Lögmannablaðið - 01.06.2009, Qupperneq 8

8 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 2 / 2009
Lagadagurinn var haldinn hátíðlegur
þann 9. maí með veglegri dagskrá sem
hófst á hádegi með aðalmálstofu um
stjórnarskrárbreytingar undir stjórn
Guðrúnar Erlendsdóttur, hrl. og fyrr-
verandi hæstaréttardómara. Guðrún
vakti athygli á því við setningu mál-
stofunar að setja hefði þurft umfjöll-
unar efnið sjálft í spurningarform þar
sem aðstæður höfðu breyst svo hratt í
aðdraganda Lagadagsins að stjórnar-
skrárbreytingar, sem voru á dagskrá
löggjafans þegar efni málstofunnar var
ákveðið, höfðu í millitíðinni verið
slegnar af í aðdraganda alþingis kosn-
inga. Engu síður var málstofan afar vel
sótt og mikill áhugi meðal þátt takenda
á Lagadeginum á þeim erind um sem
þar voru flutt. Björg Thorar ensen, pró-
fessor og forseti lagadeildar Háskóla
Íslands, hafði framsögu en þau Ragn-
hildur Helgadóttir, prófessor við laga-
deild Háskólans í Reykjavík, Bryndís
Hlöðversdóttir, aðstoðarrektor og
deildar forseti Háskólans á Bifröst,
Njörður P. Njarðvík, prófessor emeritus
í íslenskum bókmenntum við Háskóla
Íslands og Hafsteinn Þór Hauksson,
lögfræðingur á skrifstofu Umboðsmanns
Alþingis sátu í pallborði.
Í yfirgripsmiklu erindi leitaðist Björg
Thorarensen við að svara helstu spurn-
ingum sem varpað hafði verið fram í
umræðu um breytingar á stjórnar-
skránni. Sagði Björg að kreppan hefði
kallað á endurmat á ríkjandi gildum og
samfélagið leitaði nú svara við spurn-
ing um um ýmis grundvallar atriði, þ.á
m. um þýðingu lýðræðislegs stjórn-
skipu lags, uppsprettu ríkisvalds, rétt
þjóðarinnar til að taka beinan þátt í
mikil vægu ákvörðunum, hvernig vald-
hafar ættu að endurspegla vilja þjóðar-
innar og um ábyrgð valdhafa á störfum
sínum. Um þessi atriði sagði Björg að
stjórnarskráin veitti engin svör, þar sem
hún lýsti ekki veruleika stjórnmála og
stjórnskipunar í mörgum veigamiklum
atriðum.
Björg rakti í máli sínu gömul fyrirheit
frá 1942 um endurskoðun stjórnar-
skrárinnar sem fram kom í áliti milli-
þinganefndar. Þrátt fyrir það fyrirheit
hefði einungis afmörkuðum þáttum
hennar verið breytt og í raun væru
mikil vægir hlutar óbreyttir frá stjórnar-
skránni 1874, einkum ákvæði um
framkvæmdarvald og dómsvald. Taldi
Björg að endurskoðun stjórnarskrár
væri nú stöðnuð eftir ítrekaðar en
misheppnaðar tilraunir síðustu ára.
Hún rakti hugmyndir um stjórnlagaþing
sem nýjan farveg fyrir breytingar en
tillaga um slíkt þing náði ekki fram að
ganga á vorþingi. Varpaði Björg fram
þeirri spurningu hvort þar með hefði
tækifærið til að endurreisa traust á
Alþingi og styrkja stöðu þess runnið
þingheimi úr greipum. Að lokum
svaraði Björg netiandi þeirri spurningu
sem var yfirskrift málstofunnar; Eru
stjórnarskrárbreytingar í deiglunni?
Hún sagði að þrátt fyrir að allir stjórn-
málaflokkar hefðu lýst þörf á að endur-
skoða stjórnarskrána þá væri enn eitt
„skipbrotið“ nú afstaðið og að þjóðin
yrði að láta sér nægja óbreytt ástand.
Engin heildarendurskoðun væri í deigl-
unni og að áfram yrðu gerðar breytingar
í smáskömmtum.
Ragnhildur Helgadóttir var á önd-
verðum meiði við Björgu. Taldi Ragn-
hildur að íslensk stjórnskipan hefði í
raun breyst mjög mikið þrátt fyrir að
texti stjórnarskrárinnar væri að miklu
leyti ennþá byggður á stjórnarskránni
frá 1874. Stjórnskipunarreglurnar hefðu
mótast í framkvæmd og því væri rétt-
urinn í raun töluvert frábrugðin text-
anum sjálfum. Þörfin fyrir stjórnar-
skrárbreytingar gæti þannig ekki verið
af því sprottin að hér á landi væru í gildi
stjórnarskipunarreglur frá 19. öldinni.
Sagði Ragnhildur að í þessu ljósi væri
ekki þörf á heildarendurskoðun
stjórnarskrárinnar heldur væri verkefnið
Stjórnarskrárbreytingar í deiglunni?
Lagadagurinn: Aðalmálstofa
F. v. guðrún Erlendsdóttir, björg thorarensen, Njörður P. Njarðvík, Ragnhildur Helgadóttir, Hafsteinn Þór Hauksson og bryndís
Hlöðversdóttir.
framhald á bls. 30