Fréttir - Eyjafréttir - 09.08.2001, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 9. ágúst 2001
Fréttir
r
Sr. Kristján Björnsson skrifar:
Sjálfslæði, þjóð-
sönaur og Faðir vor
Síðustu daga hef ég fengið óvenjuleg
viðbrögð við hugvekju sem ég flutti
við setningu þjóðhátíðar föstudaginn
3. ágúst sl. Vegna athugasemda og
aðdróttana frá örfáum sóknarbörnum
mínum og einstaka gestum á þjóð-
hátíð, þ.á.m. frá virðulegum alþingis-
manni, verð ég að fá að gera grein
fyrir upphafsorðum í ræðunni þennan
dag. í iyrsta lagi verður aldrei allt sagt
í einni prédikun. I öðru lagi er
prédikun mín þess eðlis að þótt ég vísi
til sögulegra atvika eða þekktra stað-
reynda, hef ég kappkostað að tala ekki
niður til fólks með einfeldningslegum
útskýringum. Eg geng t.d. út frá því að
fólk hafi lágmarksþekkingu á helstu
atvikum íslandssögunnar eins og
þegar ég ritaði áðumefnda ræðu og lék
mér að ártalinu 1874. Inngangurinn
átti að vekja fólk til umhugsunar og
erta hlustirnar áður en komið var að
stuttu meginmálinu. Til glöggvunar
birti ég hér að neðan hluta af því sem
ég sagði í Herjólfsdal um sjálfstæði og
annað sem tengist þessu ártali.
Aðdróttanimar hafa efnislega verið í
þá veru að ég kunni ekki sögu
sjálfstæðisbaráttunnar og hafi ruglast
varðandi stofnun lýðveldisins árið
1944.
Samkvæmt þessum athugasemdum
hafa menn einblínt á 1944 h'kt og
sjálfstæði þjóðarinnar hafi fallið ofan
af himnum það ár norður á íslandi,
svona eins og skyndibiti eða fljótbúinn
örbylgjuréttur. Arið 1874 fengum við
mjög rnikið sjálfstæði frá Dönum með
stjórnarskrá og mikilli stjórn í eigin
málefnum íslands, m.a. takmarkað
löggjafarvald Alþingis. Eg hirti ekki
um að rekja það í stuttri ræðu í hveiju
mér finnst þetta felast í smáatriðum,
heldur nefndi þetta sem dæmi um
mikilvægi ársins 1874. Að nn'num
dómi hefst endurreisn Islands úr
öskustó undirokunar m.a. með þeim
mikla sigri sem vannst árið 1874 til
sjálfstæðis. Það sem fylgdi og vannst
síðar byggði á því sjálfstæði sem
vannst þá og þeim sigrum sem áður
höfðu unnist. Auðvitað höldum við
mest upp á skrefin sem síðar voru
stigin til fullveldis árið 1918 og enn
síðar með stofnun lýðveldisins árið
1944 vegna þess að þau náðu lengra.
Þau ártöl voru bara ekki til um-
íjöllunar á föstudag. En ég gæti talið
margt sem ég tel bera vott um vaxandi
sjálfstæði á 19. og 20. öld og farið
svolítið fram og aftur í sögunni.
Læt ég samt nægja að nefna
endurreisn Alþingis, þjóðfundinn,
heimastjómina, stofnun Háskóla
íslands og stofnun lykilembætta á
landsvísu hér heima. Þetta er ntikil
saga og felast í henni mörg umfjöll-
unarefni. Sem betur fer hafa menn
ennþá skoðun á þessu og hinu sem
gerðist í langri sögu sjálfstæðis-
baráttunnar. Vona ég að rnenn komist
almennt upp úr bamaskólabókunum
þegar einstaka þætti baráttunnar ber á
góma eða þegar tæpt er á sögulegum
atvikum til ántinningar og uppriljunar
í ljósi þess, sem gerist á líðandi stund.
Hér kemur þessi untræddi kafli:
„Eg óska ykkur árs og friðar á
þessum nterku tímamótum, að þjóð-
hátíð er sett með formlegum hætti eitt
ár enn. 127 ámm frá því hún var fyrst
haldin hátíðleg árið 1874. Þá var
tilefnið mjög merkilegt og við fengum
sjálfstæði frá Dönum, stjómarskrá og
Vegna athugasemda og aðdróttana frá örfáum
sóknarbömum mínum og einstaka gestum á þjóðhátíð,
þ.á.m. frá virðulegum alþingismanni, verð ég að fá að
gera grein fyrir upphafsorðum í ræðunni þennan dag. í
fyrsta lagi verður aldrei allt sagt í einni prédikun. í öðm
lagi er prédikun mín þess eðlis að þótt ég vísi til sögulegra
atvika eða þekktra staðreynda, hef ég kappkostað að tala
ekki niður til fólks með einfeldningslegum útskýringum.
Ég geng t.d. út frá því að fólk hafi lágmarksþekkingu á
helstu atvikum íslandssögunnar eins og þegar ég ritaði
áðumefnda ræðu og lék mér að ártalinu 1874.
mynd en við notum. I sumunt
ntikilvægum gnskum handritum að
Nýja testamenti vantar aftanvið þessi
orð: „Því að þitt er rikið, mátturinn og
dýrðin að eilífu, amen.“ Það segi ég
bara til fróðleiks enda tengist það ekki
mistökum mínunt á neinn hátt. Það
hefur enda verið almennt samþykki
fyrir því um aldir að segja bænina
þannig að henni Ijúki á dýrðaróði til
Guðs föður og orðinu „amen" sent
þýðir „sannarlega." Amenið mitt var
ekki eftir efninu því bömum og
fullorðnum brá óneitanlega í brún við
ótímabært framígrip sóknarprestsins.
Mér finnst miður ef ég hef sært
trúarvitund fólks en hafi það gerst
ÁRNI Johnsen kynnir á þjóðhátíð og greinarhöfundur á setningu þjóðhátíðar.
þjóðsöng. Matthías Jochumsson, sem
orti þennan þjóðsöng, leitaði í
Davíðssálmum að innblæstri fyrir
hátíðarljóðið sitt og staðnæmdist við
90. sálm Davíðs. „Ó, Guð vors lands
og land vors Guðs, vér lofum þitt
heilaga, heilaga nafn." Og smáblómið
með titrandi tár og þúsund árin og
dagur ei meir eru hendingar sem rísa
hér upp úr grassverðinum í Dalnum,
eins og þegar við sungum í fyrra í
brekkusöngnum þennan góða söng
þjóðar - söng aldanna." Það hefur
greinilega slegið nokkra út af laginu
að ég skyldi ekki gefa því einkunn
hversu mikið sjálfstæði við hlutum
1874, hvort það var heilmikið, nokkuð
mikið eða bara svolítið sjálfstæði.
Þjóðsöngurinn
Til viðbótar þessu var ég vændur um
að fara vitlaust með ártal í sambandi
við þjóðsönginn okkar. Til að vera
nákvæmur orti sr. Matthías Jochums-
son hátíðarljóð sem hét „Lofsöngur í
minningu Islands þúsund ára“ árið
1874. Ég taldi óþarft að nefna
upphaflegt heiti á þjóðsöngnum, sem
heitir í dag „Ó. Guð vors lands", enda
vekja „eitt þúsund ár“ hughrif sem ég
ætlaði ekki að kalla fram að þessu
sinni. Það var gert í ríkum mæli í fyrra
og þá var líka samhengið stærra á
hátíðarári kristnitökunnar. Mér finnst
að prestur þurfi að hvfia stef af þessu
tagi í stuttri ræðu og stefna beint að
því sem hann telur skipta mestu máli
hverju sinni. Hann forðast að dreifa
huga áheyrendanna um of. Þjóð-
skáldið sr. Matthías orti m.ö.o.
Lofsönginn árið 1874, Ijóð, sem löngu
síðar var gert að þjóðsöng íslands með
lögum.
Faðir vor í fullri lengd
Fyrir utan þetta vil ég fara orðum um
mistök mín við lestur bænar í þessari
helgistund. Mér varð heldur betur á í
messunni er ég lauk ekki við að leiða
þá bæn til enda, sem Jesú frá Nazaret
kenndi lærisveinum sínum. Faðir vor
kemur oft fyrir í helgihaldi okkar og
það verður ekki talið hversu oft
kristinn maður fer með þessa góðu
bæn um ævina í áheyrn annarra eða
einn með sjálfum sér. Það er talin
lágmarks þekking í lútherskum sið að
hver kristinn maður kunni faðir vorið
eins og heyra má af máltækinu: „Að
vera fermdur upp á faðir vor.“ Það var
lengi lágmarkseinkunn til að fá að
fermast, en nú orðið hefur orðatiltækið
víðari merkingu sem lágmarkseinkunn
f almennri þekkingu og hegðun. Faðir
vor er varðveitt í Matteusarguðspjalli
6.9-13, en þar er það í raun f styttri
hefur ekki verið minnst á það við mig
beint. Það er sannarlega mitt hlutverk
að leiða söfnuðinn í bæn til Drottins á
eins lýtalausan óg viðeigandi hátt og
mér er unnt. Þegar mistök verða eru
forréttindi að eiga góð sóknarböm sent
gott er að þjóna, sóknarböm sem
leggja allt út á besta veg. I mínum
huga á það sannarlega við um Eyja-
menn. Takk fyrir það. Að lokum vil
ég nefna tvennt í sambandi við stuttu
bænina á föstudag. Það er merkilegt
að mönnum ber ekki alveg saman um
það hverju presturinn sleppti. Flestir
nefna samt: „eigi leið þú oss í freistni“
af því að þeim fannst það mest
áríðandi við upphaf þjóðhátíðar. Aðrir
spurðu í kerskni hvort ég væri að slaka
eitthvað á kenningunni í tilefni hátíð-
arinnar. Svo var ekki. Það er mat mitt
að sjaldan hafi fólk verið vakið til
meiri umhugsunar um þessa bæn í
Faðir vorinu, eins og gerðist þarna
óvart. Það var bæn mín alla þjóð-
hátíðina að það sem ekki var sagt hafi
hrópað hæst og verið letrað á hjörtu
þátttakendanna. Hafi bænin um
freistingu og vöm gegn illu verið efst í
hugum okkar eftir atvikið get ég ekki
annað en sagt að vegir Guðs eru
órannsakanlegir. Hans er sannarlega
mátturinn og dýrðin að eilífu. Amen.
Spurt er...
Hvernig
fannst
þér
brekku-
söngur-
inn í ár?
Sigmar Þröstur Óskarsson:
-Þetta var toppurinn
á tilverunni og kall-
inn hefur ekki dalað
neitt.
Bryndís Einarsdóttir:
-Frábær, Árni stóð
sig stórkostlega.
Dagniar Skúladóttir:
Frábær eins og
alltaf.
Þorbjörn Víglundsson:
-Bara með afbrigð-
unt góður.
Sigrún Þorláksdóttir
Meiri háttar, ég er
búin að vera mjög
oft og fannst IVábært
hversu vel heppnað
þetta var.