Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.2014, Side 16

Vikublað 10.–12. júní 201416 Fréttir Erlent
Afdrifaríkast að
hætta í skólanum
V
ið komum okkur fyrir í setu­
stofu á annarri hæð á Hótel
Sögu. Irina hefur nýlokið
fyrirlestri við Háskóla Ís­
lands. Dagurinn hefur verið
langur og þéttbókaður en það virð­
ist ekki koma að sök þegar hún setur
sig í stellingar fyrir viðtalið. Að við­
tali loknu fer hún í móttöku heima
hjá frú Vigdísi Finnbogadóttur og
svo í kvöldverðarboð. Hún flýgur svo
til Parísar eldsnemma næsta dag.
Við komum okkur þægilega fyrir í
Bændahöllinni og ég útskýri fyrir
henni að dagblaðið heiti DV, en við
séum ekki að fara í sjónvarpsviðtal,
eða TV á ensku eins og hún taldi í
fyrstu. Það er bara betra ef eitthvað er.
Irina tók við stofnuninni árið 2009,
en hún var endurkjörin í nóvem­
ber síðastliðnum til næstu fjögurra
ára. Hún er fyrsta konan til að gegna
stöðu aðalframkvæmdastjóra stofn­
unarinnar sem er ein stærsta stofnun
Sameinuðu þjóðanna.
Irina, sem er búlgörsk, sat áður á
þingi fyrir sósíalista í heimalandi sínu
og gegndi meðal annars embætti ut­
anríkisráðherra á árunum 1995–
1997. Hún varð sendiherra Búlgaríu
gagnvart Frakklandi árið 2005 og
hóf þá störf sín á vettvangi UNESCO
sem fastafulltrúi og átti sæti í stjórn­
arnefnd UNESCO þar til hún tók við
stöðu aðalframkvæmdastjóra.
Íslensk tengsl mikil
„Tengsl Íslands og UNESCO eru
mikil,“ segir Irina og bendir á Reykja­
vík, sem er bókmenntaborg, Þingvelli
og Surtsey sem eru á heimsminjaskrá,
handritin og manntalið frá 1703.
„Núna er Ísland í forystu fyrir sex
ríki og raðtilnefningu á heimsminja­
skrá. Markmiðið er að setja staði
sem tengjast menningu víkinga á
heimsminjaskrána. Mér finnst það
frábært framtak og mikilvægt,“ segir
hún en samstarfs Íslands er við Dan­
mörku, Lettland, Noreg og Slésvík­
Holtsetaland. Alls á að koma níu
stöðum inn á skrána sem allir tengjast
fornminjum víkinga. „Þetta er mikil­
vægt framlag Íslendinga til UNESCO,“
segir hún en bendir á að þekking Ís­
lendinga hafi einnig komið sér vel á
sviði UNESCO hvað varðar málefni
hafsins, sérstaklega sjálfbærni auð­
linda. „Auðvitað myndum við vilja sjá
meira af Íslandi á vettvangi UNESCO,
en ríkið er nú þegar í góðum tengsl­
um við starfið. Þá má auðvitað ekki
gleyma ómetanlegu framlagi Vigdísar
Finnbogadóttur, velgjörðarsendi­
herra okkar, sem hefur verið mjög
virkur þátttakandi,“ segir hún og seg­
ist hlakka mjög til að sjá stofnun Vig­
dísar Finnbogadóttur verða byggða.
„Ég held að það muni hafa mikil og
hvetjandi áhrif til framtíðar.“
Þurfa að fá að mennta sig
Aðspurð hvert mikilvægasta verk­
efni stofnunarinnar sé er Irina fljót að
svara. „Jafnrétti skiptir okkur miklu
máli á vettvangi UNESCO. Þegar ég
sjálf hugsa um það hvað það er sem
skiptir mestu máli og til hvaða ráða við
þurfum að taka á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna til að koma í veg fyrir fátækt
í heiminum þá held ég að okkar helsta
verkefni sé að mennta stúlkur. Allar
rannsóknir benda til þess að menntun
ungra kvenna hafi mikil áhrif á velferð
þeirra til seinni tíma litið, en ekki að­
eins þeirra heldur allrar fjölskyldunn­
ar. Menntuð kona á auðveldara með
að koma á legg heilbrigðri fjölskyldu,
hún hugsar betur um umhverfi sitt og
getur sótt sér þá þekkingu sem hún
þarf til að vera virkur þátttakandi í
hagkerfinu. Hún menntar börnin sín
og hvetur til þátttöku í stjórnmálum.
Menntun og jafnrétti hefur mikið að
segja varðandi lífsgæði fyrir bæði kyn­
in,“ segir hún.
Halda áfram námi
„Við þurfum einnig að horfa til þess
hvar vandamálin eru í heiminum á
þessum vettvangi og hvers vegna.
Rúmlega þrjátíu milljón stúlkur á
grunnskólaaldri hafa enga menntun
fengið. Við þurfum einnig að sjá til
þess að stúlkur sem þó fara í grunn­
skóla fái tækifæri til að halda áfram að
mennta sig. Margar gifta sig snemma
og eignast börn mjög ungar. Ein af­
drifaríkasta ákvörðunin í lífi þessara
kvenna er að hætta í skóla,“ segir hún
en bendir á að fleiri spili inn í það
hvers vegna stúlkur ná ekki betri fót­
festu innan menntakerfisins. „Það er
margt sem spilar inn í. Stundum eru
drengir frekar sendir til að sækja sér
menntun en stúlkur vegna menn­
ingarvenja. Oft eru skólarnir svo ekki
nægilega öruggir,“ segir Irina og vísar
til Nígeríu þar sem Boko Haram­sam­
tökin hafa stundað árásir á skóla fyrir
ungar konur og menn. Stúlkurnar eru
oftar en ekki numdar á brott og seld­
ar í hjónabönd eða notaðar sem beita
fyrir lausnargjald. Drengirnir verða
oft fyrir misþyrmingum í árásunum
og láta oftar en ekki lífið nái þeir
ekki að forða sér. Staðan er því afleit
hvernig sem á það er litið.
10 ára menntuð telpa
„Ég held að ef við horfum til ríkis þar
sem glímt er við mikla fátækt og erfið­
leika og við sjáum tíu ára telpu sem
fær að njóta menntunar óáreitt þá
séum við á réttri leið í átt að sjálfbærri
þróun,“ segir hún um það hvern­
ig hægt sé að sjá mælanlegan árang­
ur á þessu sviði. Hún segist ekki telja
að upp sé komin sú staða á heims­
vísu að drengir standi verr en ungar
stúlkur þegar kemur að menntun þar
sem þeir dragist aftur úr til dæmis á
Vesturlöndum. „Ef ég horfi á tölurnar,
þá eru það stúlkur sem standa verst
á heimsvísu. Það þarf auðvitað að
standa vörð um menntun drengja en
staðreyndin er sú að tækifæri þeirra
eru mun fleiri á þessu sviði og staða
kvenna er mun viðkvæmari. En við
þurfum öll að verja menntun, hver
sem við erum og hvaðan sem við
komum.“
Ólgusjór
Það hafa verið erfið ár hjá stofnuninni
frá 2011. Þegar Sameinuðu þjóðirnar
gerðu Palestínu að aðildarríki árið
2011 hættu bandarísk stjórnvöld að
greiða til UNESCO. Vísað var til laga
sem banna bandarískum stjórnvöld­
um að styrkja stofnanir eða samtök
sem Palestína á aðild að og þar með
var skrúfað fyrir fjárveitingar. Styrk­
veitingar bandarískra stjórnvalda
vógu þungt í starfi stofnunarinnar
og voru um 22 prósent af heildarfjár­
magni hennar. Bregðast þurfti hratt
við og hefja endurskipulagningu
á öllu starfi stofnunarinnar; styrk­
veitingum frá henni sem og innra
starfi. Fækka þurfti starfsmönnum
umtalsvert vegna þessa, en þeir voru
fyrir niðurskurðinn um 1.800 og eru
nú rétt rúmlega 1.400.
Fékk mikið lof
Irina Bokova hefur fengið mikið lof
fyrir það hvernig hún tók á málum
stofnunarinnar. Lengi hafði verið
rætt um að UNESCO þyrfti á endur­
skipulagningu að halda og stökki inn
í nútímann. Þetta var ekki auðvelt
tímabil segir Irina, en það hafðist. Það
þýddi þó að stofnunin þurfti að draga
seglin hratt saman og starfsmenn
hennar að leggjast í allsherjar endur­
skipulagningu sem gat reynt talsvert á
alla. „Þetta var flókið ferli sem reyndi
mikið á alla. Við þurftum að skera
niður varðandi daglegan rekstur
stofnunarinnar, semja um starfs­
lok á samningum og taka ákvarðanir
um að framlengja ekki suma þeirra.
Við fluttum 150 starfsmenn til á milli
stofnana eða innanhúss og sumir
þurftu að sætta sig við lægri laun og
breyttar stöður. Við skárum niður alls
staðar þar sem hægt var að skera nið­
ur og þurftum að setja kraft í fjáröflun
meðal aðildarríkja okkar og minna
þau á að hafa trú á okkur og taka þátt
í starfi okkar hvort sem það var með
beinni þátttöku eða fjárframlögum,“
segir hún.
Erfitt persónulega
„Fyrir mig persónulega var þetta erfitt
verkefni. Ég þurfti að fullvissa að­
ildarríki okkar um að við værum enn
fær um að sinna starfi okkar á öllum
sviðum en einnig halda markmiðum
stofnunarinnar á lofti og missa ekki
sjónar á þeim. Ég er mjög stolt af því
að okkur skyldi takast það og okkur
tókst að vera áfram í forystu verk­
efna okkar án þess að gefa nokkuð
eftir,“ segir hún og minnist sérstak­
lega á menntaverkefni Sameinuðu
þjóðanna sem undir stjórn UNESCO
í samstarfi við Ban Ki­moon, aðal­
ritara Sameinuðu þjóðanna, hefur
vakið mikla athygli og miklar vonir
eru bundnar við.
Næsti aðalritari?
Irina Bokova hefur verið nefnd sem
hugsanlegur arftaki Ban Ki­moon,
sem aðalritari. Þegar blaðamaður
spyr hana hvort hún sé farin að huga
að framtíðinni er hún þó fljót að beina
samtalinu annað. „Ég var endurkjör­
in aftur í fyrra og öll mín athygli er á
UNESCO og störfum okkar þar,“ segir
hún og brosir. n
Irina Bokova, aðalframkvæmdastjóri UNESCO, Menningarmálastofnunar
Sameinuðu þjóðanna, var stödd hér á landi í síðasta mánuði í boði utanríkisráð-
herra og mennta- og menningarmálaráðherra Íslands. Irina hefur gengið í gegnum
mikinn ólgusjó sem aðalframkvæmdastjóri UNESCO og var nýverið endurráðin til
fjögurra ára. Hún segir mikilvægast að vinna gegn fátækt með því að mennta ungar
stúlkur og vill varðveita menningarlegan fjölbreytileika á heimsvísu. Hún ræddi við
Ástu Sigrúnu Magnúsdóttur um samstarf Íslands og UNESCO, umhleypinga í starfi
stofnunarinnar og mikilvægi þess að stuðla að jöfnuði og virðingu á heimsvísu.
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
„Öll mín
athygli
er á UNESCO og
störfum okkar þar
Ólgusjór Irina tók við starfinu
árið 2009, en árið 2011 hættu
Bandaríkin að styrkja starf stofn-
unarinnar með fjárveitingum og
þurfti hún því að skera niður um
22 prósent. MyNd Sigtryggur Ari
„Menntun
og jafnrétti
hefur mikið að segja
varðandi lífsgæði
fyrir bæði kynin
Hvað er UNESCO?
Menningarmálastofnun Sameinuðu
þjóðanna (e. United Nations Educational,
Scientific and Cultural Organization
– UNESCO) var stofnuð 1945 og varð
Ísland hluti af henni árið 1964 og á 50 ára
aðildarafmæli í ár. UNESCO starfar á sjö
málefnasviðum – á vettvangi menntunar
þar sem lögð er áhersla á menntun fyrir
alla og aukin gæði. Stofnunin lætur sig
varða tjáningarfrelsið og frelsi blaða-
manna til að taka þátt í að efla lýðræðið.
Vernd menningar- og heimsminja þar sem
heimsminjaskráin er þekktust. Baráttan
gegn mismunun og fyrir jafnrétti þar sem
barátta gegn ofbeldi og fyrir jöfnuði ber
hæst. Á sviði þekkingarsamfélagsins
er lögð áhersla á að nota miðla og upplýs-
ingatækni til að tryggja opinn aðgang að
upplýsingum og þekkingu til að stuðla
að sjálfbærri þróun. Þá starfar UNESCO
á sviði hafsins og jarðar að því að tryggja
sjálfbærni og varðveislu. Síðast en ekki
síst starfar hún á vettvangi vísindanna til
að stuðla að samstarfi og stefnumótun
aðildarríkja hennar varðandi tækniþróun
og nýsköpun og er horft sérstaklega til
Afríku og fátækustu ríkja heims.