Læknablaðið - 15.05.2009, Blaðsíða 78

St. Jósefsspítali Landakoti, Landakotsspítali
upphafi voru 40 sjúkrarúm í elstu byggingunni en
spítalinn var stækkaður í tveimur áföngum, fyrst
árið 1935 og síðan árið 1962, og skömmu síðar var
elsta húsið rifið. Frá upphafi var Landakotsspítali
í forystu með ýmsar nýjungar bæði í læknisfræði
og öðru. Þannig höfðu nunnurnar sérstakan
brunn fyrir spítalann og frá honum var lagt lokað
skolpræsi, þar var fyrsti vísir að barnadeild (1935)
og Landakotsspítali var einnig meðal þeirra fyrstu
til að útskrifa sjúkraliða.
Landakot var löngum þekkt fyrir einstaka
umönnun og afbragðs lækna og auk þess þótti
rekstur spítalans til mikillar fyrirmyndar. Hann
var ekki inni í hinu opinbera kerfi eftir að það
hóf sjúkrahúsrekstur fyrir alvöru og þess vegna
meðal annars var rekstur spítalans mörgum þyrnir
í augum. Sérstaklega varð mönnum starsýnt á
lágan rekstrarkostnað í samanburði við önnur
sjúkrahús þrátt fyrir afbragðs þjónustu og dugði
ekki að skýra þann mismun með „kristilegum
kærleik" einum saman. St. Jósefssystur unnu
mikið brautryðjendastarf í þágu sjúkra á íslandi en
þær ráku einnig St. Jósefsspítala í Hafnarfirði frá
árinu 1926. Alls munu um 140 systur úr reglunni
hafa starfað hérlendis í þau 100 ár sem þær voru
að störfum en flestar voru þær um 50. Fjórar
íslenskar konur gengu í regluna og störfuðu um
tíma hérlendis en systurnar voru frá 11 þjóðum
og 34 fengu íslenskan ríkisborgararétt. Þann 31.
maí 1995 hætti síðasta systirin af St. Jósefsreglumii
störfum á St. Jósefsspítala á Landakoti.
Árið 1976 urðu breytingar á rekstrarfyrir-
komulagi spítalans þegar íslenska ríkið keypti
hann af St. Jósefssystrum og Sjálfseignarstofnun
St. Jósefsspítala tók við starfseminni. Síðar voru
Borgarspítalinn og Landakotsspítali sameinaðir og
loks allir spítalarnir í Reykjavík, Borgarspítalinn,
Landspítalinn og Landakot, sameinaðir undir
merkjunum Landspítali - háskólasjúkrahús.
Jón Ólafur
ísberg
sagnfræöingur
lonolafur@althingi.is
Sankti Jósefsspítali í Landakoti tók formlega til
starfa árið 1902. Landakotsspítali, eins og hann
var jafnan nefndur, var aðalsjúkrahús landsins
og kennsluspítali Læknaskólans/læknadeildar
fram til 1930 þegar Landspítali tók til starfa og var
ásamt honum helsta sjúkrahús landsins nær alla
20. öldina.
Jörðin Landakot, sem fyrrum var hjáleiga
Reykjavíkur, komst í eigu fransks trúboðsbiskups
árið 1859 og skömmu síðar var gömlum skúr
sem þar var breytt í kapellu. Ný kirkja sem síðar
var íþróttahús ÍR, var byggð árið 1897 en gamla
kapellan var notuð sem sjúkraskýli eða spítali.
Spítalinn annaðist einkum franska sjómenn
sem hingað komu en síðar tók Franski spítalinn
við Lindargötu, nú Tónmenntaskóli Reykjavíkur
Lindargötu 51, við því hlutverki. Árið 1902 tók
Landakotsspítali til starfa en hann var byggður á
vegum St. Jósefssystra sem komið höfðu til Islands
árið 1896 til að sinna sjúkum. St. Jósefsreglan var
stofnuð í Frakklandi árið 1650 til að starfa að
samfélagsþjónustu utan klausturmúra. Reglu-
systur hófu strax að hlúa að sjúkum þótt ekki væri
til sérstakt sjúkrahús og þær hófu einnig kennslu
barna enda var barnafræðslu ábótavant. St.
Jósefssystur leituðu til landsjóðs um fyrirgreiðslu
þegar þær hugðust hefja spítalabyggingu og
rekstur en fengu algjört afsvar. Spítalinn var
byggður fyrir erlent samskota- og sjálfsaflafé
reglusystra og söfnunarfé sem Jón Sveinsson,
Nonni, hafði aflað til að byggja holdsveikraspítala
sem danskir Oddfellowar létu byggja í Laugar-
nesi. Bygging og rekstur St. Jósefsspítala varð
hins vegar til þess að ríkisvaldið gat komið sér hjá
því að byggja spítala handa sínu fólki fyrir eigin
peninga. Spítalinn, sem var kjallari, tvær hæðir,
og ris var formlega tekinn í notkun 16. október
1902 og stóð á horni Túngötu og Ægisgötu, það
er fyrir framan núverandi austurálmu spítalans. I
410 LÆKNAblaðið 2009/95