Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.02.1912, Blaðsíða 40

130
Þýðingin fyrir lífið á landinu er að áliti þess, er þelta skrifar helsl sú, að
lijer á landi vakna á hverjum morgni 24000 rnanns með þeirri meðvitund, að það
sje ekki hugsanlegt að þeir líði nokkurn verulegan skorl næslu 14 daga. Það gjör-
ir hverja manneskju hugrakkari til að horfast í augu við lífið, því allir vita það að
á þeim 14 dögum. sem ef illa færi gengju til að eyða fjenu, má mikið vinna upp í
skarðið aftur.
Það hefur lengi þótt þjóðareinkunn hjer á landi, að landsmenn væru eyðslu-
samir, og það verið afsakað með uppruna íslendinga. Um upprunann er engum
færl að deila. En um eyðslusemina er vert að hugsa. Mikilmenskubrag og oflál-
ungslund ber ekki mikið á hjer á landi. Fyrir 150 árum grófu menn peninga sína
í jörðu, til þess að aðrir elcki næðu þeim, fyrir 50 —150 árum munu þeir, er peninga
áttu, hafa geymt þá vandlega í lokaðri hirslu, með því móti voru peningarnir á vís-
um stað, en gagnlausir öllum öðrum meðan þeir voru þar. Timinn sem þeir voru læstir
niður, var tíinabilið, sem eigandinn þurfti lil að leggja fyrir jarðarverðið, eða grips-
verðið. Það eru ekki meira en 40 ár síðan, að enginn maður álti infti í sparisjóði,
og með fjölgun þeirra, sem nú sýnlst vera orðin nokkurn veginn viðunandi, þá er-
um við komnir svo langt að fjórði hver inaður á eitthvað inni i einhverjum spari-
sjóði á landinu. Það er vottur um sparsemi, en ekki eyðslusemi. Mikilmensku-
bragurinn er að hverfa, íslensk geslrisni því miður töluvert lika. Að henni hefur
farið hnignandi mátti einnig sjá af öðru; fyrir 10—20 árum mátti heila, að auglýs-
ingar um greiðasölu væru næstum þvi eins líðar og hrossa auglýsingar. Að þetta er
nefnt, er gjört til að benda á það, að menn hugsa einnig fyrir sjálfum sjer á annan
hátt, en með því að setja peningana sina á vöxlu.
Þeir sem áttu fje á vöxtum áltu í sparisjóðunum :
1908 .
1909 .
1910 .
Reykjavik Suðurlandi Vesturlandi Norðurlandi Auslurlandi.
12028 2857 3531 2922 614
12339 2941 3603 3076 679
13482 3150 3658 3195 687
Hv'ergi á landinu hefur innieigendum fækkað þessi þrjú ár, og var árið 1908
—09, þó hallæri á peningamarkaðinum í landinu, og íiskimarkaðinum erlendis. Þótl
hjer sje eytt töluverðu í kafi'i og sykur, þá mun ekki vera unl að mólmæla því, að
landsmenn eru að verða sparsamari en áður.
Það mun gjöra skýrsluna hjer að ofan lorlryggilega í margra augum, að í
sparisjóðunum í Reykjavík eiga fleiri menn inni, en lil voru í öllum bænum 1. des.
1910. En þelta kemur af því að fjöldi manna, all austur í Skaftafellssýslur í Rang-
árvalla, Árness, Iíjósar og Gullbringusýslu, Rorgarfjarðar og Mýrasýslu, og alt veslur
á Snæfellsnes, og veslur í Dali á inni hjer í sparisjóðunum. Reykjavíkursparisjóð-
urinn var íyrsli sparisjóður á landinu, og um líma gat enginn komið peningum
fyrir í nokkurn annan sjóð. Á sama svæðinu hefur fjöldi manna viðskifti við
Reykjavík hæði á haustin og vorin. Menn úr sveitum lueifa naumast við fje sinu
á öðrum líinum, og annaðhvort koma þá eigendurnir sjálfir liingað, eða einhver sem
þeir gela sent bókina með, og sumir utanbæjarmenn fara aldrei með þær burlu úr
Reykjavík. í öðru lagi eiga margir lleiri bækur en eina, og i þriðja lagi er söfnun-
arsjóðurinn hjer, sem hefir viðskifli út um alt Iandið. Hvað margar bækur af
13000 ulanbæjarmenn eiga verður ekki upplýst, bankarnir vila það ekki sjálfir.
4. Innlög í sparisjóði hafa ávalt verið tekin í yfirlitin yfir skýrslurnar um
sparisjóðina. Þess vegna er ekki áslæða lil að geta þeirra hjer á hverju ári framan