Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2011, Síða 10

10 | Fréttir 10. ágúst 2011 Miðvikudagur
E
in af þeim breytingum sem Ög­
mundur [Jónasson] hefur stært
sig af er að flóttamenn fái nú
að vera á landinu á meðan mál
þeirra eru tekin fyrir í kerfinu.
Nú virðist hins vegar kominn einhver
afturhaldssemi í ríkisstjórnina því það
á að vísa Mouhamde úr landi þrátt
fyrir að mál hans sé ennþá til vinnslu
í kerfinu,“ segir Haukur Hilmarsson,
meðlimur í No Borders hreyfingunni
í Reykjavík. Haukur segir að um aftur­
hvarf í málefnum flóttafólks sé að
ræða, verið sé að hverfa aftur til stefnu
Sjálfstæðisflokksins í þessum málum.
„Litlu sigrarnir sem mannréttinda­
samtök hafa barist fyrir með kjafti og
klóm – einu sigrarnir sem við gátum í
raun ornað okkur við – eru með þessu
hafðir að engu.“
Mál flóttamannsins og stroku­
þrælsins Mouhamde Lo hefur vakið
töluverða athygli hér á landi undan­
farið. Útlendingastofnun hefur lokið
við málsmeðferð hans og vísar til Dyfl­
innarreglugerðarinnar. Samkvæmt
úrskurði stofnunarinnar á að senda
Lo aftur til Noregs en þar hefur um­
sókn hans um hæli þegar verið hafn­
að. Ögmundur Jónasson innanríkis­
ráðherra hefur í viðtali við DV sagt
að Lo eigi kost á því að kæra úrskurð
norskra stjórnvalda, en hann hefur
þegar kært úrskurð íslenskra stjórn­
valda.
Mánuður er liðinn síðan Lo flúði
gistiheimilið Fit en þann 8. júlí mættu
lögreglumenn upp á gistiheimilið og
gripu í tómt. Hann hefur síðan fal­
ið sig fyrir íslenskum yfirvöldum. Lo
óttast að ef hann verði sendur aft­
ur til Noregs muni hann enda aftur í
Mári taníu þar sem þrælahaldari bíð­
ur hans. DV ræddi við talsmenn Mou­
hamde Lo hjá No Borders, þá Hauk
Hilmarsson og Almar Erlingsson, en
þeir hafa lengi starfað með flóttafólki
og aðstoðað það þegar kemur að sam­
skiptum við íslensk yfirvöld.
Reynt að hunsa lög
„Menn reyna ítrekað að skáskjóta sér
undan ábyrgð, ótal lög sem við höf­
um tíundað á fleiri en einum stað hafa
verið brotin og okkar ásökunum um
lögbrot ekki verið svarað efnislega. Á
meðan það er uppi rökstuddur grun­
ur um að framin hafi verið lögbrot þá
ætti maðurinn að njóta vafans – hann
ætti ekki að þurfa að vera í felum,“
segir Haukur. Samtökin hafa bent á
að ákvörðun um að vísa Lo úr landi
hafi brotið gegn allra mikilvægustu
grundvallarréttindum og mannhelgi
hans. Ákvörðun um brottvísun hafi
verið tekin og tilraun til framkvæmdar
hennar gerð áður en Lo var gefið færi
á að kæra úrskurðinn til innanríkis­
ráðuneytisins eða fylgja slíkri kæru á
eftir. Ákvörðunin brjóti gegn réttinum
til réttlátrar málsmeðferðar, þá brjóti
hún einnig í bága við og/eða grafi
undan fjölda ákvæða stjórnsýslu­
laga, þar á meðal jafnræðisreglunni,
meðal hófsreglunni, leiðbeiningar­
skyldu stjórnvalda og upplýsingarétti.
„Það er alveg sama hvað menn
telja upp margar lagagreinar þarna.
Mergur málsins er þessi: Málefni
þessa hælisleitenda eru til umfjöllun­
ar í Noregi og þar á að leiða málið til
lykta. Þannig að málið er í þessu ferli
og ásakanir um ómannúðlega fram­
göngu íslenskra yfirvalda eru ekki
sanngjarnar,“ sagði Ögmundur þegar
DV spurði hann út í ásakanir No Bor­
ders um lögbrot íslenskra stjórnvalda.
Almar segir slík viðbrögð vera lýs­
andi fyrir viðhorf ríkisvaldsins. „Þegar
kemur að stöðu jaðarhópa eins og
flóttamanna, miðast öll túlkun á lög­
um við að komast hjá því að taka mál
þeirra til efnislegrar meðferðar á Ís­
landi. Þannig hikar ríkisvaldið ekki við
að túlka lög þröngt til þess að komast
hjá því að taka mál til umfjöllunar, en
um leið og lagabókstafurinn er flótta­
mönnum í vil þá er allt reynt til þess
að snúa út úr og/eða hunsa lögin.“
Lögfræðingar til aðstoðar
Almar bendir á að rétturinn til lífs og
rétturinn til mannvirðingar og frels­
is hafi alltaf forgang yfir minni hags­
muni. Ríkið haldi úti stefnu gagnvart
útlendingum sem gangi út á það að
bjóða þá velkomna sem hafa mennt­
un og peninga en halda hinum fyrir
utan. „Það er einmitt þar sem okkur
greinir mest á við ríkisvaldið. Þar sem
þessi stefna er tekin umfram réttinn
til lífs. Það sem ríkisvaldið er að ganga
út frá sem aðalforsendu eru einhverj­
ir minniháttar samningar eins og
Dyflinnarreglugerðin. Það sem við
göngum út frá sem aðalforsendum
er mannréttindasáttmáli Sameinuðu
þjóðanna, samningur Sameinuðu
þjóðanna gegn pyntingum og íslensk
mannréttindalöggjöf og jafnvel út­
lendingalögin sjálf.“
Á meðal þeirra sem aðstoða No
Borders­samtökin eru lögfræðingar
sem gefa vinnu sína. Samtökin hafa
undanfarnar vikur bent á að máls­
meðferð Lo hafi verið um margt göll­
uð allt frá byrjun og bæði lögregla og
Útlendingaeftirlitið hafi brotið á rétti
hans. Á meðal þess sem bent hefur
verið á er að þegar Lo kom til landsins
var hann handtekinn fyrir að ferðast
án löglegra skilríkja. Honum var hald­
ið í þrjá sólarhringa án þess að vera
boðin réttargæsla og án þess að hann
væri færður fyrir dómara. Hann fékk
ekkert færi á að ráðfæra sig við lög­
mann sinn sem hann hitti í fyrsta sinn
inni í dómsalnum þegar dæmt var í
málinu gegn honum né heldur fékk
hann færi á að sækja um hæli fyrr en
eftir að hann hafði þegar setið 15 daga
í fangelsi.
Einn dagur í meðferð sakamáls
Almar bendir á að samkvæmt mann­
réttindasáttmála Sameinuðu þjóð­
anna og íslenskri löggjöf um vega­
bréfaeftirlit sé ólöglegt að sækja
hælisleitendur til saka fyrir að nota
fölsuð skilríki. „Flestir koma með föls­
uð skilríki vegna þess að þeir hafa ekki
aðgang að löglegum skilríkjum. Þetta
er eitthvað sem er gert sérstaklega
ráð fyrir í mannréttindasáttmálum
en íslenska ríkið byrjar á því að senda
fólk í fangelsi.“ Haukur tekur undir:
„Við skulum halda því til haga að það
var tekin skýrsla af Mouhamde þann
20. desember en þann 21. desember
var hann dæmdur fyrir skjalafals og
honum vöðlað í fangelsi. Það er einn
dagur í meðferð sakamáls. Þetta þekk­
ist ekki gagnvart Íslendingum.“ Hauk­
ur segir flóttamenn sjaldnast vita af
því að verið sé að brjóta á réttindum
þeirra. Farið sé með þá sem glæpa­
menn og það sé gert svo vel að þeir
trúi því jafnvel sjálfir að þeir hafi gert
eitthvað af sér.
Innanríkisráðherra hefur sagt að
ekki sé ástæða til þess að ætla ann­
að en að Lo fái sanngjarna málsmeð­
ferð í Noregi. Haukur segist hins vegar
hafa reynslu af öðru. „Þeir flóttamenn
sem við höfum þekkt hafa verið sendir
aftur til svæða þar sem pyntingar við­
gangast. Einn fyrsti félagi okkar, Fatah
frá Afganistan, var sendur aftur til
Kandahar og flúði að sjálfsögðu það­
an eins fljótt og hann gat vegna þess
að þar eru talíbanar og þar eru pynt­
ingar og þar eru grýtingar. Ögmundur
segir enga ástæðu til að ætla annað en
að norsk stjórnvöld sýni Mouhamde
sanngirni en við höfum einfaldlega
reynslu af öðru og ég hreinlega skil
ekki hvaðan þessi ofurtrú á norskum
stjórnvöldum kemur. Björn Bjarnason
sagði nákvæmlega það sama í máli
Paul Ramses, hann sá enga ástæðu til
annars en að treysta ítölskum stjórn­
völdum fyrir hans máli. Menn horfa
algjörlega framhjá því að bæði ítölsk
og norsk stjórnvöld hafa orðið uppvís
að því að senda þúsundir fólks aftur til
svæða þar sem það er í lífshættu.“
Illa séð hjá alþjóðastofnunum
Á meðal þeirra sem hafa gripið til
sams konar aðgerða og Lo var flótta­
maðurinn Wali Safi frá Sierra Leone.
Mannréttindadómstóll Evrópu beitti
reglu 39 í því máli og sendi því frá sér
eins konar skipun til íslenskra stjórn­
valda um að ekki mætti senda Wali
Safi úr landi fyrr en málsmeðferð væri
lokið. „Það var undir slíkum þrýst­
ingi sem Wali Safi fékk dvalarleyfi
hér á landi,“ segir Haukur. Hann seg­
ir að ríkisvaldið verði að fara að við­
urkenna að það sé ekki vel séð hjá al­
þjóðastofnunum hvernig það hagi sér.
„Menn hafa dregið lappirnar í þess­
um málum og ekki beygt af leið fyrr en
þeir hafa fengið högg í smettið frá al­
menningi og/eða alþjóðlegum stofn­
unum. Það er aldrei tekið fram í opin­
berri umræðu að þau mál sem enda
með dvalarleyfi eða hælisveitingu
hafa mjög oft unnist með þrýstingi al­
mennings eða frjálsra félagasamtaka
og jafnvel með lögbrotum eða óhlýðni
þessara einstaklinga við valdboð ríkis­
valdsins.“
Ögmundur hefur undanfarið impr­
að á að í hans tíð sem innanríkisráð­
herra hafi verið gerðar breytingar og
þessi mál hafi komist í betri farveg en
áður. Almar segir hins vegar að eng­
ar grundvallarbreytingar hafi átt sér
stað. Hann segir málið ekki endilega
snúast um að sett verði ný lög þrátt
fyrir að núverandi löggjöf sé útlend­
ingum og flóttamönnum almennt séð
óhagstæð, heldur að farið sé eftir nú­
verandi lögum. „Ég fæ ekki séð hvaða
breytingar Ögmundur á við. Hann er
til dæmis nýlega búin að láta hafa eftir
sér í DV að ekki sé fyrirhugað að taka
upp mál með flutning flóttamanna frá
Fit í Njarðvík og til Reykjavíkur. Það
hljómar mjög einkennilega fyrir mér
að stjórn sem vill kenna sig við mann­
réttindi, jöfnuð, hvað þá norrænt vel­
ferðarkerfi, komist upp með að stunda
þessi vinnubrögð.“
„Litlu sigrarnir
hafðir að engu“
n Talsmenn strokuþræls segja norræna velferðarstjórn vera að hverfa aftur til stefnu Sjálfstæðisflokks
n Stjórnvöld svara ekki ásökunum um lögbrot n Telja að Norðmenn sendi Mouhamde Lo til Máritaníu
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is
„Það hljómar mjög
einkennilega fyrir
mér að stjórn sem vill
kenna sig við mannrétt-
indi, jöfnuð, hvað þá nor-
rænt velferðarkerfi, kom-
ist upp með að stunda
þessi vinnubrögð.
Á móti þrælahaldi Brottflutningi Mouhamde Lo
var mótmælt við Stjórnarráðið en þar var Ögmundur
hvattur til að snúa ákvörðun Útlendingastofnunar við.
Brotið á réttindum No Borders hafa sagt að ýmis
réttindi Mouhamdes Lo frá Máritaníu hafi verið brotin af
íslenskum yfirvöldum. Þessu hafnar Ögmundur Jónasson.