Skessuhorn - 10.04.2013, Page 26

26 MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 2013
Þeg ar við velj um okk ur fólk til að
stjórna land inu næstu 4 árin, er mik­
il vægt að beita rétt um að ferð um við
val ið. Við manna ráðn ing ar á al menna
mark aðn um horfa menn mest á CV
(fer il skrána). Ekki hvað menn segj ast
ætla að gera. CV er ör ugg ari en lof­
orða listi. Mig lang ar til að bera sam­
an "fer il skrá" tveggja þing manna sem
báð ir bjóða sig fram núna, þeirra
Gunn ars Braga Sveins son ar og Lilju
Raf n eyj ar Magn ús dótt ur:
Ég skoð aði www.althingi.is. Þar var
lögð fram þessi þings á lykt un ar til laga:
Á lykt un um fyrn ingu afla heim ilda.
*)
Gunn ar Bragi var einn af flutn ings­
mönn um þess ar ar til lögu, á samt öll um
Sjálf stæð is flokkn um, Sig mundi Dav íð
(B) og Sig urði Inga (B). Hún er svona:
„Al þingi á lykt ar að fela rík is stjórn­
inni að lýsa yfir því að horf ið verði
frá fyr ir hug aðri fyrn ingu afla heim ilda
sem get ið er um í verk efna skrá rík is­
stjórn ar inn ar."
Í um ræð um kom fram að flutn­
ings mönn um finnst að fiski stofn arn­
ir séu sam eign þjóð ar inn ar eins og
seg ir í fisk veiði stjórn un ar lög un um,
en út gerð ar menn eigi nýt ing ar rétt­
inn. Hann sé sér eign. Vilj um við það?
Þetta er reynd ar svona á mínu heim ili:
Ég á bíl, en son ur minn nýt ir hann til
jafns við mig. Ég hef hins veg ar á nægj­
una af því að borga við gerða kostn að
og ann að sem til fell ur. Ef ég setti nú
á „kvóta kerfi" þannig að bara elsti son­
ur inn, sem hef ur sann ar lega nýtt hann
hing að til, fær að gera það á fram, en
hin ir verði að semja við hann ef þeir
ætla að nota bíl inn. Væri það ekki tölu­
vert ó rétt látt? En þetta finnst nokkrum
fram sókn ar mönn um og öll um sjálf­
stæð is mönn um eðli legt!
Af staða Lilju Raf n eyj ar kem ur fram
t.d. í um ræð um um nefnd ar á lit sjáv ar­
út vegs­ og land bún að ar nefnd ar varð­
andi stjórn fisk veiða (sjá althingi.is):
„[..] ég tel að þeir hv. þing menn sem
skrifa upp á þetta nefnd ar á lit með fyr­
ir vara geri það vegna þess að þeir vildu
sjá meira í þessu frum varpi en orð ið er.
Og þar er ég þeim hjart an lega sam­
mála. En ég mæli fyr ir þessu nefnd ar­
á liti og held bar átt unni á fram fyr ir því
sem var tek ið út úr því og mun gera
það[..]" **)
Hvað hafa þín ir menn gert?
Ég hvet alla til að skoða hvað þing­
menn hafa gert, t.d á vef Al þing­
is. Lof orð in eru vara söm. Nú lof ar
Fram sókn ar flokk ur inn 20% lækk­
un skulda hjá öll um. Líka stór eigna­
mönn um. Rík ið og líf eyr is sjóð ir eiga
70% af skuld un um. Þeir að il ar munu
tapa. Vilj um við það? Það má held­
ur ekki gleyma því að Fram sókn ar­
flokk ur inn kom hús næð is bólunni af
stað með því að lofa fyr ir kosn ing­
ar 2003, 90% lán um frá Í búða lána­
sjóði. Þetta hratt af stað sam keppni
á lána mark aðn um, sem hvorki eft ir­
lits stofn an ir né rík is stjórn sinntu að
stoppa. Lán in fóru í 100% og hús­
næð is verð ið snar hækk aði. Gunn­
ar Bragi var vís ast ekki á þingi þá, en
þetta var flokk ur inn hans. Þetta sýn­
ir líka hvað hæp ið er að treysta á lof­
orð fyr ir kosn ing ar. Hver man ekki
eft ir þessu slag orði sem Fram sókn­
ar flokk ur inn kom með á sín um tíma:
„Eit ur lyfja laust Ís land árið 2000."
Kveðja, Reyn ir Ey vinds son
www.althingi.is:
*) 05.10.2009 þings á lykt un ar til laga Þskj. 8 ­ 8.
mál.
**) 10. júní 2011. stjórn fisk veiða. 826. mál
Í kjöl far ei lít illa um­
svifa í flokki Hægri grænna í ný­
lið inni viku var ég færð úr 2. sæti
á lista flokks ins í Norð vest ur kjör­
dæmi upp í það fyrsta. Mér er því
bæði ljúft og skylt að láta meira í
mér heyra í því kjör dæmi. Fjöl­
marg ar á stæð ur eru fyr ir því að ég
á kvað að slást í för með því fríða
föru neyti er fylg ir Hægri græn­
um, flokki fólks ins. Ég kynnti mér
stefnu Hægri grænna og hún féll
ein fald lega vel að mín um lífs gild­
um. Einnig sá ég þar tæki færi til að
láta að mér kveða í þeim mál efn um
sem hafa leg ið þungt á mér sl. ár.
Það eru mál efni aldr aðra.
Ég er grunn skóla kenn ari að
mennt og hef starf að við mitt fag
í 8 ár. Sam hliða því starfi og námi
hef ég starf að við að hlynn ingu á
hjúkr un ar heim ili fyr ir aldr aða í
u.þ.b.10. ár sam fleytt. Ég var svo
lánsöm að hafa frá bæra sam starfs­
menn sem voru til bún ir að leggja
á sig meiri vinnu en vinnurammi
sagði til um en öldr un ar þjón ust­
an er fjársvelt eins og þeir vita
sem hafa kynnt sér mál efni aldr­
aðra. Ég var einnig svo láns söm að
fá að kynn ast fjöl mörg um ein stak­
ling um sem til heyra þeirri kyn slóð
fólks sem fædd ist um og eft ir næst­
síð ustu alda mót. Að fá tæki færi til
að um gang ast fólk af þess ari kyn­
slóð er mér ó met an legt veg ar nesti
út í líf ið og „hvað ung ur nem ur,
gam all tem ur" á svo sann ar lega við
í því sam hengi. Allt frá gagn leg­
um hús ráð um og sí gild um mat ar­
upp skrift um yfir í „sann ar" munn­
mæla sög ur af hvunn dags hetj um
sam tíma þessa fólks, fékk ég tæki­
færi til að hlýða á með an ég stund­
aði mína vinnu. Þetta eru ljúf ar
minn ing ar og visk an sem " gamla
fólk ið" okk ar býr yfir er sem fjár­
sjóð ur í mín um aug um.
Þó ég muni ævi langt geyma
góð ar minn ing ar um starf mitt
á hjúkr un ar heim ili fyr ir aldr aða
þá vil ég taka það fram að það er
mjög margt í sam bandi við þjón­
ustu aldr aðra sem þarfn ast veru­
legr ar end ur skoð un ar.
Ein stak ling smið uð
þjón usta á hjúkr un ar­
heim il um
Það eru mis mun andi á stæð ur fyr ir
því að fólk flyst á hjúkr un ar heim­
ili. Öldr un ar sjúk dóm ar eru marg­
ir og mis mun andi og því eru það
mis mun andi þarf ir sem aldr að ir
ein stak ling ar hafa al veg eins og all­
ir aðr ir. Á hjúkr un ar heim il um víð­
ast hvar fá heim il is menn t.d. bað
einu sinni í viku, þar sem heim il­
in eru ekki nægj an lega vel mönn uð
til að bjóða upp á fleiri bað daga.
Þó stjórn end ur og starfs fólk sé allt
að vilja gert til að láta heim il is fólki
líða sem best á hjúkr un ar deild um
þá dug ir það ekki alltaf til. Mín
reynsla er sú að á með al þungri
hjúkr un ar deild með 20 heim il is­
mönn um sinna 3­4 starfs menn að­
hlynn ingu. Á á lags tím um þ.e. á
fót ferða tíma, í há deg is mat, kvöld­
mat og hátta tíma skap ast hálf gerð
færi banda stemn ing þar sem starfs­
fólk þarf að hafa hrað ar hend ur við
að koma öll um á fæt ur, í mat, bað
o.þ.h. Við slík ar að stæð ur skap ast
ekki heim il is legt and rúms loft.
Í skól um lands ins eru gerð ar
kröf ur um ein stak lings mið að nám
þar sem reynt er að koma til móts
við þarf ir hvers og eins. Sú hugs un
á að sjálf sögðu einnig heima inn í
öldr un ar þjón ustu og alls stað ar þar
sem unn ið er með fólk. Að færa
þjón ust una heim heyr ir und ir ein­
stak lings mið aða þjón ustu og það á
vel við ef um hjón er að ræða og
ann ar að il inn tap ar heilsu. Það á
ekki nokk ur ein stak ling ur að þurfa
að hafa á hyggj ur af því að vera að­
skil inn frá maka sín um ef ann ar
þeirra verð ur fyr ir heilsu bresti.
Kjör aldr aðra
Lyfja kostn að ur, húsa leiga, mat ar­
kostn að ur, launa kostn að ur starfs­
fólks og ým is legt fleira ger ir það
að verk um að það er kostn að ar­
samt að búa á hjúkr un ar heim ili og
það fer eft ir líf eyr is tekj um hvers
og eins hvort og hversu há upp hæð
er greidd til stofn un ar inn ar. Op in­
ber lega kall ast hluti af "tekj um"
ein stak linga á hjúkr un ar heim il um
aldr aðra vasa pen ing ar. Að mínu
mati er það niðr andi fyr ir heim il is­
menn að hið op in bera skuli greiða
fólki sem barð ist fyr ir sjálf stæði
þjóð ar inn ar, vasa pen inga. Hér er
um að ræða full orðna ein stak linga
sem marg ir hverj ir eru hokn ir af
reynslu en ekki börn sem þurfa
aur fyr ir bíó og strætó. Svo kall­
að ir vasa pen ing ar eru að há marki
50.000 krón ur á mán uði og eru
reikn að ir út frá grund velli tekju á­
ætl un ar, síð an koma 65% af tekj­
um til lækk un ar á þeim. Vasa pen­
ing arn ir falla síð an nið ur að fullu
ef tekj ur fara yfir 76.923 krón ur á
mán uði.
Það þarf að setja sig nokk uð vel
inn í kjara mál aldr aðra til að skilja
hvern ig þau ganga fyr ir sig. Launa­
kjör aldr aðra eru mis mun andi eft­
ir að stæð um og líf eyr is greiðsl­
ur, vasa pen ing ar og tekju trygg­
ing eru dæmi um þau fjöl mörgu
hug tök sem gott er að kunna skil
á til að átta sig bet ur á þeim. Það
þarf þó enga snill inga til að skilja
að kjara skerð ingu aldr aðra og ör­
yrkja sem tók gildi þann 1. júlí
2009 verð ur að aft ur kalla. Þetta
átti að vera tíma bund ið úr ræði í
kjöl far banka hruns ins. Rétt er að
minna á að þing menn og ráð herr­
ar urðu einnig fyr ir kjara skerð ingu
en hún hef ur nú ver ið aft ur köll uð.
Mér er það gjör sam lega ó skilj an­
legt að sú þunga byrði, sem kjara­
skerð ingaldr aðra og ör yrkja er,
skuli vera lögð á herð ar þeirra er
við kröpp ustu kjör in búa.
Ég vil að:
þjón usta við aldr aða á hjúkr­•
un ar deild um verði ein stak­
ling smið uð
að hjón verði ekki und ir •
nokkrum kring um stæð um að­
skil in ef ann ar að ili þarf á
sól ar hrings að stoð að halda
aldr að ir ein stak ling ar á hjúkr­•
un ar heim il um fái greidd laun
en ekki vasa pen inga
kjara skerð ing aldr aðra og ör­•
yrkja sem tók gildi þann 1. júlí
2009 verði taf ar laust a f t ­
ur köll uð.
aldr að ir ein stak ling ar geti •
átt á nægju legt og jafn framt
á hyggju laust ævi kvöld
Að lok um
Ég hvet alla til að kynna sér stöðu aldr­
aðra í ís lensku sam fé lagi, taka af stöðu
og opna um ræðu um mál efni þeirra.
Mjög marg ar ís lensk ar fjöl skyld ur eru
í slæmri fjár hags stöðu, þar á með al
mín eig in. Í um ræð unni um að bjarga
heim il um lands ins meg um við þó ekki
gleyma þeim sem börð ust fyr ir jafn­
rétti, sjálf stæði og mörgu af því já­
kvæða sem við njót um góðs af í dag.
Kveðja,
Íris Dröfn Krist jáns dótt ir.
Höf. er odd viti Hægri grænna í Norð-
vest ur kjör dæmi.
Ljóst er að á hersl an í rík is bú­
skapn um á valda tíma Sjálf stæð is­
flokks ins var á sviði mennta mála,
vel ferð ar mála, heil brigð is mála
og sam göngu mála. Að því var
stuðl að með aukn um um svif um
og þar með aukn um tekj um ein­
stak linga, at vinnu lífs og hins op­
in bera. Gagn stætt því sem hald­
ið hef ur ver ið fram juk ust rík is­
út gjöld in á þess um tíma og sér­
stak lega í fram an greind um mála­
flokk um.
Á sama tíma voru rík is skuld­
ir greidd ar nið ur, þannig að rík ið
hafði meiri vaxta tekj ur en vaxta­
gjöld. Það svig rúm var síð an nýtt
til margs kon ar upp bygg ing ar og
efl ing ar á grunn þjón ust unni. Ég
lagði fram fyr ir spurn á Al þingi
fyrr í vet ur, um þró un rík is út­
gjalda. Svar fékk ég á dög un um,
sem tók til ár anna 1998 til 2011,
sem leiða í ljós að rík is út gjöld in
juk ust á þess um tíma um 44% að
raun gildi. Það er eft ir að búið er
að leið rétta fyr ir verð lagi.
Mik il aukn ing á
út gjöld um til
vel ferð ar mála
Skoð um nú ein staka mála flokka
og hvern ig þeir þró uð ust á þess­
um tíma og höf um í huga að um
er að ræða al gjör lega sam bæri leg­
ar töl ur á föstu verð lagi árs ins í
ár.
Ber um fyrst nið ur í fræðslu­
mál um, skóla mál um af öll um
toga, sem rík is sjóð ur fjár magn ar.
Árið 1998 var veitt úr rík is sjóði
38 millj örð um í þenn an mála­
flokk. Árið 2008 voru út gjöld­
in 57 millj arð ar. Þetta er aukn ing
um 50% á föstu verð lagi.
Skoð um því næst heil brigð is­
mál. Þetta er fjár frekasti mála­
flokk ur inn í rík is út gjöld un um.
Til hans var veitt 102 millj örð um
árið 1998, á verð lagi árs ins 2013.
Árið 2008 var var ið til heil brigð­
is mála 146 millj örð um á sama
verð lagi. Aukn ing um 43%.
Al manna trygg ing ar og vel ferð­
ar mál: Fram lög in 1998 voru 78
millj arð ar, en námu 107 millj örð­
um árið 2008. Þess ar töl ur eru
á verð lagi árs ins 2013 og því að
fullu sam an burð ar hæf ar. Þessi út­
gjöld juk ust um 37%.
Loks má nefna sam göngu­
mál, vega gerð, flug vall ar gerð og
hafn ar fram kvæmd ir, sem sagt
þann hluta inn viða okk ar sam fé­
lags. Þar var aukn ing in hlut falls­
lega mest. Árið 1998 var var ið 25
millj örð um til sam göngu mála á
verð lagi árs ins 2013. Árið 2008
var veitt 51 millj arði til mála­
flokks ins. Aukn ing um 104%.
Rík is út gjöld in juk ust
um fram aukna
þjóð ar fram leiðslu
Og loks skul um við líta á rík is út­
gjöld sem hlut fall af vergri lands­
fram leiðslu. Árið 1998 voru rík is­
út gjöld in 26,9% á þenn an mæli­
kvarða mælt. Árið 2008 var þetta
hlut fall kom ið í 28,8%. Í þessu
sam bandi er mik il vægt að hafa í
huga að lands fram leiðsl an jókst
á þessu tíma bili, þannig að hvort
tveggja gerð ist í senn. Hlut fall­
ið sem var ið var til rík is út gjalda
jókst, jafn framt því að það sem
var til skipt anna var hærri tala.
Af þess um töl um má sjá að
gagn stætt því sem oft er hald­
ið fram, þá juk ust rík is út gjöld­
in mjög veru lega á ár un um 1998
til 2008. Dróg ust að vísu nokk­
uð sam an sem hlut fall af vergri
lands fram leiðslu á ár un um 2003
til 2007, en á þeim árum var mik­
ill vöxt ur þjóð ar bús ins, þannig
að rík is út gjöld in juk ust engu að
síð ur. Rík is sjóð ur fékk sem sagt
stöðugt meira í sinn hlut, með
vax andi um svif um í sam fé lag inu.
Hvern ig voru auk in
um svif í þjóð ar bú inu
nýtt?
Vöxt ur í þjóð ar bú skapn um á
þess um árum var nýtt ur til þess
að greiða nið ur skuld ir rík is ins,
borga inn á líf eyr is skuld bind ing­
ar hins op in bera og búa þannig
í hag inn til fram tíð ar. Jafn framt
þessu var far ið í margs kon ar mik­
il væg ar sam göngu bæt ur og upp­
bygg ingu fjar skipta, sem voru lið­
ur í því að gera okk ur sam keppn­
is hæf ari á mörg um svið um. Og
síð ast en ekki síst: Auk in um svif í
þjóð ar bú inu voru nýtt til þess að
styrkja stoð ir heil brigð is kerf is ins,
vel ferð ar kerf is ins og mennta kerf­
is ins, eins og töl urn ar hér að und­
an sýna glögg lega fram á.
Ein ar Krist inn Guð finns son,
al þing is mað ur
Pennagrein Pennagrein
Pennagrein
Staða aldr aðra í ís lensku sam fé lagi
C Vaff ið 3 ­ Við kjós end ur
erum að velja okk ur
starfs menn núna
Sjálf stæð is flokk ur inn jók fram lög
til vel ferð ar mála