Fréttablaðið - 20.12.2013, Síða 25

FÖSTUDAGUR 20. desember 2013 | SKOÐUN | 25
Ég þekki fólk sem vann eitt sinn
hjá Útlendingastofnun. Þá var
það vinnuregla að ef afgreiða átti
umsókn innan 90 daga þá var hún
látin liggja í hillu í vel yfir 80
daga og ekki tekin upp og opnuð
fyrr en örfáum dögum fyrir loka-
frest. Þeir tímarammar sem regl-
urnar heimiluðu voru einfaldlega
nýttir í botn. Svona „Vörn gegn
ráni“ hugmynd. Dvalarleyfisút-
gáfa með tímalás.
Stórhættulegir doktorar
Þegar ég vann í Háskólanum í
Reykjavík voru stundum ráðnir
kennarar frá svona „framandi“
löndum. Ferlið var alltaf eins:
Umsókn send inn. Þremur mán-
uðum síðar: „Vantar fleiri gögn“.
Viðbótargögnum skilað. Aftur
þriggja mánaða bið.
Samt var þetta bara „blásak-
laust“ háskólafólk. Sem vinnu-
staðnum, vel að merkja, lá mjög
á að fá til landsins. En einhver
hugsaði samt: „Spyrjum ASÍ hvort
það sé ekki einhver atvinnulaus
doktor í gervigreind á Íslandi sem
vantar vinnu. Búum til gervibið-
lista. Vonandi hættir einhver af
þessum útlendingum við.“
Dyravörðurinn er rasisti
Fyrir um áratug las ég um
umfjöllun danska blaðsins Urban
um næturlífið í Kaupmanna-
höfn. Þar var því haldið fram að
margir skemmtistaðir væru með
þá stefnu að halda fjölda fólks af
erlendum uppruna undir ákveðn-
um mörkum. „Gömlu Danirnir“
djömmuðu síður á stöðum þar sem
marga innflytjendur var að finna.
Þess vegna áttu dyraverðirnir að
sjá til þess að staðirnir héldust
nægilega „hvítir“. Ætli menn hafi
ekki notað til þess ýmis trikk:
„Ert þetta þú? Myndin er óskýr!“
„Sorrý, staðurinn er troðfullur,
enginn fer inn næsta hálftímann.“
Já, eða bara hið sígilda: „Fasta-
gestir ganga fyrir.“
… en staðurinn er samt frábær!
Allir inni á staðnum eru sammála
um að dyravörðurinn sé algjör
fáviti. Heimskur, ofbeldisfullur
þursi sem reynir við allar stelpur
og hótar að lemja alla menn „sem
eru með kjaft“. Allir eru sammála
um það. En enginn vill raunveru-
lega breyta því. Við verðum, jú, að
hafa dyravörð til að stýra flæðinu
inn á staðinn. Annars væri alger
troðningur við barinn. Allt of
löng röð á klósettið. Og ekki nógu
margar sætar einhleypar stelpur
á dansgólfinu.
Fáar stofnanir njóta minni
virðingar en Útlendingastofnun.
Og áður en einhver segir að það
sé eitthvert lögmál, vegna þess
óvinsæla hlutverks sem stofn-
unin hefur þá vil ég benda á að
skatturinn, sem tekur af mér
hundruð þúsunda króna í hverjum
mánuði er frábær stofnun, raf-
vædd, nútímaleg og með hjálplegu
starfsfólki. Útlendingastofnun,
aftur á móti, getur ekki einu sinni
birt ársskýrslur. Hún býður öllum
umsækjendum að fylla út PDF-
skjöl sem ekki er hægt að vista.
Þær umsóknir þarf að prenta út
áður en starfsmenn stofnunarinn-
ar slá þær inn aftur. Frábær nýt-
ing á tíma fólks.
Brosandi dyraverðir
Þegar farið er inn á innflytjenda-
síðu kanadíska ríkisins er tekið
á móti manni með orðunum
„Come to Canada – One of the
best countries in the world!“ sem
sagt: „Komið til Kanada – eins
besta lands í heiminum!“ Text-
inn er allur svona: „Ertu starfs-
maður með sérþekkingu? Ertu
atvinnurekandi? Viltu koma og
vinna tímabundið? Ertu náms-
maður? Fylltu út spurningalista til
að sjá hvaða dvalarleyfi þú getur
sótt um. Vissirðu að þú getur flýtt
fyrir með því að fylla út rafræna
umsókn? Áttu í vandræðum með
umsóknina? Þú getur horft á
kennslumyndband.“
Seinasta vinstristjórn gerði
ekkert til að gera Ísland meira
eins og Kanada. Það var reynd-
ar samþykkt að nú væri hægt
að veita fórnarlömbum man-
sals tímabundið dvalarleyfi. En
að þetta sé það eina sem menn
geta sammælst um sýnir dálítið
vandann. Allir stjórnmálaflokkar
tikka í boxin með frösum um fjöl-
menningu og auðgun mannlífs.
En færri virðast, þegar á reynir,
hafa þá skoðun að innflytjenda-
stefna ætti að snúast um það að
gefa raunverulegum fjölda fólks
raunveruleg tækifæri. Sumir vilja
í besta falli hjálpa örfáum „sem
minna mega sín“.
Enginn vill breyta þessu. Við
hneykslumst stundum á dyraverð-
inum. En innst inni höldum við
flest með honum. Ég meina: „Kær-
astan mín er þarna inni …“ Hver
hefur ekki heyrt þá línu áður?
Útkastarinn
Búum til gervibið-
lista. Vonandi hættir
einhver af þessum útlend-
ingum við.
Í DAG
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í grein eftir mig er birt-
ist í blaðinu á miðvikudag
í síðustu viku fjallaði ég
um úttekt norskrar syst-
urstofnunar Orkustofn-
unar, NVE, að beiðni iðn-
aðarráðuneytisins frá
2011. Eftirlit Orkustofn-
unar fékk falleinkunn í
úttektinni. Á mánudaginn
fjallaði ég svo um hvern-
ig kostnaðaráætlun sem
ætlað var að sýna að raflína frá
Blöndu til Akureyrar væri fimm
sinnum dýrari sem jarðstrengur
heldur en væri hún loftlína, var
þegar á reyndi „týnd“.
Í norsku úttektinni var fjallað
um nauðsyn aðskilnaðar raforku-
flutnings annars vegar og fram-
leiðslu og sölu raforku hins vegar.
Framleiðendur og seljendur raf-
orku eigi ekki að hafa áhrif á
ákvarðanir og starfsemi flutn-
ingsfyrirtækisins, hvorki beint
né óbeint. NVE telur að þetta sé
ekki uppfyllt á Íslandi, þar sem
Landsnet sé í meirihluta-
eigu heildsöluorkusalans
Landsvirkjunar.
Fljótlega verður tekin
upp í EES-samninginn til-
skipun sem mælir fyrir um
aðskilnað flutningsfyrir-
tækis frá framleiðendum
og seljendum orku. Yfir-
völd fá ákveðinn frest til
að leiða efni hennar í lög og
geta gert það með ýmsum
hætti. Talað hefur verið um að það
verði gert hér á landi 1. janúar 2015
og að lífeyrissjóðir og sveitarfélög
muni geta eignast Landsnet. Allt á
það eftir að koma í ljós.
Mikilvægur þáttur hinna nýju
reglna er hins vegar að eftirlit með
raforkuflutningsfyrirtækjum á að
stórefla. Til að standa undir því
þarf annað tveggja að setja á fót
trúverðugan sjálfstæðan eftirlits-
aðila eða renna umtalsvert styrk-
ari stoðum undir þann veikburða
sem fyrir er hér á landi: Orku-
stofnun.
Sjálfstæði
Orkustofnunar
Barnaheill – Save the
Children á Íslandi hafa
nýverið hafið vinnu við að
vekja athygli á barnafá-
tækt á Íslandi. Samkvæmt
opinberum tölum Hagstof-
unnar áttu 73,4% heim-
ila einstæðra foreldra
með eitt barn eða fleiri,
erfitt með að ná endum
saman árið 2012, og 58%
allra heimila með börn. Í
skýrslu útgefinni af Hjálp-
arstarfi Kirkjunnar og
Rauða krossinum í Reykja-
vík frá 2012, „Farsæld – Baráttan
gegn fátækt á Íslandi“ kom fram
að Hagstofan áætlaði að um 8.800
börn væru undir lágtekjumörkum.
Af þessum tölum má leiða að því
sterkar líkur að þúsundir barna á
Íslandi búi við verulegan skort á
efnislegum gæðum. Það eru þau
börn sem þessar tölur ná til, sem
ekki geta tekið þátt í frístunda-
starfi eða íþróttum vegna þess
að það eru ekki til peningar, og
það eru þessi sömu börn sem hafa
ekki tök á að mæta í afmælisveisl-
ur, því ekki er til peningur fyrir
afmælisgjöfum. Því eru það ein-
mitt þessi börn sem verða útsett
fyrir að verða félagslega einangr-
uð og eiga á hættu að þróa með sér
ýmis vandamál sem geta haft nei-
kvæð áhrif á allt þeirra líf.
Í Barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna, sem nýverið hefur
verið lögfestur á Íslandi, segir
að aðildarríki skuli eftir fremsta
megni tryggja að börn megi lifa
og þroskast. Í honum segir jafn-
framt að börnum skuli tryggð þau
réttindi sem í Barnasáttmálanum
er kveðið á um án mismununar af
nokkru tagi. Ennfremur segir að
aðildarríki hans skuli gera allar
viðeigandi ráðstafanir
til að sjá um að barni sé
ekki mismunað eða refsað
vegna stöðu eða athafna
foreldra þess. Ríki skulu
tryggja börnum þá vernd
og umönnun sem velferð
þeirra krefst og skulu í
því skyni gera allar nauð-
synlegar ráðstafanir á
sviði löggjafar og stjórn-
sýslu. Í Barnasáttmálan-
um er hins vegar að finna
ákvæði, síðari málslið 4.
gr., sem dregur verulega
úr þýðingu ákvæða hans hvað
varðar efnahagsleg, félagsleg
og menningarleg réttindi barna.
Orðalag ákvæðisins er á þann
veg að hvað þessi réttindi snert-
ir skulu aðildarríki gera allar við-
eigandi ráðstafanir „að því marki
sem þau framast hafa bolmagn
til“. Þetta ákvæði er nauðsynlegt
að hafa í huga þegar rætt er um
mannréttindi barna.
Alþingi forgangsraði
Í Stjórnarskránni kemur einnig
fram sú regla að börnum skuli
tryggð í lögum sú vernd og umönn-
un sem velferð þeirra krefst. Lög-
gjafinn hefur með ýmsum hætti
sett í lög ákvæði sem miða að því
að uppfylla slíka skyldu. Má nefna
ákvæði um greiðslu barnabóta,
greiðslu barnalífeyris til foreldra
sem eru öryrkjar og ef annað eða
bæði foreldri hafa látist, sem og
greiðslu umönnunarbóta fyrir
langveik börn. Ekki er gert ráð
fyrir því í lögum að foreldrum sé
greidd fjárhagsaðstoð frá sveitar-
félögum vegna barna sinna, þar
sem ákvörðun um fjárhagsaðstoð
er óháð barnafjölda. Það er vegna
þess að í reglum um fjárhagsað-
stoð er reiknað með því að barna-
bætur, meðlög og barnalífeyrir
mæti kostnaði vegna barna.
Þeir foreldrar sem hafa forsjá
barna sinna fara með fjárhald
þeirra og ráða persónulegum
högum barna samkvæmt lög-
ræðislögum. Þeim ber að annast
barn sitt og sýna því umhyggju og
virðingu og gegna forsjár- og upp-
eldisskyldum sínum svo sem best
hentar hag barns og þörfum, eins
og segir í barnalögum. En hver
er staða barna þegar foreldrar
þeirra geta ekki aflað tekna til að
sjá fyrir þeim?
Svar laganna er að barnabæt-
ur, barnalífeyrir og meðlög eigi
að standa undir að greiða fyrir
þarfir þeirra. Ríkið greiðir barna-
bætur til barnafjölskyldna. Sam-
kvæmt samanburði BSRB á þróun
verðlags og barnabóta sem fjallað
var um í grein sem birtist á Vísi
11. desember, hefur kaupmáttur
barnabóta lækkað um 22,5 prósent
frá árinu 2007. Er á grunni þeirra
upplýsinga hægt að halda því fram
að ríkið sé eftir fremsta megni að
tryggja að börn á Íslandi megi lifa
og þroskast?
Barnaheill – Save the Children á
Íslandi skora á ríkisstjórn Íslands
og þingheim allan að forgangsraða
með hag barna fyrir brjósti við
gerð fjárlaga ársins 2014.
Réttarstaða fátækra barna á Íslandi
RÉTTINDI
BARNA
Þóra Jónsdóttir
lögfræðingur Barna-
heilla– Save the
Children á Íslandi
➜ Í Barnasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna sem
nýverið hefur verið lögfestur
á Íslandi, segir að aðildarríki
skuli eftir fremsta megni
tryggja að börn megi lifa og
þroskast.
ORKUMÁL
Sif Konráðsdóttir
lögfræðingur