Neytendablaðið - 01.09.2010, Blaðsíða 14

Matvælum hent
Í gegnum tíðina hafa ýmsar greinar framleitt allt of mikið magn
vöru sem engin eftirspurn var eftir. Slíkt er viðbúið þegar fram­
leiðslan stýrist ekki af eftirspurn á markaði heldur höftum og
kvótum. Í stað þess að lækka verð á vörunni og freista þess að auka
eftirspurnina var offramleiðslunni frekar hent á haugana eða hún
niðurgreidd og seld úr landi. Fjallað var um það í fjölmiðlum þegar
heilu förmunum af lambakjöti var ekið á haugana þar sem kjötið
var urðað en offramleiðslan náði einnig til grænmetis. Árið 1978
birti Dagblaðið myndir af því þegar verið var henda tómötum á
öskuhaugana. Neytendasamtökin mótmæltu þessari sóun kröftug­
lega og kröfðust þess að verð yrði lækkað til að auka sölu á tómöt­
um. Eftir þref náðist samkomulag milli Neytendasamtakanna
og grænmetisframleiðenda um að verð á tómötum yrði lækkað í
tilrauna skyni og viti menn; neyslan jókst.
Tómötum hent á haugana. Myndina tók Hörður Vilhjálmsson en hún birtist með
frétt í Dagblaðinu árið 1978 sem olli miklu fjaðrafoki.
Ofurtollar á grænmeti
Neytendasamtökin börðust fyrir því í fjölda ára að háir tollar sem
stjórnvöld lögðu á innflutt grænmeti yrðu lækkaðir en þeir þóttu
skjóta skökku við í ljósi þess að Lýðheilsu stöð hvatti á sama tíma
til aukinnar neyslu grænmetis. Eftir langa baráttu var ákveðið að
fella niður tolla á flestum tegundum græn metis en til að tryggja
hag innlendra framleiðenda voru teknar upp beingreiðslur til þeirra.
Með þessu lækkaði verð á grænmeti og neyslan jókst. Í dag eru
al mennt engir tollar á grænmeti nema þegar íslensk framleiðsla
ann ar eftirspurninni.
Baráttan fyrir bættum hag
Neytendasamtökin hafa gagnrýnt ýmislegt sem snýr að land búnaðar kerfinu enda er það
skoðun samtakanna að margt í því kerfi vinni gegn almannahagsmunum. Ríkisvaldið hef-
ur oft tekið hagsmuni einstakra greina innan landbúnaðarins fram yfir hagsmuni neyt-
enda og því hafa Neytendasamtökin einatt mót mælt. Hér að neðan eru nokkrar orustur
rifjaðar upp.
Einokun og kvótar
Árið 1981 var sett reglugerð um kjarnfóðurskatt á kjúklinga­,
eggja­ og svínakjötsframleiðslu og var markmiðið að efla sam ­
keppnis stöðu kindakjöts en neysla þess hafði farið minnkandi
á meðan kjúklinga­ og svínakjöt naut vaxandi vinsælda. Til að
bæta gráu ofan á svart var árið 1988 heimiluð framleiðslustjórnun
sem kjúklinga­ og eggjabændur tóku upp. Í stuttu máli var
kvóti settur á framleiðsluna sem miðaðist við að þeir sem voru í
greininni ákveð ið viðmiðunarár skiptu með sér framleiðslunni í
framtíðinni. Fram leiðslu rétturinn gæti síðan gengið kaupum og
sölum. Mjög erfitt var fyrir nýja aðila að hefja rekstur þar sem þeir
gátu ekki fengið endurgreiddan hluta af kjarnfóðurgjaldi eins og
þeir sem fyrir voru. Neytendasamtökin mótmæltu þessu samráði
harðlega og bentu á að kerfið hefði leitt til mikillar offjárfestingar
og stór hækkaðs verðs til neytenda, en í skjóli einokunar hafði
verð á kjúkl ing um hækkað um 95% og verð á eggjum um 120%
á sama tíma og framfærsluvísitalan hækkaði um 40%.
Neytendur hvattir til að borða svínakjöt
Í framhaldinu skrifaði formaður Neytendasamtakanna grein
í dag blað undir yfirskriftinni „Borðum meira svínakjöt“. Þessi
grein vakti talsverða athygli enda var því beint til neytenda
að þeir verð laun uðu svínabændur fyrir að taka ekki þátt í
framleiðslu­ og verð stýringarár áttunni. Ári síðar óskuðu Neyt­
enda samtökin eftir við ræðum við fulltrúa eggja­ og kjúklinga­
framleiðenda enda var ástand ið hvorki neytendum né
framleiðendum í hag. Neytenda samtökin lögðu til að fram­
leiðslu stýringarkerfið yrði lagt niður og að reglan um fram­
boð og eftirspurn yrði höfð í fyrirrúmi. Þá ættu opinberir aðilar
að hætta ofsóknum á hendur kjúklinga­, eggja­ og svínafram­
leiðendum í formi kjarnfóðurgjalds og hafta á endur nýjun stofna
erlendis frá. Viðræður við framleiðendur skiluðu litlum árangri
en sem betur fer brotnaði þetta samráð þó upp á endanum og
það leiddi til verðlækkunar á þessum vörum.
Kjúklinga- og eggjabændum var bannað að flytja inn nýja
stofna nema frá Noregi og þóttu þeir mjög lélegir.
Neyt enda samtökin kröfðust þess að banninu yrði
aflétt enda þurfti 3,9 kíló af fóðri til að framleiða
eitt kíló af kjúklingum á Íslandi á meðan það
þurfti einungis 2,4 kg af fóðri til sömu fram-
leiðslu í Svíþjóð og Danmörku.
14 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2010