Dagblaðið Vísir - DV - 28.04.2010, Page 20

CARMEN Í SALNUM Söngdeild Tónlistarskóla
Kópavogs sýnir óperuna Carmen eftir Georges Bizet
í Salnum í Kópavogi á morgun, fimmtudag, og svo
aftur á sunnudag. Leikstjóri er Anna Júlíana Sveins-
dóttir, söngkennari við skólann, og tónlistarstjóri og
píanóleikari er Krystyna Cortes. Aðgangur er ókeypis
á meðan húsrúm leyfir.
Á MI ÐVIKUDEGI
20 MIÐVIKUDAGUR 28. apríl 2010
HJALTALÍN OG
SINFÓ
Miðasala er hafin á tónleika Hjalta-
líns og Sinfóníuhljómsveitar Ís-
lands sem leiða saman hesta sína
í Háskólabíói miðvikudagskvöldið
16. júní. Þetta er í fyrsta sinn sem
Hjaltalín leikur með Sinfóníuhljóm-
sveitinni og eru liðsmenn hennar nú
í óða önn að útsetja lögin fyrir stóra
sinfóníuhljómsveit með öllu til-
heyrandi. Stjórnandi á tónleikunum
verður Daníel Bjarnason. Hjaltalín
og Sinfóníuhljómsveitin munu leika
lög af plötum sveitarinnar, Term-
inal og Sleepdrunk Seasons,  en
einnig verður frumflutt nýtt efni sem
Hjaltalín hefur samið sérstaklega
fyrir þessa tónleika.
DRAUGAR Í
ÓPERUNNI
Kór Íslensku óperunnar efn-
ir til söngskemmtunar í Óper-
unni næsta fimmtudag þar sem
draugum er gert hátt undir höfði.
Á efnisskrá tónleikanna, sem
bera yfirskriftina Draugagang-
ur í Óperunni, eru valin lög og
tónsmíðar sem tengjast draugum
og þjóðtrú, allar eftir íslensk tón-
skáld frá ýmsum tímum. Þannig
er á efnisskránni allt frá íslenska
þjóðlaginu Móðir mín í kví, kví til
hins vinsæla popplags Magnúsar
Eiríkssonar, Garún. Það er Skarp-
héðinn Þór Hjartarson kórfélagi
sem tekið hefur dagskrána saman
og útsett þau lög sem ekki voru
samin með blandaðan kór í huga.
Nánar á opera.is.
HANK & TANK Á
SÓDÓMU
Dúettinn Hank & Tank heldur út-
gáfutónleika á Sódómu Reykja-
vík í kvöld, miðvikudag. Það eru
þeir Henrik Björnsson (Hank) og
Þorgeir Guðmundsson (Tank) sem
skipa dúettinn. Henrik er þekktastur
sem höfuðpaur hljómsveitarinnar
Singapore Sling þar sem kvikmynda-
gerðarmaðurinn Þorgeir var áður
bassaleikari, en hann annast forsöng
í Hank & Tank. Langþráð breið-
skífa félaganna, Songs for the Birds,
kom út rétt fyrir síðustu jól en Hank
& Tank hafa einungis einu sinni
áður spilað opinberlega hérlend-
is, á kránni Sirkus árið 2002. Leikar
hefjast um klukkan 21 en strákarnir í
Nolo sjá um upphitun.
Það hefur verið heldur dauft í vetur
yfir þeim leikhúsum sem mega með
nokkrum hætti kallast jaðarleikhúsin
hér á höfuðborgarsvæðinu. Loftkast-
alinn var enduropnaður síðastliðið vor
og manni skildist þá að þar yrði mikið
um dýrðir á komandi vetri, en eitthvað
hefur orðið minna úr því en til stóð. Yfir
Hafnarfjarðarleikhúsinu ríkir deyfð og
drungi; þangað er maður ekki boðað-
ur nema endrum og sinnum; þær fáu
sýningar sem þar hafa sést í vetur (þrjár
talsins ef mér skeikar ekki) hafa staðið
stutt við. Svipaða sögu er að segja úr
Iðnó sem var á góðri leið með að koma
sér aftur á leiklistarkortið; einnig þar
hefur lítið verið um að vera á síðustu
mánuðum, ef frá er talin ein sýning í
lok janúar. Er það kreppan sem hefur
leikið okkur svona, eða er ástæðunnar
fremur að leita í samstöðu- og dugn-
aðarleysi leiklistarfólks eða misráðinni
leiklistarpólitík stjórnvalda? Gætum
við fengið meira út úr því sem þrátt fyr-
ir allt stendur okkur til boða með betri
nýtingu fjármuna og aðstöðu?
Ekki kann ég að svara því og ætla
ekki að freista þess hér. Erindið með
þessum greinarstúf er einungis að
vekja athygli á nýju leikhúsi sem var
opnað um síðustu helgi úti á Seltjarn-
arnesi. Þar hefur hópur ungs leiklistar-
fólks komið upp, af dugnaði og mynd-
arskap, leikaðstöðu í stóru og rúmgóðu
atvinnu- og iðnaðarhúsnæði sem stað-
ið hefur autt um hríð. Þau kalla þetta
Norðurpólinn. Þau sögðu mér að
nafnið hefði komið þannig til, að það
hefði verið svo kalt á meðan þau voru
að innrétta húsnæðið. En áhorfend-
ur þurfa ekki að kvíða kulda og trekki;
það var bæði hlýtt og notalegt að koma
þangað um helgina, fordyri og stór for-
stofa með veitingasölu skemmtilega
innréttuð á smekklegan og hugmynda-
ríkan hátt. Slíkt skiptir alltaf miklu máli
í leikhúsinu: að við finnum fyrir hinni
réttu stemningu um leið og við stígum
inn úr dyrunum. Eða það finnst mér að
minnsta kosti.
Norðurpóllinn var opnaður með
bravúr: tvær frumsýningar um sömu
helgina. Á laugardagskvöld var frum-
sýnt í innri sal (þarna eru sem sé fleiri
leikrými en eitt) enskt leikrit, Glerlauf-
in eftir Philip Ridley; þau sem þar eru
að verki kalla sig Alheiminn ehf. og
Börn Loka, en leikstjóri er Bjartmar
Þórðarson. Á sunnudagskvöldið frum-
sýndi Fátæka leikhúsið (góður húmor í
þeirri nafngift) nýlegt verk af pólskum
ættum í fremra leikrýminu; leikstjóri
þess er Heiðar Sumarliðason. Mér
skilst að þau vilji hafa þetta svona: fleiri
en eina sýningu í gangi í einu, og jafn-
vel ýmsa starfsemi af öðru tagi, svo sem
námskeið eða sýningahald; við skulum
vona að þeim takist það. Við Íslend-
ingar erum oft framkvæmdaglaðir, en
um úthaldið getur oltið á ýmsu, eins og
dæmin sanna. Samt er ekki hægt ann-
að en taka ofan fyrir fólki sem í þessu
voðalega árferði telur ekki eftir sér að
ráðast í slíkt fyrirtæki og það án nokk-
urs stuðnings frá því opinbera. En von-
andi eru þau ekki svo blönk á Seltjarn-
arnesinu að þau sjái ekki hvert gildi slík
starfsemi getur haft fyrir bæjarfélagið –
það hefur ekki beinlínis verið á hverj-
um degi sem okkur hefur verið boðið
þangað út eftir til að njóta leiklistar eða
annarra lista. Umhverfið er magnað:
Grótta rétt fyrir vestan, í norðri útsýn
yfir Faxaflóann, í suðri sér yfir túnin í
átt að Nesstofu.
Brothætt lauf
En þó að hlýlegt sé að ganga inn í
Norðurpólinn, er það galvaskur nú-
tíminn, hrollkaldur og á köflum sót-
svartur, sem þar heldur innreið sína.
Leikrit Ridleys er fjölskyldudrama;
aðalpersónurnar bræður tveir, annar
mjög vel heppnaður – að því er virð-
ist – í borgaralegum skilningi, atvinnu-
rekandi sem hefur gert það gott, hinn
listamaður, misheppnaður, í tómu
rugli. Bræðurnir eru leiknir af Jóel Sæ-
mundssyni (sá vel heppnaði) og Ól-
afi S.K. Þorvaldz (listamaðurinn); við
sögu koma einnig móðir bræðranna,
sem Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir leik-
ur, og eiginkona atvinnurekandans,
sem Vigdís Másdóttir leikur. Samskipti
bræðranna eru í brennidepli, náið en
stormasamt samband þeirra sem
reynist mótað af skelfilegri reynslu í
fortíðinni; ekki vert að greina frá því til
að spilla ekki fyrir væntanlegum áhorf-
endum. Allt snýst um þöggun og bæl-
ingu í fjölskyldunni, en vitaskuld er
ekki endalaust hægt að sópa óþægi-
legum staðreyndum undir teppið;
þær hafa tilhneigingu til að leita fram
í dagsljósið að lokum. Sagan er sögð
í stuttum atriðum sem enda gjarnan
þegar minnst varir; höfundurinn beit-
ir því bragði ágætlega og heldur áhorf-
endum vel við efnið.
Sjálf er sýningin snyrtilega unnin
af leikstjóra og leikendunum, þó að
vissulega beri svið og leikmynd sárri
fátækt leikhópsins vitni. Ég myndi
helst ráðleggja þeim að sleppa hléinu;
þetta er ekki langt verk, bygging þess
miðar bersýnilega að flutningi án hlés
og engin þörf að óttast að þessir leikar-
ar geti ekki haldið athygli áhorfenda til
enda. Af þeim kom Ólafur einna mest
á óvart með túlkun sinni á listamann-
inum, hún var hófstillt og tilfinninga-
rík og vel upp byggð. Jóel var einnig
sannferðugur í hlutverki bróður hans,
þó að nokkuð skorti á innlifun þar sem
leikarinn þurfti að treysta á svipbrigði
og látæði; hann var með dauflegasta
móti í einu dramatískasta atriði verks-
ins. Lilja Guðrún dansaði á línunni
milli húmors og alvöru af þeim fín-
leik og þeirri fimi sem maður á vísa hjá
henni; hvergi fer á milli mála að það
er hin stjórnsama móðir sem ræður
ferðinni í hinni brotnu fjölskyldu. Af
hverju sést Lilja Guðrún svona sjald-
an á sviðinu – ég held ég hafi séð hana
síðast á Akureyri fyrir meira en ári?
Vigdís Másdóttir var líka ágæt í hlut-
verki eiginkonunnar, frammistaða
hennar lofar góðu.
Skrýtið ferðalag
Á sunnudagskvöldið var komið að Fá-
tæka leikhúsinu með leikritið Tveir
fátækir pólskumælandi Rúmenar eft-
ir Dorotu Maslowsku. Aðalpersón-
urnar, karl og kona, eru, svo ég vitni í
fréttatilkynninguna, á „ofbeldisfullu
sýrutrippi í gegnum Pólland nútímans
sem er einskonar sambland af ferða-
lagi Maríu Meyjar og Jóseps til Betl-
ehem, Natural Born Killers, Fear and
Loathing in Las Vegas, Bertolt Brecht
og Samuel Beckett.“ Já, það er einmitt
það. Brecht og Beckett – kannski hefði
ekki öllum þótt þeir fara vel saman?
En jú, að vísu, Brecht hinn ungi var
ekki öldungis sá sami og Brecht eldri;
líklega er það Brecht ungi, anarkist-
inn og tómhyggjugaurinn, sem hér er
sagður í kompaníi við Beckett.
Ég náði sannast sagna afar litlu
sambandi við þetta verk og sýndist
leikhúsfólkið ekki gera það heldur. Af
leikendum mæddi langmest á Hann-
esi Óla Ágústssyni; hann lék og lék af
svo miklum ákafa að svitinn bogaði af
honum – gott ef maður var ekki far-
inn að svitna með honum undir lok-
in. Það var sannarlega ekki mikið um
hófstillingu á þessum bæ, en mér virð-
ist augljóst að leikstjórinn hefur viljað
hafa þetta svona, því að Hannes Óli
var miklu betri í breska leiknum um
munaðarleysingjana sem sýndur var
í Norræna húsinu fyrr í vetur und-
ir leikstjórn Vignis Rafns Valþórsson-
ar. Einnig þar var hann að sýna per-
sónu í mikilli hugaræsingu, en hamdi
sig mun betur. Aðrir leikendur gættu
sín öllu betur, þó að Magnea Björk
Valdimarsdóttir fetaði stundum tæp-
an stig; langbest fannst mér hún í
fyrri hluta sýningarinnar; þar var hún
reglulega góð sem stelpugægsni að
sjúga í nös. Feðginin Árni Pétur Guð-
jónsson og Aðalbjörg Þóra Árnadótt-
ir voru einnig góð, einkum Aðalbjörg
sem átti besta leik kvöldsins í gervi út-
úrdrukkins bílstjóra. Hún er í mjög
góðri framför, gæti jafnvel orðið föð-
urbetrungur með þessu áframhaldi.
Tveir aðrir leikendur voru í það litlum
hlutverkum að lítt reyndi á. Nei, þetta
var hvorki hugtækt né áleitið, hafi svo
átt að vera, og ég hef ekki grænan grun
um hvert er erindið með því, hvað
sem líður skírskotunum í gamlar eða
nýjar helgisagnir og mýtur.
Týndir þýðendur
Eitt vekur athygli mína og furðu: í leik-
skránni er þess ekki getið hver hafi
þýtt leikinn. Sama á við um Glerlauf-
in; þau virðast einnig hafa þýtt sig sjálf,
eftir leikskránni að dæma. Þetta þykja
mér nú ekki nógu góð vinnubrögð.
Að vísu grunar mig að leikstjórarn-
ir kunni að hafa komið nálægt þessu,
en mér er slétt sama; þýðingar leik-
húsverka eru ekki eitthvað sem hver
sem er getur gripið í; þær eru sérstök
listgrein sem við höfum sannarlega
ekki átt of marga meistara í. Þó að
vér leikdómendur séum ekki að orð-
lengja um þýðingar í hvert skipti sem
við drepum niður penna, þá þýðir
það alls ekki að við skiljum ekki mik-
ilvægi þeirra; ástæðan er miklu frem-
ur sú hversu naumt okkur er skammt-
að plássið, svo við verðum að velja og
hafna hvað við leggjum mesta áherslu
á hverju sinni.
Að sjálfsögðu er alltaf heppileg-
ast – sé þess nokkur kostur – að þýtt
sé úr frummálinu eða kunnáttumað-
ur í því að minnsta kosti fenginn til að
líta yfir textann. Um Dorotu Maslows-
ku, höfund Pólverjanna, er ég fáfróð-
ur, veit lítið annað en það sem stend-
ur í leikskránni, fáeinar línur. Ef ég
gúggla hana lendi ég inn á wikiped-
iu og þýsku útgáfunni af amazon, þar
sem nokkrir lesendur hafa tjáð sig um
þau verk hennar sem þýdd hafa ver-
ið á þýsku. Þetta er kornung kona,
fædd árið 1983, en hefur þó sent frá
sér nokkur verk, aðallega skáldsögur.
Í heimalandi hennar virðast þau hafa
fengið almennt góðar viðtökur, en ég
sé að hrifning þeirra, sem úttala sig á
amazon – um þýsku þýðingarnar – er
mismikil. Eitt kemur þó fram sem er
athyglisvert og það er sérstæð mál-
notkun höfundar sem er lesendum
ofarlega í huga. Svo vill raunar til að á
wikipediu er ensk þýðing leiksins, sem
flutt var í London í fyrra, gerð að um-
talsefni og þau tvö, karl og kona, sem
hafa skrifað sig fyrir henni, sökuð um
að hafa notfært sér eldri enska þýð-
ingu án þess að geta heimildar. Sé það
rétt eru þau tvö varla í góðum málum.
Nú má auðvitað ekki skilja mig
svo, að ég sé að gefa í skyn að sá texti,
sem hér er notaður, sé til kominn með
vafasömum hætti; ég hef einfaldlega
ekki hugmynd um hvaðan og með
hvaða hætti hann ber að. Ég vil að-
eins nota tækifærið til að brjóta upp á
þessu máli, því að hér er um að ræða
nokkuð sem leiklistarfólk þarf alltaf
að vera vakandi fyrir. Í öllu falli: það
er ótækt að greina ekki frá þýðendum
í leikskrá. Ekkert leikhús er svo fátækt
að það hafi ekki efni á því!
Síðan er bara að óska þeim í Norð-
urpólnum allra heilla með von um að
við eigum eftir að eiga hjá þeim marg-
ar ánægjulegar leikhússtundir.
Jón Viðar Jónsson
Nýtt leikhús
Á NESINU
NORÐURPÓLLINN:
GLERLAUFIN
eftir Philip Ridley (Alheimurinn ehf.
og Börn Loka)
Leikstjóri: Bjartmar Þórðarson
Sviðsmynd: Alheimurinn ehf. og Börn
Loka
Búningar: Thelma Björk Jónsdóttir
Tónlist: Védís Hervör Árnadóttir
TVEIR FÁTÆKIR
PÓLSKUMÆLANDI RÚMENAR
eftir Dorotu Maslowsku (Fátæka leikhúsið)
Leikstjóri: Heiðar Sumarliðason
Tónlist: Gunnar Karel Másson
Ljós: Björn E. Sigmarsson
LEIKLIST