Skessuhorn - 16.12.2009, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER
Einu sinni var sagt að það væri
skáld á hverj um bæ í Hvít ár síð unni
og trú lega hef ur Hvít ár síð an alið af
sér fleiri hag yrð inga en flest ar aðr­
ar sveit ir ef mið að er við þá marg­
frægu höfða tölu reglu og ekki úr
vegi að kynna sér að eins fram leiðslu
eins þeirra.
Er ling ur Jó hann es son var fædd ur
11. des em ber 1915 en lést 23. mars
2007. Voru for eldr ar hans þau Jó­
hann es Benja míns son og Hall dóra
Sig urð ar dótt ir hjón á Hall kels stöð­
um. Hann var um ára bil einn af
þekkt ari hag yrð ing um og gam an­
braga höf und um í upp sveit un um og
væri verð ugt að minn ast hans með
því að grúska að eins í þann fróð leik
eft ir hann sem ég hef yfir að ráða.
Ekki er hægt að segja að lífs hlaup
Er lings hafi ver ið sér lega fjöl breytt.
Alla ævi sína átti hann heim ili á
Hall kels stöð um og vann þar ó gift ur
og barn laus. Fyrst að búi for eldra
sinna og síð ar móð ur en frá 1960
bóndi þar á samt Benja mín bróð ur
sín um og síð ast einn á samt Þór hildi
syst ur sinni sem var bú stýra hans
uns þau systk ini fluttu sig á Dval ar­
heim ili aldr aðra í Borg ar nesi. Mátti
þó segja að set ið væri við bú skap inn
með an sætt var og jafn vel leng ur.
Fyr ir utan far skóla mun hann hafa
stund að nám í Reyk holts skóla en
þar með var hans skipu lagðri skóla­
göngu lok ið en lífs ins skóli varð
hon um drjúg ur því Er ling ur var
bæði víð les inn og minn ug ur og því
fjöl fróð ur um margt og þó sér stak­
lega það sem kall að er sam heit inu
þjóð leg ur fróð leik ur. Á yngri árum
var Er ling ur harð frísk ur göngu­
mað ur og keppti oft í lang hlaup­
um á mót um ung menna fé lag anna. Í
Pip ar sveina brag eða Löngu vit leysu
þar sem hann í mynd ar sér bón orðs­
ferða lag pip ar sveina úr Hálsa sveit
og Hvít ár síðu í Hús mæðra skól ann
á Varma landi lýs ir hann sjálf um sér
svo:
Einnig má þar Er ling sjá
á fram remb ast mik ið.
Held ég þá að hon um á
hljóti að minnka spik ið.
Frá sér gef ur fög ur hljóð
fegri en nokk ur svan ur.
Syng ur ein hver Am ors ljóð
eins og hann er van ur.
Í revíu sem þeir sömdu að miklu
leyti sam an Er ling ur og Guð mund­
ur Böðv ars son, og lík lega mun
Björn Jóns son frá Hauka gili einnig
hafa lagt þar hönd að, lýs ir Guð­
mund ur Er lingi eitt hvað á þessa
leið þeg ar born ir eru sam an and ans
menn Háls sveit unga og Hvít síð inga
og í orða stað Hvít síð ungs:
Á himni smá um ykk ar enn
öngv ar háar stjörn ur finn ast,
eig ið fáa and ans menn,
Er lings þá ég hlýt að minn ast
er á Fróni iðk ar best
and legt tón og heilög fræði.
heiðri þjón ar, hat ar mest
háð og dóna skap í kvæði.
Píum sveit ar hugn ast hann.
hann er feit ur inn an klæða
at lot heit því ótt ast vann
um þau neit ar hann að ræða.
Er ling ur var ein hvern tím ann
spurð ur að því hvern ig hann færi að
því að vera svo fljót ur að yrkja sem
raun bar vitni og svar aði þá því til
að hann þyrfti helst að yrkja svona
þrjár á dag til að halda sér í þjálf­
un. Mest af því mun nú glat að á samt
mörgu öðru sem Er ling ur kunni því
hann var haf sjór af fróð leik um vís­
ur og kveð skap. Ein hvern tím ann
var Er ling ur á ferð með fleira fólki
en einn ferða fé lag inn sem Ás geir
hét þurfti að koma við á bæ þar sem
voru gjaf vaxta heima sæt ur og þótti
sam ferða fólk inu hon um dvelj ast
nokk uð. Er lingi varð þá að orði:
Það er ekki ein leik ið
hvað Ás geir stend ur lengi við,
hann er víst að smíða smið
því smið ar laust er heim il ið.
Benja mín bróð ir Er lings var
þjóð haga smið ur og var sagt að hann
gæti gert við allt nema lampa glös.
Er ling ur mun sjálf ur ekki hafa ver ið
meira en í með al lagi lag tæk ur mað­
ur en ein hvern tím ann orti hann um
sveit unga sinn sem var við ein hverj­
ar bús smíð ar, meira af ytri þörf en
innri:
Mundi sag ar seigt og fast
sinnis rór og glað ur.
Hann er ekki að and skot ast
eins og vit laus mað ur.
Er ling ur var mik ill heið ar mað ur
og hafði gam an af veiði skap. Síð asta
haust ið sem hann lifði fór hann með
vin um sín um í veiði ferð í Kvísla vatn
og voru þá 73 ár frá fyrstu ferð hans
á þær slóð ir. Í all mörg ár var hann
fasta mað ur við girð inga við hald
og eft ir lit á Arn ar vatns heiði á samt
Torfa Magn ús syni og fleir um. Eitt
sinn er þeir fé lag ar voru að ganga
til rekkju fór einn vinnu fé lagi hans
að gant ast við hann og svar aði Er­
ling ur þá:
Láttu svefn inn síga á brá
svo þig fari að dreyma
þetta sem þú end ar á
alla daga heima.
Er ling ur var yf ir leitt gam an sam ur
í kveð skap sín um og gerði sér fulla
grein fyr ir þeim sann leika sem fram
kem ur í eft ir far andi vísu hans sem
er úr lengri brag:
Hjart næm vers þó heyr ist þar
hitt ei dulist get ur
hversu ljóð in létt úð ar
lær ast miklu bet ur.
Á tíma bili voru í Hvít ár síðu og
Hálsa sveit all góð ir skíða menn og
að minnsta kosti einu sinni fór mað­
ur á nám skeið og í fram haldi af því
skíða mót vest ur á Ísa fjörð og stóð
sig þar með prýði. Um það ferða lag
kvað Er ling ur:
Magn ús skíða kapp inn kræfi
kunn ur víða er.
Þeg ar hlíð ar þekj ast snævi
þang að tíð um fer.
Við hann tjá ir vart að þreyta
voga fáir það.
Frá bær má hans mennt un heita,
marg ur dá ist að.
Kapp inn fór í fjörðu vest ur,
flaug þann óra veg.
Finnst þar snjór á Fróni best ur,
fjöll in stór kost leg.
Ísa fjarð ar æfða drengi
efld ur barð ist við,
stóð sá harði leik ur lengi
lít ið varð um frið.
Upp í fjöll in á kaft sótti,
ekki föll um kveið,
þar sem öll um öðr um þótti
ófær trölla leið.
Þó að gengi vel að von um
vest an drengj un um
fús ir eng ir fylgdu hon um
fram af hengj un um.
Aldrei hall inn ægði kalli
ofan fjalla hlíð.
Lét sig falla stall af stalli
stóð þó alla tíð.
Hreysti beittu hetj ur stinn ar
hart er þreyttu svig.
Magn ús neytti mýkt ar sinn ar
mest þar spreytti sig.
Búk inn vatt og beygði og teygði
braut ar skratt ann smó.
Leift ur hratt til hlið ar sveigði
hvergi datt hann þó.
Keppni þá með heiðri háði
hvers manns álit vann.
Kom og sá og sigri náði
segja má um hann.
Ein hverju sinni fóru nokkr ir
menn á skíði upp á Ok. Björn Jóns­
son frá Hauka gili var í för inni og
varð fyr ir því að detta og meiða sig
á nefi. Er ling ur orti þá:
Nef ið þétt í kald an klett
kemp an netta setti,
gat á bletti bjórn um flett
burt af grettu smetti.
Fyr ir tíma allra skipu lagðra gervi­
frjóvg ana í hinu ís lenska kúa kyni
héldu bænd ur gjarn an naut kálfa ann­
að hvort hver fyr ir sig eða skipt ust á
með mis skipu lögð um hætti. Árs gaml­
ir bola kálf ar eða eldri gátu þó orð ið
ó þarf lega fyr ir ferð ar mikl ir í ná grenni
ef þeim var sleppt út fyr ir tún garð inn
með kún um eins og oft bar við. Ein­
hvern tím ann gjörð ist bola kálf ur svo
fyr ir ferð ar mik ill að ná granni kvart­
aði und an hon um til hrepps stjóra
og var hann hand samað ur og færð ur
í hús. Seg ir nú hér und an og of an af
þeirri viður eign allri en hrepp stjóri er
í þess ari frá sögn nefnd ur sýslu mað ur
í virð ing ar skyni:
Bol inn nóg af hrósi hlaut,
hann var dæmd ur úr vals naut.
Lýs ing þessi er ekk ert ýkt
enda vita flest ir slíkt
að fé er jafn an fóstra sín um furðu
líkt.
Einn var galli á gripn um þó,
geð ið skorti næga ró.
Hann með aldri ýgj ast fór,
ekk ert lamb er reið ur þjór.
Hann var líka hræði lega horna stór.
-- -- --
Mik ið gerði hann af sér illt
und ur miklu gat hann spillt,
klúr í hátt um kýrn ar við,
kvíg ur höfðu eng an frið.
Það er löng um svona og svona sið-
ferð ið.
Tíð um leita í tún ið vann,
tætti og sleit uns smugu fann,
gras ið beit við bónd ans rann
bleytti og sk eit út hlað varpann,
eng an veit ég um sem breyt ir eins
og hann.
­­ ­­ ­­ ­­
Seg ir síð an frá því er Sýslu mað ur
á samt föru neyti mætti á svæð ið og
nálg að ist kálfinn:
Tuddi skammt frá túni var
og tætti nið ur þúf urn ar
þang að fór nú flokk ur inn,
fremst ur sýslu mað ur inn.
Hann er mað ur hug rakk ur og
harð snú inn.
Bol inn æpti heróp hátt,
haus inn lét hann síga brátt,
renndi svo á sýslu mann,
sára lít ið virti hann
og vildi horn in keyra á kaf í
karlang ann.
En hrepps stjór inn var hvergi
bang inn:
Æst þó væri á hlaup ið
und an kapp inn veik á hlið,
festi hönd á horni snar
hinni þreif í gran irn ar,
al veg sama að ferð in hjá Agli var.
Fang ið þreyttu frækn ir tveir
fast til jarð ar stigu þeir
líkt og væðu lausa mjöll
lapp ir sukku í harð an völl,
tunga eng in talið fær þau til þrif öll.
Bónd inn fór að herða hug,
hugð ist nú að sýna dug,
vildi hrifsa í halastrý
hélt það ráð að toga í
en fékk á vang ann helj ar högg og
hætti því.
Þó Er ling ur væri mik ill skepnu­
vin ur var hann eng inn sér stak ur
hesta mað ur en það þýð ir ekki að
hann hafi ekki get að ort hesta vís­
ur. Eitt haust sem oft ar gistu Reyk­
dæl ing ar á Hall kels stöð um á leið í
leit og ræddu margt eins og geng­
ur. Tveir keppt ust nokk uð um orð ið
og ann ar skaut stund um inn orð un­
um ,,og þá, og þá“ en hinn hækk aði
sig eft ir þörf um og hélt orð inu með
þeim hætti. Þetta mun hafa orð ið
upp haf ið að ,,þá og þá“ vís um Er­
lings en þar í er með al ann ars þetta
að finna:
Steini grá an gæð ing á
gapi var hann tal inn.
Flaug á kost um þá og þá
þekkt ur víða um dal inn.
Und ir Steina enn má sjá
að hann spretti þrí fur.
Get ur orð ið þá og þá
þjösna lega stíf ur.
Þeg ar ríða á kaft á
illa gef ast lin ir
Steina Gráni þá og þá
þol ir eins og hin ir.
Sá sem ort var um var ó gift ur
bóndi en Er ling ur bætti stund um
við; ,,Það er ekki endi lega víst að
hann hafi ver ið fer fætt ur sá Gráni
sem var hafð ur í huga.“ Í Gor vell­
inga brag þar sem fjall að er um slát­
ur hús ið við Kljá foss 1950 seg ir svo
um verk stjór ann:
Vaxt ar hár svo ein stakt er,
áln ir þrjár - og skippund veg ur.
Feikna knár og fylg inn sér.
fjand ans ári her mann leg ur.
Hug ar deig ur aldrei er,
ekki tveir hann mundu vinna.
Hann mun eiga und ir sér
enn þá meira en nokk ur hinna.
Ætli það sé svo ekki rétt að ljúka
þess um þætti með loka vís unni úr
Bola brag:
Hvað þeir síð an haf ast að
hirði ég ekki neitt um það,
búið sögu efn ið er
,,Amen“ get ur stað ið hér.
Þeir sem hafa að þessu gam an
þakki mér.
Með þökk fyr ir lest ur inn og góð­
um ósk um til les enda minna um
gleði leg jól og far sælt kom andi ár.
Dag bjart ur Dag bjarts son
Hrís um, 320 Reyk holt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Vísnahorn
Er ling ur á Hall kels stöð um
Hall kels stað ir til vinstri á mynd, horft upp hraun ið; Strút og Ei ríks jök ul.
Ljósm. Mats Wibe Lund.
Er ling ur Jó hann es son.