Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.2009, Blaðsíða 19


Sagnfræði
Stríðið við Sjálfið
Bókaútgáfan Hólar á lof skilið fyrir að gefa út
bækur breska sagnfræðingsins Anthonys Beevor
um seinni heimsstyrjöld og nú spænska borgara-
stríðið. Þessar yfirgripsmiklu bækur auka mjög
þekkingu okkar á þessum blóðugu styrjöldum
og er því fagnaðarefni að þær skuli gefnar út á ís-
lensku.
Spænska borgarastríðið hefur á vissan hátt
verið goðsagnakennt og oft stillt upp sem bar-
áttu góðs og ills, fasískra og íhaldssamra herfor-
ingja sem gerðu uppreisn gegn lýðræðislega kjör-
inni ríkisstjórn sem naut svo mikils stuðnings
að tugþúsundir útlendinga buðu sig fram sem
sjálfboðaliða til að berjast fyrir frelsi og lýðræði.
Veruleikinn var ekki jafneinfaldur og því spurn-
ing hvorir voru verri, skuggalegustu fasistarnir
eða viðsjárverðustu kommúnistarnir. Í bókinni
er dregin upp skýr mynd af bæði gangi stríðsins
og innbyrðis átökum hjá stríðandi fylkingum, auk
viðbragða alþjóðasamfélagsins.
Heilt yfir skrifar Beevor afskaplega vel um
skelfilega atburði, borgarastríð þar sem engu var
eirt, ekki andstæðingum og oft ekki samherjum
heldur.
Beevor lýsir því vel hvernig innbyrðis deilur og
vanhæfni lýðveldissinna, hugleysi og fasistadekur
Breta, ofbeldisfull birting vænisýki Sovétmanna
og tækifærismennska Þjóðverja og Ítala urðu til
þess að lýðveldið átti sennilega aldrei möguleika
á því að standast atlögu Francos og félaga.
Einn löstur á góðri bók er að talsvert af áslátt-
arvillum og eitthvað af stafsetningarvillum hefur
ratað í endanlegu útgáfuna. Ekki svo mikið að það
eyðileggi bókina en svo mikið að það setur blett á
útgáfuna. Hálfrar stjörnu frádráttur fyrir það.
Brynjólfur Þór GuðmundSSon
Miðvikudagur 25. nóvember 2009 19Bækur
orruStan um Spán
anthony Beevor
Heilt yfir skrif-
ar Beevor af-
skaplega vel
um skelfilega
atburði.
Útgefandi:
Hólar
Safn til sögu
Ragnars í Smára
hins vegar upplýst um orsakir þessara
stirðleika á milli hjónanna. Að vísu er
gefið í skyn að Ragnar hafi verið veik-
ur fyrir fögrum konum og átt bágt með
að stilla sig, þegar svo bar undir, en því
er ekkert fylgt eftir heldur, en látið sitja
við hálfkveðnar vísur.
Við lestur þessarar bókar hvarflaði
sú hugsun að mér – eins og reyndar
stundum áður – hversu sorglega lítið
við höfum gert að því, Íslendingar, að
gefa út bréf merkra manna sem hafa
látið eftir sig áhugaverð bréfasöfn.
Einkabréf eru að sönnu oft viðkvæms
eðlis og stundum þarf að bíða þess að
ýmsir, sem málið varðar, séu fallnir frá.
Engu að síður er þetta, eins og við vit-
um, alsiða annars staðar. Ragnar Jóns-
son var prýðilega pennafær maður og
bréf hans bregða oft upp skemmtilegri
mynd af honum, bæði þau sem hér er
notast við og eins sum sem vitnað er
til í fyrrnefndri bók Ingólfs Margeirs-
sonar. Ég hefði fyrir mitt leyti miklu
meiri áhuga á því að lesa bréf Ragnars
til Ólafar Nordal og annarra, eins og
þau koma fyrir, en að fá þau matreidd
jafnsérkennilega og gert er í bók Jóns
Karls Helgasonar. Vonandi kemur
einhvern tímann að því. Bréfaútgáfur
á bók eru dýrar og vonlítið að þær geri
í blóðið sitt á okkar smáa markaði, en
nú höfum við Netið sem er kjörinn
vettvangur til slíkra birtinga.
Fyrir nokkrum vikum kom út
vönduð, fræðileg ævisaga Jóns Leifs
tónskálds. Ragnar í Smára hefði átt
skilið slíka bók. Hann varð, sem fyrr
segir, goðsögn í lifanda lífi, að vissu
leyti helgimynd á stalli, en minning
hans mun örugglega þola gagnrýna
skoðun. Hann var maður sem kom
miklu í verk, lifði og hrærðist í storm-
um sinna tíða, var fyrst kommi, síðan
hægri maður, en reyndi að halda höfði
í gerningaveðrum kalda stríðsins,
missa ekki sjónar á þeim verðmætum
sem stóðu ofar þeim. Vonandi verður
sá kynlegi blendingur fræðimennsku
og skáldskapar, sem Jón Karl Helga-
son hefur sett saman, ekki til þess að
fæla aðra frá því að segja sögu Ragn-
ars og greina framlag hans af fullri
alvöru, en sú hætta er vissulega fyrir
hendi.
Eina missögn rakst ég á sem sjálf-
sagt er að leiðrétta. Á bls. 75 er því
haldið fram að Tónlistarfélagið hafi
átt samvinnu við Leikfélag Reykjavík-
ur við að setja upp óperettur þær sem
mikilla vinsælda nutu á fjórða ára-
tugnum. Hið rétta er að það var Tón-
listarfélagið, eða öllu heldur Hljóm-
sveit Reykjavíkur (sem var í raun einn
og sami aðilinn), sem stóð eitt að
þessum sýningum. Það var ekki fyrr
en árið 1941 að þessi félög settu sam-
an upp óperettuna Nitouche.
Kápu- og bókarhönnun Ragnars
Helga Ólafssonar er með ágætum.
jón viðar jónSSon
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
JA
V
ÍK
Þóra Guðmundsdóttir lögmaður reynir að fá endurupptekið mál fatlaðs manns
sem situr inni á Sogni fyrir að kveikja í sambýli með skelfilegum afleiðingum.
Ungum útvarpsmanni berast torkennileg skilaboð og ógnvekjandi símtöl. Og látin
stúlka sækir í að standa við fyrirheit um að passa lítinn dreng. Saman fléttast
þessir þræðir í glæpasögu sem fær hárin til að rísa.
Yrsa Sigurðardóttir bregst ekki dyggum lesendum sínum í magnaðri glæpasögu!
„Þóra er
stórskemmt
ileg persóna
;
kaldhæðin, f
yndin og ber
st
hetjulega við
að finna
jafnvægi mi
lli
einkalífs og
vinnu.“
– Guardian
Bræðraborgarstíg 9
„Tvímælalaust í hópi
fremstu glæpasagnahöfunda
Norðurlanda“ The Times