Iðnaðarmál - 01.01.1978, Blaðsíða 13

PÁLL THEODÓRSSON
Þróun og smíði rafeindatœkja d íslandi
Rannsóknaráö ríkisins efndi til opins ársfundar í Háskólabíói 19. maí, s.l. Þar var langtímaáætlun ráðsins um
rannsóknir í þágu atvinnuveganna kynnt. Auk þess voru haldin þar fimm erindi um einstök verkefni, sem
unnið hefur verið að við íslenskar rannsóknarstofnanir. Páll Theódórsson, forstöðumaður Eðlisfræðistofu
Raunvísindastofnunar Háskólans, flutti þar erindi það, sem hér er birt.
Engin kynslóð þjóðar vorrar hefur lifað jafnmiklar
breytingar og sú kynslóð, sem nú lifir ævikvöld sitt,
fólk sem hefur farið
. . . frá Ijánum til vélknúinnar sláttuvélar
. . . frá árabátnum til trillunnar, til togarans
. . . frá mó og taði til kola, til jarðhita
.. . frá grútartýrunni til steinolíulampans, til raflýs-
ingar
. . . frá þröngri þaðstofu til þess salar, sem við erum
nú saman komin í.
Tæknin hefur þannig gjörbreytt lífsskilyrðum okk-
ar. Vafalítið munum við sjá margar endurbætur og
nýjungar á komandi árum og áratugum, en varla í
nokkurri grein svo miklar sem í rafeindatækni, jafn-
vel þótt ekki kæmu til aðrar framfarir en þær, sem
þegar hafa orðið þar, en hafa enn ekki verið nýttar
nema að litlu leyti. Þessar framfarir hafa verið svo
miklar, að segja má að meginþorri rafeindatækja,
sem nú eru notuð, séu að vissu leyti þegar orðin úr-
elt og ný kynslóð tækja muni leysa þau af hólmi
næstu 5-10 ár.
Fyrir okkur íslendinga er þessi þróun áhugaverð,
því við eigum nú einstakt tækifæri til að byggja upp
rafeindaiðnað hér á landi og treysta með því at-
vinnulíf okkar og tæknikunnáttu. Þetta tækifæri
megum við ekki láta úr greipum okkar ganga.
Til að þið, áheyrendur góðir, megið betur skilja
forsendur þessarar fullyrðingar minnar, vil ég fyrst
rekja megindrætti þróunar í rafeindaiðnaði siðustu
tvo áratugi, segja síðan nokkuð frá hönnun og smíði
rafeindatækja hér á landi og loks mun ég svo ræða
um framtíðarmöguleika íslensks rafeindaiðnaðar.
Mynd 1
Uverg" -lampi iman
1958 1958
Verð beggja töla svipad
Rúmtak lampans 100 sinnum meira
Aflbörf bmnans 1000 sinnum mein
leiðslubútar prentrásarplata
SEO FRA oakhuo
Mynd 2
Útvarpslampinn var grundvallartól rafeindatækn-
innar allt fram á sjötta áratug þessarar aldar, en
1947 kom ný uppfinning fram á sjónarsviðið, sem
átti eftir að valda byltingu í rafeindatækninni: smár-
inn eða transistorinn.
Það tók þó nærri áratug að gera smárann að öfl-
ugu og fjölhæfu tæki, og hefur hann nú nærri alveg
útrýmt lömpunum.
Við sjáum á mynd 1 dæmigerðan lampa og smára
frá árinu 1958. Þessir lampar þóttu reyndar svo
fyrirferðarlitlir, miðað við eldri gerðir, að þeir voru
nefndir ,,dverg-lampar“. Verð þeirra var svipað og
smáranna, en fyrirferð lampanna var nærri 10 sinn-
um meiri og aflþörf 1000 sinnum meiri.
Smárarnir leystu fjölmörg verkefni mun betur en
lamparnir höfðu áður gert og opnuðu þannig marg-
víslega nýja möguleika. Skömmu fyrir 1960 fundu
menn nýja aðferð til að einfalda mjög smíði raf-
eindatækja. í stað þess að tengja hina mörgu búta
saman með tugum, jafnvel hundruðum af stuttum
vírbútum, var nú öll rásin lögð sem kogarþynna á
plötu, og eru þessar plötur kallaðar prentrásir, en
slíka prentrásarplötu sjáið þið á mynd 2, til hægri,
en til vinstri eru vírbútarnir, sem ella hefði þurft til
þess að tengja bútana saman á viðeigandi hátt.
Árið 1962 fæddist af þessum rásum ný tækni,
sem hefur haft nærri jafnmikil áhrif og sjálf uppfinn-
ing smárans: tæknimönnum tókst að fella heila raf-
eindarás með smárum, viðnámum, leiðslum og öðr-
um bútum inn í örsmáa sneið og var þetta gert með
svipaðri tækni og myndmót, nema hvað ,,myndin“
er hér örsmá og í nokkrum þunnum lögum. Þið sjáið
hér á miðri mynd 3 eina slíka rás, mjög stækkaða,
IÐNAÐARMÁL
7