Skessuhorn - 21.12.2010, Blaðsíða 63

63ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER
Smiðjuvellir 32 - 300 Akranes - Sími 431 5090 - Fax 431 5091 - www.apvest.is
Óska Vestlendingum
gleðilegra jóla
SK
A
PA
R
IN
N
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
Þeir eru síð ur en svo gæða blóð
ís lensku jóla svein arn ir. Þetta eru
ó lík inda tól sam kvæmt þjóð sög un­
um, klækjar ef ir og þjófótt ir. Þeir
eru ekki á nokkr un hátt lík ir þeim
gæða blóð um sem hald ið hef ur ver­
ið á lofti síð ustu ára tug ina og líkja
má við sankti Niku lás frá Myru
(Tyrk landi). Hann var eina barn
ríkra for eldra og varð mun að ar laus
á unga aldri. Marg ar sög ur eru til
af gjaf mildi hans en hann gaf all an
auð sinn til bág staddra og þá sér st­
ka lega barna. Sag an seg ir að hann
hafi lát ið poka með gulli detta nið­
ur um reyk háfa eða hent pok un um
inn um glugga og ofan í sokka sem
ver ið var að þurrka á ar in hill um.
Seinna varð hann bisk up.
Það er því fátt líkt með hon um
og ís lensku jóla svein un um sem
eru af trölla kyni, syn ir Grýlu og
Leppalúða. Heim il is dýr ið þeirra
er svo skað ræð is skepn an Jóla kött­
ur inn. Þessi fjöl skylda var fyrst og
fremst not uð til að hræða börn til
hlýðni. Á síð ustu öld hef ur í mynd
jóla svein anna mild ast mik ið og
þeir hafa ver ið klædd ir í rauð spari­
föt í lík ingu við sankta Kláus ann­
arra landa. Samt sem áður geta
þeir ver ið hrekkj ótt ir og þjófótt ir.
Þannig hafa ís lensku jóla svein arn­
ir bland ast þeim al þjóð lega en samt
sem áður höld um við í heiðri nöfn
þeirra og eig um fleiri en einn.
Þjóð minja safn ið hef ur frá því
1998 hald ið í mynd ís lenska jóla­
sveins ins í heiðri og ár lega eru þar
sýn ing ar í des em ber þar sem hver
og einn þeirra kem ur fram klædd ur
við hæfi. Sam kvæmt upp lýs ing um
safns ins var fjöldi jóla sveina fyrr á
öld um mis jafn eft ir lands hlut um.
Þrett án eru þeir
Í Grýlu kvæði frá 18 öld eru þeir
sagði 13 og held ur safn ið sig við
það og nöfn þeirra. Hins veg ar hafa
um 60 önn ur jóla sveina nöfn fund­
ist.
12. des em ber byrja gömlu jóla svein­
arn ir að koma til byggða. Sá fyrsti
heit ir Stekkj ar staur og hér áður
fyrr reyndi hann oft að sjúga ærn­
ar í fjár hús un um hjá bænd um.
13. des em ber kem ur Giljagaur.
Áður en mjalta vél ar komu til
sögu var hann van ur að laum ast
inn í fjós og stela froðu ofan af
mjólk ur föt um.
14. des em ber kem ur Stúf ur og er
held ur lág ur til hnés ins. Hann
var líka kall að ur Pönnu skef ill, því
hann reyndi að hnupla mat ar ögn­
um af steik arpönn unni.
15. des em ber kem ur Þvöru s leik­
ir ofan af fjöll um. Hann stalst til
þess að sleikja þvör una, sem pott­
ur inn var skaf inn með. Hann
reyn ir að finna þvör ur í Þjóð­
minja safn inu, þeg ar hann kem ur
þang að í heim sókn.
16. des em ber má bú ast við Potta­
sleiki í heim sókn. Hann sat um að
kom ast í mat ar potta, sem ekki var
búið að þvo upp og sleikja skóf­
irn ar inn an úr þeim.
17. des em ber kem ur Askasleik­
ir. Hann faldi sig und ir rúmi og
ef fólk setti ask á gólf ið þá greip
hann askinn og sleikti allt inn an
úr hon um.
18. des em ber. Þá kem ur Hurða­
skell ir til húsa. Hann geng ur
skelf ing harka lega um og skell­
ir hurð um svo fólk hef ur varla
svefn frið.
19. des em ber er von á jóla sveini
sem heit ir Skyrgám ur, af því að
hon um þótti svo gott skyr að
hann stalst inn í búr ið og hám aði
í sig skyr ið upp úr ker aldi.
20. des em ber er það Bjúgna kræk ir
sem bú ast má við. Hon um þótti
best að borða bjúgu og pyls ur og
stal þeim hvar sem hann komst í
færi.
21. des em ber kem ur hann Glugga­
gæg ir í heim sókn. Hann var ekki
eins mat gráð ug ur og sum ir bræð­
ur hans, en skelf ing for vit inn að
gægj ast á glugga og jafn vel að
stela leik föng um, sem hon um
leist vel á.
22. des em ber má bú ast við Gátta­
þef. Hann er með stórt nef, og
hon um finnst ó skap lega góð
laufa brauðs­ og kök u lykt in þeg­
ar ver ið er að baka fyr ir jól in. Og
svo reyn ir hann að hnupla einni
og einni köku. 22. des em ber var
líka stund um kall að ur hlakk andi,
því þá voru börn in far in að hlakka
svo mik ið til jól anna.
23. des em ber, á Þor láks messu, kem­
ur Ket krók ur, sem er svo sólg inn í
ket. Í gamla daga rak hann lang an
krók staf nið ur um eld hús stromp­
inn og krækti sér í hangi ketslæri
sem hengd voru uppi í rjá frið eða
hangi kets bita upp úr pottinum,en
þá var hangi ket ið soð ið á Þor láks­
messu.
Á að fanga dag, 24. des em ber, kem ur
Kerta sník ir. Í eld gamla daga voru
kert in skær ustu ljós sem fólk gat
feng ið. En þau voru svo sjald gæf
og dýr mæt að mesta gleði barn­
anna á jól un um var að fá sitt eig­
ið kerti. Og aum ingja Kerta sníki
lang aði líka að eign ast kerti.
hb/ Heim ild: Þjóð minja safn ið og fl.
Ljósm. Þor kell Þor kels son.
Ís lensku jóla svein arn ir eru þjófótt ir klækjar ef ir