Dagblaðið Vísir - DV - 19.09.2011, Qupperneq 6

6 | Fréttir 19. september 2011 Mánudagur
Ögmundur Jónasson furðar sig á þingmönnum:
„Tefja lýðræðisþróunina“
„Sannast sagna kom það mér nokk­
uð á óvart hve eindregið Alþingi var
í því að setja inn takmarkanir á þær
tillögur sem fyrir lágu,“ segir Ög­
mundur Jónasson innanríkisráð­
herra á heimasíðu sinni eftir að Al­
þingi samþykkti breytingartillögur
á frumvarpi hans um sveitarstjórn­
arlög.
Ögmundur lagði til að fimmt­
ungur kjósenda nægði til að óska
eftir almennri atkvæðagreiðslu.
Þegar Samband íslenskra sveitar­
félaga fór yfir tillögur Ögmund­
ar lagðist það gegn því að opnað
yrði svo mikið á beint lýðræði. Ög­
mundur segir samgöngunefnd Al­
þingis hafa tekið þessum andmæl­
um sambandsins fagnandi og lagt
fram breytingartillögu um að þriðj­
ung kjósenda þyrfti til að óska eft­
ir almennri atkvæðagreiðslu og að
ekki væri hægt að óska eftir kosn­
ingu um fjármál sveitarfélaga.
Hann segir Alþingi hafa sam­
þykkt þessa breytingartillögu með
yfirgnæfandi meirihuta. „Sérstak­
lega kom þetta á óvart eftir allt lýð­
ræðistalið fyrir nánast allar und­
angengnar kosningar, gott ef ekki
síðustu áratugina. Þegar á hólm­
inn kemur reyna fulltrúar í sveit­
arstjórnum og á Alþingi að hamla
gegn og tefja lýðræðisþróunina.
Það sannaðist við þessa atkvæða­
greiðslu þrátt fyrir að ég vildi trúa
öðru,“ skrifar Ögmundur á heima­
síðu sína.
Hann segir að þegar fram líða
stundir muni aukinn lýðræðisréttur
vera knúinn fram. „Þar mun koma
að fulltrúavaldið sjái sig nauðbeygt
til að svara kalli tímans. En held­
ur er hlutskiptið dapurlegt fyrir
fulltrúavaldið að þurfa að koma
lötrandi á eftir í þessari þróun. Við
atkvæðagreiðsluna á Alþingi sagði
ég að nú væri kosið á milli lýðræðis
annars vegar og fulltrúavalds hins
vegar. Og það fór sem fór.“
Ósáttur Ögmundur er ósáttur við breytingartillögu á frumvarpi hans um sveitarstjórnarlög
sem Alþingi samþykkti.
Þ
að má vel vera að Ísland sé
að taka vissa forystu í þess­
um málum með þessu frum­
varpi,“ segir Grétar Eyþórsson
stjórnmálafræðingur við Há­
skólann á Akureyri. Ný lög um íbúa­
kosningar voru samþykkt á Alþingi nú
um helgina. Lögin kveða á um að þriðj­
ungur kjósenda í sveitarfélögum geti
farið fram á almenna atkvæðagreiðslu
í tilteknum málum. Þetta þýðir að ef 28
þúsund manns færu fram á íbúakosn­
ingu í höfuðborginni þyrfti slík kosning
að fara fram.
Ögmundur Jónasson innanríkisráð­
herra lagði frumvarpið fram en í drög­
um hans var gert ráð fyrir að vilji tutt­
ugu prósent kjósenda myndi nægja
til þess að knýja fram íbúakosningar.
Kristinn Már Ársælsson hjá Lýðræð­
isfélaginu Öldu gagnrýnir ný lög og
bendir meðal annars á að sveitarstjórn­
ir muni sjálfar ákveða hvort kosningar
verði ráðgefandi eða bindandi. Gunnar
Grímsson, einn þeirra sem staðið hefur
að lýðræðisvefsíðunum Skuggaþingi og
Betri Reykjavík, segir lögin merki um að
þessi mál þokist í rétta átt, en þrátt fyrir
það sé langt í land þegar kemur að lýð­
ræðislegum umbótum.
Gengur ekki upp
Kristinn Már Ársælsson hjá Lýðræðis­
félaginu Öldu, segir ýmislegt gagnrýni­
vert í nýju lögunum. „Við höfum gagn­
rýnt þetta háa hlutfall sem þarf til þess
að knýja fram kosningar. Tuttugu pró­
sent kosningabærra manna er einfald­
lega of hátt hlutfall, það hefur sýnt sig
að þröskuldurinn má ekki vera hærri
en fimmtán prósent til þess að slíkar
breytingar séu eitthvað annað en orðin
tóm. Þegar krafan er svo orðin að þriðj­
ung kjósenda þurfi til þess að knýja
fram kosningar þá segir það sig sjálft að
hópar sem standa höllum fæti eiga erf­
itt með að komast að.“
Kristinn Már gagnrýnir jafnframt
að sveitarstjórnir geti sjálfar ákveðið
hvort íbúakosningar verði ráðgefandi
eða bindandi. „Mér er það í raun alveg
óskiljanlegt hvernig hægt er að ákveða
að ákvörðun meirihluta íbúa í lýðræð­
islegum kosningum skuli einungis vera
ráðgefandi, það gengur einfaldlega
ekki upp í lýðræðislegu tilliti.“
Kristinn segir ný lög ganga allt of
stutt: „Allar rannsóknir benda til þess
að þar sem svona kosningar eru ráðgef­
andi og háir þröskuldar fyrir þátttöku –
þar er fólk fljótt að missa trú á ferlinu og
tekur þar af leiðandi síður þátt.“ Hann
segir einkennandi fyrir allt ferlið að hér
ríki fulltrúalýðræði en ekki eiginlegt
lýðræði. „Hver er til dæmis aðkoma al­
mennings að þessum breytingum? Var
hún einhver?“
Fulltrúalýðræðið heyri sögunni til
Á Alþingi var samþykkt að ekki verði
hægt að krefjast kosninga um efni fjár­
hagsáætlana, tekjustofna sveitarfélaga
eða álagningu gjalda. DV spurði Grét­
ar Eyþórsson, stjórnmálafræðing við
Háskólann á Akureyri, hvort slíkt hefði
mikil áhrif á það hvaða mál myndu fara
í atkvæðagreiðslu.
„Það er auðvitað verulega margt sem
fellur þarna undir og þetta er því tals­
verð skerðing. Hins vegar er þetta í
þeim anda sem við þekkjum úr um­
ræðunni að þjóðaratkvæðagreiðslur
eigi ekki að ná til fjárhagsáætlana og
milliríkjasamninga, þannig að þetta
rímar vel við þær hugmyndir.“
Grétar telur að skipulagsmálin verði
þau mál sem hvað helst verði kosið um
enda hafi það sýnt sig að þau séu oftast
hvað umdeildust. „Það hefur að und­
anförnu verið ákall um aukin afskipti
kjósenda og þessar lagabreytingar
virðast vera ákveðið svar við því,“ segir
Grétar sem telur að hið einfalda full­
trúalýðræði sem verið hefur við lýði hér
á landi muni bráðum heyra sögunni til.
Hann bendir á að þrátt fyrir að í ná­
grannaríkinu Svíþjóð sé heimild í lög­
um fyrir íbúakosningum sé afar lítið
um slíkar kosningar. „Það má vel vera
að Ísland sé að taka vissa forystu í þess­
um málum með þessu frumvarpi, þá
sérstaklega ef það leiðir til tíðari kosn­
inga.“
Á réttri leið
„Beint lýðræði er skýr krafa í nútíma­
þjóðfélagi, sérstaklega í ljósi þess
minnkandi trausts sem stjórnmála­
menn njóta,“ segir Gunnar Grímsson,
sem hefur ásamt Róberti Bjarnasyni,
staðið á bak við lýðræðisvefsíðurnar
Skuggaþing og Betri Reykjavík. Hann
segir ný lög merki um gríðarlega fram­
för þegar kemur að beinu lýðræði hér
á landi en bendir á að enn sé langt í
land. „Þetta er slagur á milli þeirra sem
vilja aukið lýðræði og hinna sem vilja
halda áfram upp á gamla mátann.“
Gunnar segist sjálfur hafa mestan
áhuga á rafrænu samráðslýðræði eins
og hann hefur verið að þróa undan­
farin misseri. „Það er ýmislegt að ger­
ast á þeim vettvangi. Í þessum mánuði
verður Betri Reykjavík til að mynda
tengd beint við borgarkerfið og þá
fara þau mál sem kjósendur meta
mikilvægust áfram inn í fagráð borg­
arinnar. Þetta var gert að frumkvæði
borgarstjórnar Reykjavíkur sem hafði
samband við okkur að fyrra bragði.“
Gunnar segir að með þessu geti
borgarbúar raunverulega haft bein
áhrif á stjórnsýslu borgarinnar. Gunn­
ar segir að öðrum sveitarfélögum á
landinu verði í framhaldinu boðið upp
á slíka samráðsvefi. Lýðræðismálin
séu því á réttri leið hér á landi.
n Sveitarstjórnir geta sjálfar ákveðið hvort íbúakosningar verði bindandi samkvæmt
nýjum lögum n Allt að þriðjung þarf til að knýja fram kosningar um einstök mál
Íbúakosningar
ekki bindandi
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is
Árborg
n Íbúar á kjörskrá: 5.450
n Tuttugu prósent: 1.090
n Þriðjungur: 1.815
Reykjanesbær
n Íbúar á kjörskrá: 9.358
n Tuttugu prósent: 1.872
n Þriðjungur: 3.117
Reykjavík
n Kjósendur á kjörskrá: 85.779
n Tuttugu prósent: 17.156
n Þriðjungur: 28.565
Skorradalshreppur
n Kjósendur á kjörskrá: 42
n Tuttugu prósent: 9
n Þriðjungur: 14
Dalvíkurbyggð
n Kjósendur á kjörskrá: 1.346
n Tuttugu prósent: 270
n Þriðjungur: 449
Kjósahreppur
n Kjósendur á kjörskrá: 159
n Tuttugu prósent: 32
n Þriðjungur: 53
Fljótsdalshérað
n Kjósendur á kjörskrá: 2.434
n Tuttugu prósent: 487
n Þriðjungur: 811
Seltjarnarneskaupstaður
n Kjósendur á kjörskrá: 3.272
n Tuttugu prósent: 655
n Þriðjungur: 1.090
Ísafjarðarbær
n Kjósendur á kjörskrá: 2.739
n Tuttugu prósent: 548
n Þriðjungur: 913
Strandabyggð
n Kjósendur á kjörskrá: 377
n Tuttugu prósent: 76
n Þriðjungur: 126
Svona marga
þarf til að kjósa
Skýr krafa „Beint lýðræði er skýr krafa í nútímaþjóðfélagi, sérstaklega í ljósi þess minnkandi trausts sem stjórnmálamenn njóta,“ segir
Gunnar Grímsson aðstandandi samráðsvefjanna Skuggaþing og Betri Reykjavík.
Útilokar ekki
málsókn
Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráð­
herra segir að tjón íslenskra fyrirtækja
af beitingu hryðjuverkalaga breskra
yfirvalda í október
2008 sé meira en
segir í skýrslu fjár­
málaráðuneyt­
isins um málið.
Steingrímur úti­
lokar ekki að farið
verði í mál gegn
Bretum að því er
fram kemur á visir.
is. Steingrímur segir jafnframt að nú sé
ekki tími hreystisyfirlýsinga. Á Alþingi
á sunnudag var kynnt ný skýrsla fjár­
málaráðherra um áhrif hryðjuverka­
laganna á íslensk fyrirtæki. Þar segir að
beint tjón sé metið á bilinu 2 til 9 millj­
arðar króna. Hins vegar geti fjárhags­
legt tjón sem felst í löskuðu orðspori
Íslendinga eftir beitingu hryðjuverka­
laganna verið mun meira.