Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1907, Side 11

5
að gömlu bæirnir voru virtir lægra en 500 kr., en þegar þeir hrörnuðu, voru þeir
vanalega bj'ggðir upp úr timdri, en hús úr timhri, sem unnt er að búa i verður að
kosta meira en 500 kr. Virðingarverðið á Húsavík, sem hefur ellefufaldast á 26
árnm er orðið lil á líkan hátt og á Eyrarbakka og Akranesi að miklu leyti, að þar
hafa gamlir bæjir veriö byggðir upp úr timbri, og orðið skattskyldir, þólt þeir væru
það ekki áður.
Byggingarefni er töluverður hluti af því scm flutt er lil landsins. 1904 kosl-
aði það byggingarefni, sem að flutt var eina miljón króna. Fleiri byggja hjer á
landi en þeir sem eiga heima í kaupstöðum og kauptúnum. Aðalefnið er timbur,
og þar næst járn. Timbrið er slæmt bvggingarefni vegna brunahætlunnar, og endisl
illa vegna veðurlagsins allvíða. Ef landsmenn hefðu lært að byggja úr steini ein-
hverntíma fvrir 800 árum, þá væri landið í tölu menningarlandanna fyrir löngu;
sá sem gelur kent landsmönnum að byggja úr steini ætti miklar þakkir skilið af
landsmönnum. Hagurinn við það væri margfaldur, Iandið keypti mikln minna
byggingarefni að á hverju ári, og landsmenn horguðu það bvggingarefni til sjálfra
sín. Byggingarnar stæðu um aldur og æíi, og þótl þær væru nokkuð dýrari upp-
haflega, en timburhús, þá borgaði það sig einú sinni eða tvisvar á hverjum 50 ár-
um þar sem viðgerðirnar yrðu miklu minni, og brunaábyrgðin miklu Ijettari en hún
er nú. Lánstofnanir geta lánað út á steinhús til 100 ára, eða lengur en þegar timb-
urhús eiga í hlut lána þær nú til skemmri tíma en 40 ára, til 28 ára, og hafa lán-
að til skemmri tima.
Brunabótagjöldin utan Reykjavíkur þröngva hag kaupstaðanna og verzlun-
arstaðanna meira en nokkuð annað. Nú þegar þetta er skrifað (ágúst 1906) er al-
ment um allt land að greiddar sjeu 7 kr. af þúsundi virðingarverðs í brunaábyrgð
fyrir hús í kaupstöðum og annarsstaðar. ÖIl erlend brunabólafjelög hafa tekið sig
saman um, að balda ábyrgðargjaldinu á Islandi afarháu. Sama gjald er tekið fyrir
vátrygging innan húsanna um land allt. I öðru lagi er svo komið, að llest kaup-
staða- eða kauptúnahús verða að vera í ábvrgð fyrir eldsvoða, því þau eru nú
miklu fleiri veðsett en áður var. Nú mun ekkert nýbyggt liús vera óveðsett. Allur
þorri húsanna fyrir utan Reykjavík mun vera vátrygður nú. í Reykjavík er hvert
lnis vátrygt sem kunnugt er fyrir 1 kr. 50 aur. af þúsundi virðingarverðs. Brunar
eru auðvitað tíðir nú orðið á þessum húsum. En þess verður að gæta, að brunar
hljóta að koma optar fyrir þegar húsin eru 2600, sem kviknað getur i, en meðan
þau voru 400, eins og um 1880. Nú ættu að koma fyrir 6—7 brunar týrir hvern
einn kring um 1880, og þrátt fyrir alla þá brunalandfarsótt, sem yfir hefur gengið
í siðustu árin, cr það ekki alveg víst að nú sjeu fleiri eldsvoðar á kaupstaðahúsum
en áður voru. Auðvitað vantar skýrslur um það. — Þar sem öll hús eru bygð úr
timbri, þar er æfinlega hætt við, að lnisið brenni allt til kaldra kola, ef eldur kem-
ur upp í því. Með góðuin slökkvitólum og her manns má oplast verja húsiir i
kring et þau eru járnvarin, það er reynsla í Reykjavík, en annars má búast við
stórsköðum í hverjum bæ sem byggður er úr timbri og ekki járnvarinn, eins og
hefur sýnt sig í Noregi og einkum og sjer í lagi í Ameríku. Hversu langt megi kom-
ast að verjast eldsvoðum, þar sem öll hús eru bj'gð úr steini og Tryggilegar reglur
eru settar fyrir byggingu búsanna, mun hafa sýnt sig í Hamborg; þar hafa komið
fyrir á vissu tímabili 658 eldsvoðar og í öllum þeirra, nema tveimur, brann að eins
á loptinu þar sem eldurinn kom upp en hvergi annarsstaðar. Það væri óhugsandi
í timburhúsum, verði eldurinu magnaður brenna þau frá efsl til neðst á örstutlum
tíma.
Húseignir fyrir utan Reykjavík eru 1905 virtar alls á 6689 þúí. kr. Vátrygg-
ing á þeim, öllum, ef ábvrgðaigjaldið er 7 af þúsund eru 46800 kr. á ári. Gætu
þau fengist vátrygð fyrir 4 af þúsundi, þá væru það 26800 kr. Fengjust þau vá-
trygð fyrir 3*/? af þúsundi væru það 23400 kr, um árið. Það má mikið vera af 4