Ægir - 01.07.2004, Blaðsíða 30

30
S T R A N D M E N N I N G
„Ísland á sterka en lítt
þekkta og viður-
kennda strandmenn-
ingu. Strandmenning
Íslands er afar mikil-
væg fyrir íslenska sögu
og sjálfsmynd. Strand-
menning Íslands
geymir ýmis sóknar-
færi við þróun að
gæðaferðaþjónustu.“
Þannig er m.a. komist að orði í
niðurstöðukafla forverkefnis-
skýrslunnar „Plokkfiskur“, sem
fjallar um strandmenningu sem
grunn fyrir ferðaþjónustu í fram-
tíðinni. Að skýrslunni hafa unnið
Bjálkinn ehf. (Sigurbjörg Árna-
dóttir) og Rådgjevningsfirmaet
„Laura“ (Stein Malkenes, um-
hverfisráðgjafi) með tilstyrk
Húsafriðunarnefndar, Samgöngu-
ráðuneytisins og Siglingastofnun-
ar.
Skýrslan hefur það að markmiði
að kortleggja hvernig unnt sé að
koma á kerfisbundinni þróun í
ferðaþjónustu byggðri á strand-
menningu Íslands. „Forverkefnis-
heitið Plokkfiskur er runnið frá
þeim mæta íslenska þjóðarrétti
og er í fyrsta lagi valið að ein-
hverju leyti til að tákna endur-
vinnslu á verðmætum, í öðru lagi
til að hafa velþekkt heiti á verk-
efninu og í þriðja lagi til að und-
irstrika að hægt er að þróa ferða-
þjónustu með því að „plokka“ úr
þeirri strandmenningu sem enn
er við líði á Íslandi,“ segir orðrétt
í skýrslunni.
Þróttmikil en lítt viðurkennd
strandmenning
Í skýrslunni er bent á að Ísland
eigi sér „þróttmikla en óskýra og
lítt viðurkennda strandmenn-
ingu“, sem sé grunnur íslenskrar
sögu og sjálfsvitundar. Bent er á
að strandmenningin finnist í ís-
lenskum bókmenntum, matar-
menningu, tónlist, fornminjum,
sögum og sögnum, í veiði-
mennsku og vitum. Þá sé hún til
í daglegu lífi við hafnir landsins, í
bátunum, á veitingahúsum og á
söfnum.
Strandmenning hefur vissulega
verið lögð til grundvallar í ferða-
þjónustu hér á landi. Bent er á í
skýrslunni að hvalaskoðun hafi
haslað sér völl og sömuleiðis hafi
athyglisverð „strandsöfn“ verið
byggð upp, t.d. Síldarminjasafnið
á Siglufirði og Saltfisksetrið í
Grindavík.
Íslenskt vitasafn?
Eins og greint hefur verið frá hér
á síðum Ægis hafa þegar verið
friðaðir nokkrir hérlendir vitar.
Bent er á það í „Plokkfiski“ að
full ástæða sé til þess að nýta vita
í ferðaþjónustu. Þá er á það bent í
skýrslunni að ástæða væri til að
koma á fót íslensku vitasafni.
„Enn eiga Íslendingar ekkert
vitasafn,“ segir í skýrslunni. „Ís-
lenska vitafélagið hefur þó unnið
að því að koma upp fyrsta vísi
þess í lýðveldisvitanum á Garð-
skaga í samvinnu við Byggðasafn-
ið í Garði, hreppsnefndina í Garði
og Siglingastofnun og var sú sýn-
ing opnuð um Jónsmessuna. Við
hlið lýðveldisvitans stendur gamli
vitinn, nýfriðaður, og full ástæða
er til að hvetja stjórnvöld til að
koma þarna upp myndarlegu
vitasafni í samvinnu við heima-
menn sem eru að byggja yfir
byggðasafn hreppsins.“
Margar athyglisverðar
strandminjar
Margt annað er nefnt í skýrslunni
sem mæti huga að í sambandi við
strandminjar. Meðal annars er
bent á að á Óttarsstöðum,
skammt frá álverinu í Straums-
vík, séu minjar tengdar sjávarút-
vegsbúskap, sem margar séu
aldagamlar. Þarna er að finna leif-
ar af bústöðum, útihúsum, naust-
um, götum og girðingum, auk
leifa af bátsmíðastöð með hluta af
gömlum tréfbát. „Aðal burðarás-
inn í staðarlífinu virðist hafa verið
þorskveiðiannirnar á vetrarvertíð
og er staðurinn lýsandi dæmi um
strandmenningararfleifð og býður
uppá ótæmandi möguleika innan
ferðaþjónustu,“ segir í skýrslunni.
Annar áhugaverður strand-
menningarstaður á Reykjanesi,
Selatangar, er nefndur í skýrsl-
unni, þar sem var miðstöð fyrir
árstíðabundnar veiðar. Þarna eru
rústir, hellar og aðrar minjar, en
áður var þarna verstöð af svipaðri
stærðargráðu og gömlu verstöðv-
arnar á Snæfellsnesi.
Skýrsla um íslenska strandmenningu sem grunnur fyrir ferðaþjónustu í framtíðinni:
Hvalveiðibátarnir
í hvalaskoðun?
„Ef hvalabátarnir yrðu
gerðir upp liggja ein-
stök sóknarfæri í
hvalaskoðunarferðum
og í öllum þáttum
hvalveiðisögunnar,“
segir m.a. í skýrslunni.
aegiragust2004-7tbl 30.8.2004 14:20 Page 30