Franskir dagar - 01.07.2009, Síða 8

Franskir dagar - Les jours fran^ais
Texti: Sigríöur Fanney Guðjónsdóttir
myndir: Úr einkasafni
Þorsteinn á Þernunesi
/ ár eru 100 ár liðin frá fœðingu langafa míns, Þorsteins K. Björnssonar bónda á Þernunesi. Segja má að hann hafi verið sannkallaður
maður 20. aldarinnar þar sem hann lifði liana nánast alla. Þorsteinn upplifði þvíþœr miklu tœkni- og þjóðfélagsbreytingar sem þá áttu
sér stað. Frá 25 ára aidri ogfram á 77. aldursár hélt Þorsteinn dagbók. ídagbókina skrifaði hann hvern einasta dag íþessi rúm fimmtíu
ár. Með aðstoð bókanna er hœgt að skyggnast inn í líf Þorsteins og samferðamanna hans og varpa Ijósi á atburði líðandi stundar útfrá
sjónarhóli austfirsks bónda. íþessari grein verður œvi Þorsteins rakin stuttlega í máli og myndum og inn á millifœr hann sjálfur orðið
með beinum tilvitnunum í dagbœkur hans.
Þorsteinn K. Björnsson fæddist 30. des-
ember árið 1909 í Hvammi í Fáskrúðsfirði.
Foreidrar hans voru Björn Oddsson (1882-
1961) frá Hvammi og Jónína Guðlaug Þor-
steinsdóttir (1880-1967) frá Eyri í Fáskrúðs-
firði. Þorsteinn var þeirra þriðja barn. Þau
sem komust upp eru Stefán Björn, Magnea
Elínbjörg, Þorsteinn Kemp, Oddný Þórunn,
Óskar Daníel, Jón, Anna og Sigrún. Fyrstu
æviár Þorsteins bjó fjölskyldan i Hvammi en
árið 1917 fluttist hún i Berunes við Reyðar-
fjörð. Þorsteinn tók þátt í störfum á bænum
eins og gengur en um tvítugsaldurinn fór
hann aö heiman og þá til náms.
Hann stundaði nám við Héraðsskólann á
Laugarvatni veturna 1930-1932 og minnist
oft þeirra tíma í dagbókum sínum, sem hann
haföi þá ekki byrjað að skrifa. Á Laugarvatni
kynntist Þorsteinn Steinunni Lovísu Ein-
arsdóttur (hér eftir nefnd Lovísa eða Lúlla),
frá Feijubakka í Borgarfirði, sem síðar varð
eiginkona hans.
Eftir skólavistina á Laugarvatni fór Þor-
steinn aftur að Berunesi til foreldra sinna og
sinnti þar, eins og hann orðaði það sjálfur
„venjulegum heimilisstörfum, heyvinnu á
sumrum og sauöfjárhirðingu á vetrum.“
Þennan tíma á Berunesi var Lovísa þar
einnig og starfaði sem vinnukona. Ekki
hefur Þorsteini þótt fýsilegt að fara austur á
land og skilja Lovísu sína eftir á suðurlandi
og sagði Oddný systir hans einhveiju sinni
þá sögu að hún hefði, fyrir tilstilli bróður
síns, þóst þekkja stúlku sem gæti ef til vill
oröið vinnukona á Berunesi. Því varð það
úr að Lovísa kom sem vinnukona á bæinn
og leið vist nokkur timi þar til fólk komst
aö hinu sanna um samband þeirra Þor-
steins og Lovísu.
Tveimur árum síðar, eða 1934, fór Þor-
steinn til náms við Bændaskólann á Hvann-
eyri. Það var þar sem hann hóf að halda
dagbók. í inngangi bókarinnar greinir hann
frá atburðum sföustu missera áöur en dag-
bókin byrjar þann 1. janúar 1935. Þá var
hann ný orðinn 25 ára gamall og búinn
að dvelja á Hvanneyri í nokkra mánuði.
Segir Þorsteinn meðal annars i inngang-
inum „Timinn leið í mestu rólegheitum,
Þorsteinn á námsárunum á Laugarvatni
fram til jóla. Menn stunduöu námið, sumir
af kappi, aðrir lakar, eins og gerist. Nem-
endur voru 50, 25 í hvorri deiid. Tíðin var
ágæt, einkum eftir að desember byrjaði. Ég
kom á nokkra staði nálægt Hvanneyri, t.d.
nokkrum sinnum að Ferjubakka, að heim-
sækja Lúllu, sem ég þekkti frá Laugarvatni
og einnig var hún búin að vera heima, eins
og áður er sagt.“
Á Hvanneyri deildi Þorsteinn herbergi með
þremur öörum ungum mönnum. Auk náms-
ins tók hann virkan þátt í félagslífi skólans
og var meöal annars í málfundafélaginu
Fram. Af skrifum Þorsteins um málfundafé-
lagiö má glöggt sjá að nokkur kraftur hefur
oft og tíðum verið i störfum þess. í dagbók
sinni lýsir Þorsteinn nárninu og ýmsu því
sem henti við skólann. Bolludeginum 1935
lýsir hann svo: „Veðrið: Suðvestan gola,
snjóél. Við lögðum af stað i nótt 3 hér af
no 8, inn í hús til að hýða stúlkurnar. Litið
varð þó um hýðingar, því heimamenn tóku á
móti okkur i dyrum hússins og vörðu okkur
inngöngu. Ryskingar urðu þar nokkurar, en
meiðingar þó litlar. “
Þegar skólaárinu á Hvanneyri lauk vorið
1935 fór Þorsteinn í verknám á Sámsstöðum
í Fljótshlið ásamt Jörgen Kjerúlf skólabróður
sínum frá Krossavík í Vopnafirði. Búnað-
arfélag íslands hafði nokkrum árum áður
keypt Sámsstaði og voru þar stundaðar til-
raunir í jarðrækt. Klemenz Kristjánsson var
fýrsti tilraunastjórinn og jafnframt kennari
þeirra Þorsteins og Jörgens. I dagbókum
Þorsteins eru nákvæmar lýsingar á tilraun-
unum svo og af ýmsu því sem átti sér stað
Laugarvatnskórinn. í öftustu röð t.v. eru tveir áberandi háir piltar, Þorsteinn er sá sem horfir á
stjómandann. Lovisa er þriöja stúlka ifremstu röð frá hægri.
8