Lögmannablaðið - 01.06.2009, Qupperneq 28

28 < LÖGMANNABLAÐIÐ – 2 / 2009
Umfjöllun
Af nauðsynjalausu
laganna Reformatio
Hróbjartur Jónatansson hrl.
Mér hefur löngum þótt tilkynningar-
skylda 158 gr. EML vera dæmi um
tilgangslausa og lítt skiljanlega lagareglu
sem skortir praktískan tilgang en getur
skapað leiðindi. Sér í lagi miðað við þær
forneskjulegu samskiptaaðferðir sem
Hæstiréttur ætlast til að stefndu og
lögmenn þeirrar viðhafi í samskiptum
við réttinn í tengslum við þessa
tilkynningaskyldu. Í ákvæðinu er
stefnda í hæstaréttarmáli gert skylt að
tilkynna Hæstarétti „bréflega“ innan
þingfestingarfrests áfrýjanda hvort að
hann haldi uppi vörnum í málinu.
Tilkynni stefndi ekki um varnir er litið
svo á að hann krefjist staðfestingar
héraðsdóms. Á stefndi þá ekki kost á að
taka til varna í málinu nema upp á náð
og miskunn Hæstaréttar sem getur
heimilað honum varnir „ með eða án
samþykkis áfrýjanda enda séu miklir
hagsmunir í húfi fyrir hann og vanræksla
hans þyki afsakanleg“ eins og segir í 158.
grein. Þetta ákvæði kemur inn í EML
með 12. gr. laga nr. 38, 1994 og í
greinargerð segir að „ætlast er til að
þessum heimildum yrði aðeins beitt í
undantekningartilvikum“. Samkvæmt
þessu er almenna reglan sú að stefndi
missi rétt til varna láist honum að
tilkynna Hæstarétti fyrirfram um varnir
nema hann sýni réttinum fram á að
skilyrði til að hleypa honum til varna
séu uppfyllt. Augljóst er af ákvæðinu
að Hæstiréttur hefur sjálfdæmi um
hvort varnir komist að eður ei og er
vandséður tilgangur þess að vísa
sérstaklega til afstöðu áfrýjanda í þessu
sambandi úr því að hún skiptir
bersýnilega ekki nokkru máli.
„Bréfleg“ tilkynningarskylda
En það eru ýmsar spurningar sem koma
upp í hugann í tengslum við þessa
sérstöku tilkynningarskyldu til Hæsta-
réttar. Fyrsta spurningin er auðvitað sú
hvaða rök liggi til þess að tilkynna þurfi
réttinum fyrir þingfestingu máls hvort
að haldið verði uppi vörnum í máli.
Hvaða hagsmuni hefur Hæstiréttur af
slíkri tilkynningu? Það er ekki gert í
héraði. Annað hvort mætir stefndi og
heldur uppi vörnum eða ekki og í síðara
tilvikinu er málið þá dæmt sem
útivistarmál eftir reglu 113. gr. EML.
Mér vitanlega hefur enginn bent á
sérstaka þörf til þess að stefndi tilkynni
héraðsdómi áður en mál er þingfest
hvort hann hyggist taka til varna. Það
gerir hann þegar mætt er við
þingfestingu málsins og fær þá frest til
greinargerðar. Gildir eitthvað annað
um Hæstarétt? Er einhver sérstök
ástæða fyrir því að stefndi skuli tilkynna
fyrirfram um varnir til Hæstaréttar? Í
greinargerð með ákvæðinu er ekki að
finna útlistun á því af hverju þessarar
tilkynningar sé þörf og er því óljóst um
ástæður þess að ákvæðið rataði inn í
EML.
Tilgangur tilkynningarinnar getur
tæpast verið sá að upplýsa Hæstarétt
um það hver stefndi sé svo hægt verði
að koma til hans tilkynningum um
greinargerðarfrest og aðra framvindu í
máli. Þegar áfrýjunargögnum er skilað
til Hæstaréttar liggur fyrir að stefnda
hefur verið birt áfrýjunarstefnan enda
verður hæstaréttarmál ekki þingfest
nema stefnan sé réttilega birt fyrir
stefnda, sbr. 155. gr. EML. Í áfrýjunar-
stefnu skal getið um nafn, kennitölu og
heimilisfang stefnda svo og fyrirsvars-
manna hans og því augljóst af stefnunni
hvernig megi nálgast stefnda til að
koma fram tilkynningum af hálfu
réttarins ef því er að skipta. Þá tíðkast
að lögmenn skrifi upp á birtingu
áfrýjunarstefnu með þeim texta sem
áskilinn er í 83. gr. EML, sem sé að
samrit stefnu hafi verið afhent lög-
mann inum og að stefndi hafi falið
honum að sækja þing fyrir sig við
þingfestingu máls. Í því felst auðvitað
yfirlýsing um að tekið verði til varna af
hálfu stefnda. Sé það sérstakt kappsmál
fyrir Hæstarétt að fá vitneskju um það
hvort stefndi taki til varna í máli þá er
það yfirleitt nægjanlega ljóst af lestri
áfrýjunarstefnunnar við þingfestingu