Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1907, Side 8

Á 26 árum hafa 10,972 þús. kr. bæzt við virðingarverð húseigna á landinu.
1878—1901 hafði bæzt við virðingarverðið sem var 1879 1665 þús. kr., það svaraði
292 þús. kr. á ári, eða 1460 þús. á hverjum 5 árum. En sjeu öll 26 árin tekin
hefur nú bæzt við virðingarverðið árlega 422 þús. kr. á ári eða 2110 þús. kr. á
hverjum 5 árum. í yfirlitnu 1901 (Landssliýrslur 1902 hls. 31) var álitið líklegast
að lcaupstaðar- og kauptúnahús yrðu 10 miljónir krónur 1907-—08, en gæti orðið
fyr; ef fiskiveiðunum Iijeldi áfram, og framför yrði í þeim. Eins og skýrslur þess-
ar sýna urðu þessar húseignir 10 milljóna virði þegar árið 1903, en yfir 12 miljón-
ir 1905.
Virðingarverðið á liúsum í kaupstöðum og kauptúnum hefur nú hækkað
að meðaltali i 26 ár um 422000 kr árlega, eða um fjórða hluta alls virðingarverðs-
ins 1879. En áramunur er ákaflega mikill, stundum er viðbótin sáralítil, á árinu,
en stundum þjóta húsin upp um allt land mörg og dýr á sama árinu, og það veldur
optast óþægindum eptir á í kaupstöðum og kauptúnum. Fólkið hefur þá byggt
meira en efni leyfa, 1 árs fje hefur ekki fengist opt og tíðum, nema með hörðum
kostum, stundum liefur það ekki fengist. Húseignirnar verða þó einhvernveginn að
borgast, sá sem fyrstur átti luisið er neyddur til að selja það, og fær ekki nema
nokkurn hlut þess fjár, sem húsið hefur kostað. Nýji kaupandinn fær húsið með
gjafverði, og getur lraldið því, jafnvel þótt hann fái ekki alla þá leigu eptir það,
sem það getur getið i góðum árum. Meðan allir, sem í kaupstaðnum eru geta feng-
ið hentugt luisnæði, þá er lítið eða ekkert byggt þar. I’annig liafa miklar húsa-
byggingar opt mikil óþægindi í för með sjer eptir á. Virðingarverðið hefur hækkað
1881 og síðustu árin:
1881
1896
1897
1898
1899
um
............ 600 þús. kr. 1900 um ................ 456 þús. kr.
............ 547 — — 1901 —................. 441 —
............ 644 — — 1902 — 1629 —
............ 753 — — 1903 —................ 1568 — —
........... 753 — — 1904 ........... 900 —
Það er að meðaltali 999000 kr. á ári síðustu 5 árin.
Byggingarnar 1881 voru aðallega í Reykjavík. Alþingishúsið er í uppliæð-
inni, en eptir að það var byggt, og eptir stakasta aílaár var byggður hjer fjöldi af
húsum. Reykjavik var þó í það skiptið ekki búin að byggja sjer um megn fyrr en
1886—87. Erá 1890—95 var hin mesta velmeginn til sveita, sem sjest hefur i skýrsl-
unum um búnaðarhag landsins. Bændur flultu sig ekki til kaupstaðanna þá; þeir
bjuggu húum sínum, en vistarbandið var leyst á þeim árum, svo að örðugt fór að
verða með hjú. Eptir 1895 kom aðflutningsbannið á lifandi fjenaði í lög á
Bretlandi, og fjenaður tjell mjög í verði fyrir þá sök hjer á landi. Búskapur til
sveila bar sig illa, og hændur og búandi fólk flutti sig í kaupstaðina hópum saman.
Auðvitað hafa allar afurðir af sveitabúskup stigið mjög mikið í verði 1904 og 1905,
og það er líklega þess vegna að minna hefur verið bvggt 1904, en 2 næstu árin á
undan.
Þess verður að geta hjer að það virðingarverð, og veðskuldir, sem i skýrsl-
unum er talið árið 1905 er virðingarverð þeirra húsa, sem voru komin upp hjer
um hil 31. des. árið 1904, en nær ekki yfir höfuð að tala til luisa sem komið hafa
upp á árinu 1905. Skýrslan á hverju ári er þess vegna skýrsla um húseignir þær,
sem til voru. og til urðu næsta ár á undan. Ef lilið er á byggingarnar lijer að
framan, þá sýna þær árin 1896—99 fiótta manna frá landbúnaðinum, sem vex allt
af í fjögur ár. 1900 og 1901 kemur hlje á hann, líklega vegna þess að lánsfje var
erfitt að fá. En 1902 og 1903, er byggl á einu ári, eins mikið af kaupstaðar- og
kauptúna-húsum og hyggt var á heilli öld fyrir 1879. Byggingarnar þau tvö ár
verða að koma af öðrum ástæðum, en þeirri, að menn fiýji landbúnaðinn svo
hrönnum saman, því þau ár, einkum 1903, fer landhúnaðurinn að rjetta við, og er