Tímarit Máls og menningar - 01.03.1939, Page 6

J Bénedikt frá Auðnum
Rödd hans ung og þróttmikil og hið styrka handtak, er ég
heimsótti hann siðast rösklega níræðan, vitjar mín aftur við and-
látsfregn hans. Ilann ræddi af guðmóði æskunnar um hugstæð-
ustu vandamál mannlegs lifs á þeim aldri þegar aðrir menn hafa
lengi verið samsamaðir duftinu. Fáir hafa á íslandi lifað feg-
urra lífi ineðan kynslóðir risu og linigu en þessi veikbyggði þing-
eyski smábóndi, sem átti engan metnað utan sins liéraðs, en
var þó flestum betri íslendingur, og stal frá goðunum meira
eldi og lengra degi en flestir aðrir menn.
Hér verða ekki rakin þau framfaramál, sem Benedikt frá
Auðnum lét til sín taka, né löng og inargþætt barátta fyrir auk-
inni menningu innan héraðs, þar sem hann var einn helztur
frumherji. Hann skildi, að hafning eins héraðs er liafning heils
lands. Nafni hans meðal þeirra frumkvöðla íslenzkrar samvinnu-
hreyfingar, er liöfðu farsælasta hönd, mun ekki verða gleymt.
Mál og menning vill að honum látnum nefna nafn hans, einkum
fyrir þá sök, að fáir voru í slíkurn mæli sem hann lifandi ímynd
þess anda, sem alþýðlegt bókmenntafélag hlýtur að kosla kapps
um að telja sinn. Bókamaður var hann sú fyrirmynd, sem bet-
ur ælti eftirlíkjanda í liverri sveit. Smábóndi í fremur afskekkt-
um dal í Norðurlandi skapar hann sér ásamt nokkrum vinum
möguleika til sjálfsnáms í erlendum málum og þeir taka snemma
að lieya sér bóka um langan veg. Með bókasafni Suður-Þingey-
inga, sem hann stofnaði ungur og veitti forstöðu til æfiloka,
skapaði hann héraði sínu þá menningarstofnun, sem hefur um
langt skeið verið súrdeigið í daglegu brauði Þingeyinga, og mun
sú stofnun óvíða eiga sinn líka í sveitum, þótt viða sé leitað,
bæði sakir þess vals, er einkennir safnið og þess menningar-
sti^s, sem útheimtist af notendum þess. Hann var þess mjög
hvetjandi, að sýslungar hans legðu stund á erlend mál og fengju
þannig tækifæri að vikka sjónarsvið sitt af fjölskrúðugri bók-
menntum en þeim, sem íslendingar geta cinir framleitt; sjálf-
ur liafði hann kennt sér helztu menntatungur Vesturlanda. Ekki
var sá timi, sem Benedikt varði sér til menntunar, tekinn á
kostnað daglegrar skyldu, öðru nær; hann var æfinlega störf-
um hlaðinn maður, bóndi, sýsluskrifari, bókari i kaupfélági, og