Fréttablaðið - 14.04.2014, Blaðsíða 38

14. apríl 2014 MÁNUDAGUR| MENNING | 18
LEIKLIST ★★★★★
Dagbók jazzsöngvarans
Common Nonsense í samstarfi við
Borgarleikhúsið
HÖFUNDUR: VALUR FREYR EINARSSON
LEIKSTJÓRN: JÓN PÁLL EYJÓLFSSON
LEIKMYND: ILMUR STEFÁNSDÓTTIR BÚN-
INGAR: ILMUR STEFÁNSDÓTTIR
LÝSING: BJÖRN BERGSTEINN GUÐMUNDS-
SON HLJÓÐ: THORBJOERN KNUDSEN
TÓNLIST: DAVÍÐ ÞÓR JÓNSSON
LEIKARAR: VALUR FREYR EINARSSON,
KRISTBJÖRG KJELD, GRETTIR VALSSON
Það verður að segjast að þetta leik-
ár hefur verið köflótt hjá Borgar-
leikhúsinu en þó var með nokkurri
eftirvæntingu sem ég fór í Borgar-
leikhúsið um helgina, á frumsýn-
ingu nýs verks eftir Val Frey Ein-
arsson – Dagbók jazzsöngvarans.
Sami hópur, Common Nonsense,
stendur að þessari sýningu og setti
upp sýninguna Tengdó fyrir ekki
svo margt löngu. Sjálfur sá ég ekki
þá sýningu en hafði heyrt afar vel
af henni látið. Sýnt er á Nýja svið-
inu og nýr leikhússtjóri gerði vel í
að reyna að fá betri stóla í salinn.
Átök við að raða brotum saman
Auðvitað er fagnaðarefni þegar
nýtt íslenskt leikrit ratar á fjalirn-
ar. Þetta verk fjallar um kerfisfræð-
inginn Ólaf Haraldsson en honum
berst símtal frá Stellu, eldri konu
sem hann hefur aldrei heyrt né séð,
sem tilkynnir honum að faðir hans,
sem Ólafur hafði ekki verið í mikl-
um samskiptum við, sé dáinn.
Verkið er byggt upp þannig að
farið er fram og til baka í tíma, svip-
myndum af föður Ólafs ungum og
afa hans og ömmu er brugðið upp
og faðir Ólafs ungur drengur er á
sviðinu nánast allan tímann – sem
lengstum er fremur til þess fallið
að rugla áhorfendur enn í ríminu en
hitt. Myndirnar raðast saman hægt
og bítandi eftir því sem á líður og
áhorfendum verður smám saman
ljóst að verkið fjallar um heft sam-
skipti feðga sem yfir hvílir skuggi
heimilisofbeldis. Bölvun hins hefta
feðraveldis, sem Ólafur á við að eiga
– bölvun sem gerir hann tilfinninga-
lega fatlaðan.
Eintóna og tilfinningalega heftur
Meinið er að allt þetta er afskaplega
ruglingslegt og í framsetningunni
er lítið gert til að hjálpa til við að
skerpa línur eða hjálpa gestum leik-
hússins til skilnings. Áhorfendur
eiga fullt í fangi með að raða brot-
unum saman og leikstjórinn fellur
í þá gryfju að átta sig ekki á því að
gera verður ráð fyrir því að áhorf-
endur eru að sjá þetta í fyrsta skipti
og þekkja ekki verkið.
Og þar sem Ólafur er þetta til-
finningalega heftur er erfitt að
túlka hann með blæbrigðaríkum
hætti. Karakterinn er fremur ein-
tóna, fruntalegur og dónalegur og
áhorfendur botna ekkert í því af
hverju í ósköpunum hann er nánast
allt verkið, nema rétt undir lokin,
svona yfirgengilega pirraður í garð
Stellu. Og sannkölluð ráðgáta af
hverju hún sækir í að vilja umgang-
ast hann, þar sem hann býður ekki
uppá mikið svigrúm til samkenndar.
Þetta hlýtur að skrifast á leikstjór-
ann því Valur Freyr Einarsson er
flinkur leikari. Þrátt fyrir allt tókst
honum að sýna það sem er nokkurt
afrek í ljósi þess sem áður er sagt.
Og honum er vorkunn sem höfundi
að leika hlutverk Ólafs því augljós
hætta blasir við sem er að hann
skorti yfirsýn, sé of djúpt sokkinn
í verk sitt. Þá ríður á að honum sé
hjálpað til við að koma þeim skiln-
ingi yfir og varða leið sem skerpir
á sögunni.
Stórleikkonan Kristbjörg Kjeld
Það er því ekki auðvelt hlutskipti
sem blasir við hinni stórkostlegu
leikkonu Kristbjörgu Kjeld – sem
þegar hefur skráð nafn sitt stóru
letri í íslenska leiklistarsögu. Hún
túlkar Stellu með því að bregða yfir
sig hempu öldungsins, hins vitra
sem sér með hjartanu, sér í gegnum
kaldranalegt viðmót Ólafs og lætur
engan bilbug á sér finna. Kristbjörg
leikur einnig ömmu Ólafs, konu
sem er beitt andlegu og líkamlegu
ofbeldi af hendi eiginmanns. Krist-
björg er meistari textameðferðar og
í lágstemmdum leik birtist amman
æðrulaus í brotsjó tilverunnar, en
Stella er annarrar gerðar, gerandi
í eigin lífi og með það mottó að vera
ekki skver heldur lifa lífinu.
Þá er ónefndur drengurinn Grett-
ir Valsson og þar er augljóslega
stórefni á ferð. Þrátt fyrir ungan
aldur fer hann vel með sitt, eftir-
tektarverð er mjög góð framsögn
og sviðsöryggi. Hann kemur sann-
arlega til skila tilfinningum barns
sem verður vitni að ofstopa innan
veggja heimilisins og leikur það vel.
Ómarkviss framsetning
Framsetningin er ekki til að hjálpa
upp á sakirnar nema síður sé. Skipt-
ingar fara fram á sviðinu, í lýsingu
sem er hvorki né þannig að þær
virka einfaldlega óhreinar; nánast
eins og fremur sé um leiklestur að
ræða en leiksýningu. Lýsingin er
reyndar öll ákaflega flöt og sviðs-
myndin er eins og leikmynda- og
leikmunageymsla; ruslahaugur þar
sem úir og grúir af allskyns dóti
sem sumt kemur við sögu, annað
ekki, og engin leið er að ráða nokkuð
í hvort eigi að þjóna einhverju hlut-
verki sem slík. Ef þetta á að vísa til
óreiðu hugans og það að dröslast
með óuppgerðar tilfinningar í far-
angrinum þá er það langsótt og van-
hugsað.
Leikmyndin virkar heftandi á
leikara og tónlistin virðist ekki í
nokkru samhengi við verkið – frek-
ar að hún veki hughrif sem eiga
betur við bíómynd eftir Hitchcock
en drama um tilfinningalega hefta
íslenska karlmenn sem þekkja þá
leið eina að bregðast reiðir við og
kreppa hnefa. Enn og aftur, allt
þetta ósamstæða kraðak hlýtur
að skrifast á leikstjórann sem ber
ábyrgð á því að allir þræðir komi
saman í eina heild.
NIÐURSTAÐA
Leikverk sem ætlar sér að fjalla um heft
tilfinningalíf karla sem eru fórnarlömb
feðraveldisins en leiðin þangað er ekki
greið. Framsetningin hjálpar þar ekki
uppá sakir.
Jakob Bjarnar Grétarsson
Fjötrar feðraveldisins
RUGLINGSLEGT „Meinið er að allt þetta er afskaplega ruglingslegt og í framsetn-
ingunni er lítið gert til að hjálpa til við að skerpa línur eða hjálpa gestum leik-
hússins til skilnings.“
MENNING