Reykvíkingur - 01.03.1952, Blaðsíða 3

Það kom strax í ljós, að slysavarnir á
landi áttu mikla framtíð fyrir sér. Svo má
heita, að Jón hafi allt frá 1937 verið önnum
kafinn frá morgni til kvölds; hann áætlar,
að hann hafi að meðaltali kennt 500 mönn-
um á ári ýmiskonar slysavarnir — plús
hundruðum og aftur hundruðum skóla-
barna. Önnur starfsemi í stuttu máli: nám-
skeið um landið þvert og endilangt, stofnun
slysavarnadeilda, útgáfa fræðslu- og leið-
beiningarita, áróður á borð við „umferðar-
vikurnar“, „eldvarnavikurnar“ og „slysa-
varnavikurnar", dreifing áróðursspjalda,
fyrirlestraflutningur, smíði umferðarkvik-
mynda, eftirlit með sjúkragögnum verk-
smiðja (50 verksmiðjur í ár) og látlaus
framleiðsla blaðagreina um slysahættu og
slysavarnir. Þá má og geta þess, að Jón gaf
árið 1939 út kennslubók í hjálp í viðlögum;
ekkert slys hefur komið fyrir bókina þegar
þetta er ritað og hún hefur verið gefin út
i fjórum upplögum og 15.000 eintökum.
Slysavarnafélag íslands er stærsti félags-
skapur landsins (26.500 meðlimir). í því eru
184 deildir, sem síðastliðið ár söfnuðu sam-
tals 450.000 krónum (framlag Alþingis:
150.000). Jón segir, að konurnar séu dug-
legri peningasmalar en karlmennirnir, að
þær séu í rauninni styrkasta stoð Slysa-
varnafélagsins. Hann sagði okkur ennfrem-
ur nokkrar sögur um það, hvernig þekking
á hjálp í viðlögum getur bjargað manns-
lífum. Til dæmis:
Bóndi á Skeiðum fékk snúningadreng frá
Reykjavík. Drengurinn hljóp á Ijá og særð-
ist svöðusári. Bóndinn, sem þá um vetur-
inn hafði sótt námskeið hjá Slysavarnafé-
laginu kom á vettvang, stöðvaði blæðinguna
með nokkrum snörum handtökum og hélt
drengnum við þar til læknir komst á stað-
inn tveimur stundum síðar. Álit læknisins:
Kunnátta bóndans bjargaði lífi drengsins.
Unglingspiltur í Keflavík, sem verið hafði
á námskeiðum hjá Slysavarnafélaginu og
skátum, kom að ósyndum mönnum niðri
á bryggju, sem voru að reyna að ná dreng
úr sjó. Pilturinn kafaði eftir honum og rétti
hann upp á bryggjuna, tók síðan til óspiltra
málanna við lífgunartilraunir, enda þótt
einn viðstaddra vildi freista þess að hlaupa
með drenginn til læknis. Tíu mínútum
seinna var hann raknaður við. Álit læknis-
ins: Drengurinn hefði vart lifað, ef lífgun-
artilraunir hefðu dregist.
Tólf ára drengur í Sogamýri hafði lesið
kennslubók Jóns Oddgeirs um hjálp í við-
lögum. Ein mynd bókarinnar vakti einkum
athygli hans, sú, sem sýndi hvað gera ætti,
ef eldur kæmist í flíkur manns. Svo skeði
það dag nokkurn heima hjá honum, að
stúlka kom æðandi niður stiga og loguðu
á henni fötin. Hún var viti sínu fjær af sárs-
auka og hræðslu og vildi komast út. Dreng-
urinn brá fæti fyrir hana á gólfdreglinum
í forstofunni. Þreif svo dregilinn og vafði
honum utan um hana og kæfði þannig
eldinn. Stúlkan brendist illa, en tilkvaddur
læknir lét þá skoðun í ljós, að hún hefði
ekki lifað af öllu svæsnari brunasár.
Jón sagði okkur að lokum, að Slysavarna-
félagið geymdi margar svona sögur í dag-
bókum sínum.
ið fórum á fund þann sem Listvinasal-
urinn efndi til í Listamannaskálanum um
daginn. Því að við eru áhugamenn um list-
ir.
Frummælandinn Valtýr Pétursson sagði,
að abstrakt skyldi allt vera, abstraktstefn-
an væri þjóðlegasta stefnan í listum, hún
ein svaraði kröfum tímanna, hún ein sam-
rímdist breyttum lífsháttum. Margir berð-
ust gegn henni af fullkomnu skilingsleysi,
en slíkt væri ekkert nýtt. Þegar til tals
kom að leggja símann úr Vestmannaeyjum
til lands, sagði Valtýr, þá börðust líka marg-
ir sæmilega vitiboriiir menn gegn því.
Framfarir væru yfirleitt aldrei vinsælar
til að byrja með. En abstraktlistin mundi
að lokum bera sigur úr bý.tum, engu síður
en síminn til Eyja. Við lifðum á öld hrað-
ans, það væri fáránlegt að mála í dag eins
og málað var áður en Ford fann upp bílinn.
Breytt samgöngutæki krefðust breyttrar
stefnu í listum. Þótti okkur margt býsna
fróðlegt í ræðu Valtýs, en dálítið erum við
uggandi um, að okkur mundi eitthvað á
skorta í þroska til að skilja málverk, þegar
þrýstiloftsvélin verður búin að marka sína
stefnu í listum.
Hófust síðan frjálsar umræður, og varð
Árni Ólafsson fyrstur til að biðja um orðið.
Taldi hann það hafa markað gæfurík tíma-
mót í íslenskum' listum „þegar farið var að
skjóta manneskjum bæði heilum og hálf-
um, inn í myndirnar.“ Að svo búnu varð
ræða hans lítið annað en fræðileg nöfn, im-
pressíonismi, naivismi, fútúrismi, einhver
ókjör af ismum, og er okkur ekki grunlaust
um að hann hafi keypt sér lexikon í tilefni
fundarins. En hvað sem annars öðru leið,
þá taldi hann það öllum fyrir beztu, að á
myndum væri haft nóg af manneskjum, og
þá frekar heilum en hálfum.
Magnús Árnason talaði næstur. Hann
sagði fundarmönnum frá apa einum í Ame-
ríku er farinn væri að mála. Og hann málaði
abstrakt. Vekti hann mikla hrifningu, enda
ynni hann vel og samviskusamlega, og tæki
örum framförum. Magnús andmælti fram-
kominni fullyrðingu frá Valtý Péturssyni,
að allt tal um sál í myndum væri vitleysa.
Þegar ég kaupi t. d. mynd eftir Jón Þor-
leifsson, sagði Magnús, og fer með hana
heim, þá er það ekki fyrst og fremst lands-
lag sem ég hengi upp á vegginn, heldur
sálin hans Jóns míns.
Sá sem næstur kvaddi sér hljóðs var
listfræðingurinn Björn Th. Björnsson. Bar
öll ræða hans vott um djúpstæða þekkingu
og einlægan vilja til að gera málinu þau
skil sem við ófróðir mættum hafa gagn
af. Að vísu vorum við ekki nógu þroskaðir
til að fylgja honum allt sem hann fór. En
okkur segir svo hugur, að í þessari ræðu
hafi hér um bil verið sagt allt það, sem segja
þurfti.
Og þá tók til máls Þórbergur Þórðarson.
Kvaðst hann vilja bera fram þá fyrirspurn,
hvort nokkrar sannanir væru fyrir því að
listir hefðu áhrif til góðs, mannbætandi
áhrif. Austur í Suðursveit, sagði Þorbergur,
þar sem ég ólst upp og ekki þekktist önnur
list en myndirnar á kaffibréfunum, þar var
fólk sannsögult, orðheldið og hjálpsamt,
gott fólk sem hægt var að treysta. Svo
kem ég hingað suður, þar sem allir eru í
listunum, og hverju kynnist ég þá? Fólki
sem ástundar lygi og rógburð allan liðlang-
an daginn, peningagræðgi og kynstur ann-
ara lasta sem óþekktir voru í þessu {frími-
tíva byggðarlagi fyrir austan. Sömuleiðis
kvaðst Þorbergur vilja skjóta fram þeirri
spurningu, út af fullyrðingu sem komið
hafði frá Magnúsi Árnasyni varðandi stjarn-
áhrif til góðs og ills hér á jörðinni, hvort
nokkrum dytti í hug, að írafellsmóri og
Þorgeirsboli væru hugsanaverur frá öðrum
hnöttum.
Eftir ræðu Þorbergs færðist mikið fjör í
fundinn, þó að enginn vildi beinlínis ábyrgj-
ast mannbætandi áhrif lista, né heldur taka
svari írafellsmóra og Þorgeirsbola. En því
miður voru ekki allar þær ræður til þess
fallnar að móta hjá okkur ákveðna skoðun
í því máli sem til umræðu var. Og þegar
Freymóður Jóhannsson steig í stólinn
klukkan langt gengin 12, þannig.spyrjandi
í upphafi ræðu sinnar: Hvað er list? — þá
hætti okkur að lítast á blikuna, og fórum
heim að sofa.
RdlKLAR sögur hafa gengið um sam-
komuhald hjá trúflokki einum hér í bæn-
um, flestar á þá leið, að þar ríkti fullkomin
legum kaffæringum og ævintýralegum of-
og almenn sturlun á köflum, ásamt glæfra-
sjónum. Sögur þessar hafa ekki farið fram-
hjá okkur, frekar en öðrum. En þar sem
okkur hefur ávallt virst allmikill vísdómur
í því fornkveðna, að sjón sé sögu ríkari,
þá tókum við okkur til eitt kvöldið nýlega
og fórum á samkomu hjá þessum trúflokki.
Myndarlegur ungur piltur stóð í dyr-
unum, þegar við komum, og afhenti okkur
bækur sem innihéldu sálmasafn trúflokks-
ins, snjáðar bækur og mikið lesnar. Síðan
fengum við okkur sæti í salnum aftarlega.
Þetta var sæmilega rúmgóður salur, og
innst í honum upphækkaður pallur með
ræðustól klæddan dúki sem á var letrað
þetta eina orð: JESUS; þar fyrir aftan á að
Framhald á 7. síðu.
REYK.VÍKINGUR
3