Ægir - 01.07.2004, Blaðsíða 20

20
G Ö M L U F RY S T I H Ú S I N
„Ísbjörninn var reykvískt fyrir-
tæki enda þó fiskverkunarhúsin
væru á Seltjarnarnesi,“ segir Jón
Ingvarsson, sem var fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins 1973
til 1985, þegar það sameinaðist
Bæjarútgerð Reykjavíkur og til
varð Grandi hf.
Aldrei aftur í Ísbirninum
Ísbjörninn var stofnaður árið
1944 og hóf þá starfsemi á Nes-
inu, þar sem hét Melastöðin. Sú
bygging var síðar stækkuð og við
hana prjónað á alla kanta. Byggt
var frystihús og frystiklefar og
nyrst í þessari húsastæðu voru áð-
urnefndar skemmur þar sem
einkum var geymd skreið.
Frystihúsið á Hrólfskálamel,
sem nú er búið að jafna við jörðu
en var um 3.500 fermetrar að
flatarmáli, hefur staðið að miklu
leyti autt síðustu árin. Utan hvað,
að á lofthæð einnar byggingar
þess hafði um hríð listmálarinn
Tolli Morthens vinnustofu sína.
Sá er bróðir söngvarans Bubba,
sem forðum söng að hann ætlaði
aldrei aftur að vinna í Ísbirnin-
um. Og líklega sleppur Bubbi við
þá bölvun héðan í frá, nú þegar
fyrirtækið er ekki lengur til og
búið að rífa frysihúsið.
Gjörbreytt umhverfi
Niðurrif Ísbjarnarhússins á Sel-
tjarnarnesi beinir sjónum að því
að á síðustu árum hefur býsna
mörgum fiskvinnsluhúsum vítt
og breitt um landið verið fengið
annað hlutverk, ellegar þau
standa nú auð eða hafa verið rifin.
Ófá hafa reyndar brunnið.
Gjörbreytt rekstrarumhverfi í
sjávarútveginum frá því sem áður
var - það er krafan um hagræð-
ingu og hagnað - hefur átt af-
gerarandi þátt í þessari þróun. Í
ljósi arðsemiskröfunnar sáu menn
að sjávarútvegurinn, hvort heldur
er bátar eða vinnsluhús, gátu af-
kastað mun meiru en nokkru
sinni var þörf á eða aflaheimildir
fyrir. Nauðsynlegt reyndist að
breyta þessum veruleika og í
þeim tilgangi var stofnaður Þró-
unarsjóður sjávarútvegsins, skv.
lögum sem gildi tóku snemma
sumars 1994. Forveri hans var
Hagræðingarsjóður sjávarútvegs-
ins.
Félagsleg aðgerð
Lög um Þróunarsjóð voru sett á
Alþingi þá um vorið, en þegar
málið var rætt á þingi sagði Þor-
steinn Pálsson, þáverandi sjávar-
útvegsráðherra, að hlutverk sjóðs-
ins væri að stuðla að hagræðingu,
enda væru fiskvinnslufyrirtækin í
landinu „... byggð upp fyrir mun
meiri vinnslu en þar fer nú fram.
Bæði hefur aflinn minnkað og
eins hefur breytt ráðstöfun aflans
leitt til þess að lægra hlutfall fer
til vinnslu í landinu,“ eins og ráð-
herrann komst að orði í þingræðu
22. febrúar 1994 og bætti við:
„Þróunarsjóðinn er unnt að nota
til þess að styrkja nauðsynlega,
fjárhagslega endurskipulagningu
sjávarútvegsfyrirtækja sem nú
ganga í gegnum tímabundna erf-
iðleika vegna aflasamdráttar, en
nú blasa augljóslega við ný og
vandasöm verkefni vegna tak-
markaðra þorskveiðiheimilda. Það
er raunverulegur vandi sem við
stöndum frammi fyrir í mörgum
byggðum. Að minni hyggju eig-
um við því ekki að hika við að
grípa til félagslegra aðgerða af
þessu tagi. Þeirra er nú þörf.“
Situr uppi með
Straumneshúsið
Á árunum sem í hönd fóru veitti
Þróunarsjóður sjávarútvegsins
miklum fjármunum til úrelding-
ar fiskiskipa og vinnsluhúsa vítt
og breitt um land. Að sögn Hin-
riks Greipssonar, framkvæmda-
stjóra sjóðsins, voru lög og reglur
sem sjóðurinn starfaði eftir þann-
ig að væri skip eða bátur úreltur
var í raun hægt að gera hann út
áfram. Með öðrum orðum; kvöð
um að fleygið mætti ekki framar
gera út var ekki þinglýsarhæf.
Sama gilti hins vegar ekki um
vinnsluhúsin, þó reyndin yrði sú
að í flestum þeirra sem úrelding-
arstyrkir fengust út á, var ekki
framar unninn fiskur.
Aðeins í einu tilviki situr sjóð-
urinn uppi með hús sem úrelt
var; það er svonefnt Straumneshús
á Patreksfirði. Það stendur þar
neðst á Vatnseyrinni, er komið
nokkuð til ára sinna og ljóst að
gera þarf á því miklar endurbæt-
ur, eigi það að hýsa einhverja
starfsemi í framtíðinni - aðra en
sjávarútveg, vel að merkja.
Beituframleiðsla og
verslunarmiðstöð
Athyglisvert er annars að skoða
hve fjölbreytt not menn hafa í
dag af húsum vítt og breitt um
landið, þar sem áður var unninn
fiskur.
Burðarásarnir í atvinnulífi Ísa-
fjarðar voru löngum frystihúsin
Gömlum fiskvinnsluhúsum víðsvegar um landið fengið nýtt hlutverk:
Draugasetur og slökkvibílar
Texti og myndir:
Sigurður
Bogi Sævarsson.
Í sumar hafa verktakar á vegum Seltjarnarnesbæjar unnið að niðurrifi á
hinu gamla frystihúsi Ísbjarnarins á Hrólfskálamel á Seltjarnarnesi, þar
sem áformað er að komi í staðinn gervigrasvöllur og blönduð byggð
íbúða og þjónustu. Skemmubyggingar norðan gamla frystihússins
standa hins vegar áfram, en skipulagstillögur gera einnig ráð fyrir að
þær víki í náinni framtíð. Skemmurnar hafa annað hlutverk nú í seinni
tíð, en þar er nú æfinga- og þjálfunarstöðin Ræktin og verslun Bónuss.
Ísbjörninn rifinn. Mörg
ár eru liðin síðan síðast
var unninn fiskur í
þessu húsi á Hrólfskála-
mel á Seltjarnarnesi, en
þar stendur til að
byggja íbúðir og þjón-
ustuhús í náinni fram-
tíð auk þess sem gervi-
grasvöllur verður á
þessu svæði.
aegiragust2004-7tbl 30.8.2004 14:20 Page 20