Neytendablaðið - 01.06.2009, Blaðsíða 18

Þýski landbúnaðarráðherrann, Ilse Aigner, tók nýlega þá
ákvörðun að banna ræktun á erfðabreyttum maís (MON
810). Þýskaland fetar þar í fótspor Frakklands, Grikklands,
Ungverjalands, Austurríkis og Lúxemborgar. Bæjaraland í suður-
Þýskalandi fagnar þessari ákvörðun og stefnir fylkið að því að
verða GMO-free zone eða laust við alla erfðabreytta ræktun.
MON 810 talinn öruggur
Matvælaöryggisstofnun Evrópu (EFSA) hefur að beiðni
Evrópuráðsins lagt mat á ræktun MON 810 með tilliti til
heilsufarslegrar og umhverfislegrar áhættu. Niðurstöður EFSA
eru þær að ræktun MON 810 sé ekki ógnun við umhverfið eða
heilsu manna og dýra. Ilse Aigner segist þó hafa komist að þeirri
niðurstöðu að þessi erfðabreytta maístegund geti haft skaðleg áhrif
á umhverfið og því hafi hún gripið til sinna ráða.
Fyrst leyft svo bannað
Einstök ríki hafa vald til að banna ræktun á erfðabreyttum afurðum
jafnvel þótt þær standist áhættumat Evrópusambandsins. Hin
umdeilda erfðabreytta maístegund hefur verið leyfð í Þýskalandi frá
árinu 2005 en nú hefur leyfið verið afturkallað. Umhverfisráðherrann
kom þannig í veg fyrir ræktun MON 810 á 3.600 hekturum lands
sem fyrirhuguð var í vor.
Monsanto í málaferlum
Monsanto höfðaði nokkurs konar flýtimál fyrir þýskum dómstól
til að fá ákvörðuninni hnekkt en hafði ekki árangur sem erfiði.
Málatilbúningur Monsanto gengur út á að ríki sem áður hefur
leyft ræktun á tiltekinni tegund geti ekki bannað ræktunina nema
að það geti sýnt fram á ný vísindaleg gögn sem sanna skaðsemi
plöntunnar. Í niðurstöðu þýska dómstólsins sagði m.a. að engin
vísindaleg gögn sönnuðu að MON 810 væri skaðlegur umhverfinu.
Nýjar rannsóknir bentu þó til þess að eitrið sem plantan framleiðir
gæti haft skaðleg áhrif á aðrar lífverur en fiðrildalirfuna. Monsanto
getur haldið málaferlum áfram og íhugar nú næstu skref.
Erfðabreyttur maís bannaður í Þýskalandi
Ný löggjöf bannar skaðleg efni
Árið 1993 hóf Evrópuráðið að endurmeta efni sem notuð eru í
skordýraeitur og illgresiseyði (varnarefni) í Evrópu. Öll einstök efni
sem notuð eru í varnarefni voru metin með tilliti til skaðlegra áhrifa
á umhverfið og á heilsufar manna (neytenda, bænda, íbúa nærri
ræktunarsvæðum og þeirra sem eiga þar leið hjá). Það var á ábyrgð
framleiðenda að leggja fram gögn sem sýndu fram á að efnin væru
ekki skaðleg. Þau efni sem stóðust matið eru á sérstökum lista
Evrópusambandsins og aðildarríki mega einungis heimila sölu á
varnarefnum sem innihalda efni sem hafa verið áhættumetin og
finna má á listanum. Af 1000 efnum sem voru á markaði 1993 hafa
67% verið tekin af markaði í tengslum við þetta endurmat.
Ekki allir sáttir
Almenn ánægja er með þessa nýju löggjöf Evrópusambandsins
sem tók gildi í janúar sl. Þó líst mörgum bændum í Evrópu ekki
á blikuna. Þeir halda því fram að uppskera minnki mikið þar sem
mörg varnarefni sem notuð hafa verið með góðum árangri verða
nú bönnuð. Það myndi leiða til verðhækkana til neytenda. Fram­
leiðendur varnarefna höfðu einnig hátt í andstöðunni og varð
því gríðarleg hagsmunagæsla í Brussel í tengslum við löggjöfina.
Breskir bændur voru sérstaklega ósáttir og töldu mörg efnanna sem
nú hafa verið bönnuð nauðsynleg við ræktun þar sem rakinn í Bret­
landi getur reynst erfiður.
Gulrætur og viský í hættu?
Gulrótabændur í Bretlandi spáðu gríðarlegum samdrætti í gulróta­
ræktun og skoskur þingmaður sagði ræktun á byggi verða svo
óhagkvæma í Skotlandi að hugsanlega yrði að flytja bygg til viskí­
framleiðslu inn frá Frakklandi. Það kemur því kannski ekki á óvart
að Bretar greiddu atkvæði á móti löggjöfinni á Evrópuþinginu.
Hvort spár svartsýnustu bænda ganga eftir verður að koma í ljós.
Þeir eru þó fleiri sem fagna löggjöfinni og telja hana marka stórt
skref í umhverfismálum.
Hættuleg skordýra­ og plöntueitur
– tæp 700 efni bönnuð í Evrópu
Maístegundin MON 810 hefur verið leyfð í Evrópu frá árinu 1998 og er maísinn
notaður í dýrafóður. Maísplöntunni hefur með erfðatækninni verið breytt þannig
að hún framleiði skordýraeitrið Bascillus thuringiensis í þeim tilgangi að eyða
fiðrildalirfunni Corn Bore (maísæta) sem leggst á maísplöntur.
Býflugum fækkar stöðugt og er það mikið áhyggjuefni enda gegna þær gríðarlega
miklu hlutverki í lífríkinu. Ein helsta ástæða þessarar fækkunar er talin mikil
notkun skordýraeiturs og illgresiseyðis í landbúnaði.
1 NEYTENDABLA‹I‹ 2. TBL. 2009