Hagskýrslur um skólamál - 01.01.1967, Síða 32

30
baraa, eða um veittar undanþágur frá skdlaskyldu, þar eð frumskýrslxir ium það efni eru óáreið-
anlegar. I töflum 13-18 eru aðeins tölur xim fjölda nemenda alls og skiptingu þeirra eftir
kyni og aldri. I 13. yfirliti má sjá tölu nemenda alls og í einstökum skólategundum, hlut-
fíillslega skiptingu þeirra á skdlategundir og fjölda þeirra á hverja 100 landsbda skdlaárin
1948/49-1965/66. Samsvarandi upplýsingar eru 1 yfirlitum 3 og 6 hér að framan fyrir árin
1920-48. A árunum 1948-66 hefur nemendum í barnaskdla fjólgað um 85% og nemendum á hverja
100 landsbda hefur stöðugt fjölgað á þessu tímabili, eða úr 10,3 1948/49 í 13,5 1965/66.
Þetta stafar ekki nema að litlu leyti af þvi, að nemendum innan 10 ára hefur fjölgað hlut-
fallslega. A mdti þeirri fjölgun vegur, að I elztu aldursflokkum hefur nemendum hlutfalls-
lega fækkað vegna þess að böra dtskrifast nú dr baraaskdla að jafhaði einu ári yngri en áður.
Astæðan til hlutfallslegrar fjölgunar nemenda á umræddu tímabili er fjrrst og fremst aukin
fæðingartíðni. Flæðingarhlutfallið (þ.e. tala lifandi fæddra í hlutfalli við heildarlbdatölu)
var hlutfallslega lágt síðustu árin fyrir og eftir 1940, en hlutfallslega hátt á árunum frá
lokum síðari heimstyrjaldar til 1960. Þannig var tala lifandi fæddra 20,5 á hverja 1000
landsbiia 1940, en á árunum 1950-60 var hdn rúmlega 28 af þdsundi að meðaltali, - Nemendum
hefur fjölgað langmest í heimangönguskdlum, en f farskdlum hefur þeim fækkað hröðum skrefum.
I töflum 13-18 er nemendum skipt eftir aldri í tvo hdpa, yngri en 10 ára annars vegar
og 10 ára og eldri hins vegar. I 14. yfirliti er þessi skipting sýnd hlutfallslega í hverri
tegund skdla fyrir sig. Itarlegri aldursskipting nemenda er ekki fyrir hendi. A landinu í
heild eru þessir tveir nemendahdpar álíka fjölmennir. I heimangönguskdlum er yngri hópurinn
nokkru stærri. Þetta stafar aðallega af því tvennu, að yngri árgangar eru yfirleitt fjölmenn-
ari en þeir eldri vegna f jölgunar fæðinga, og að í heimangönguskdlum eru allraargir nemendur
6 ára. I þessum skdlum eru í eldri deildinni að jafnaði aðeins þrir árgangar, þ.e. 10, 11, og
12 ára böra. I heimavistarskdlum og farskdlum (þ.e. strjálbýli sveitanna) eru hlutföll aldurs-
flokkanna allt önnur. Aðeins 25-35% nemendanna eru þar í yngri deildinni, Þetta sýnir, að
txndanþága frá skdlaskyldu I yngri aldursflokkum hefur verið mjög algeng í sveitum. Einnig
er eldri deildin fjölmennari af þeim sökum, að I hernii eru oft 4 árgangar, þ.e. 10, 11, 12
og 13 ára börn.
I lögum um fræðslu baraa frá 1946 er svo kveðið á, að öll böm á aldrinum 8-13 ára séu
prdfskyld, nema gildar á3tæður hamli. Hér er átt við það, að böra verði prófskyld á vori þeæ
almanaksárs, er þau ná 8 ára aldri, og að prdfskyldunni ljdki að jafnaði á vori þess almanaks-
árs, er þau ná 13 ára aldri. Prdfskyldan nær þannig að jafnaði einnig til þeirra baraa, sem
fengið hafa imdanþágu frá skdlaskyldu. Eeimilt er skólanefnd, að fengnum meðnslum skdlastjdra
og kennara, að leyfa 12 ára barni að ganga undir lokaprdf, enda hafi það sýnt dugnað í nám-
inu. Einnig skulu börn, sem ekki standast tilskilið lokaprdf 13 ára, þreyta prdfið ári sið-
ar. Börn, sem byrja Í skdla 6 ára, eru ekki prdfskyld að vori.
Samkvasmt lögum vun slcdlakerfi og fræðsluskyldu eru unglingar fræðsluskyldir til 15 ára
aldurs. Baraaskólanámi lýkur með bamaprdfi, en slðan tekur við tveggja ára skyldunám á gagn-
fræðastigi. Eins og áður segir er þd heimilt að ákveða, að fræðsluskylda í einu eða fleiri
skdlahverfum skuli aðeins ná til 14 ára aldui's. Bamaskdlanámi og fræðsluskyldu lýkur þá með
fullnaðarprdfi, á sama hátt og tíðkaðist ©ftir eldri barnafræðslulöguia. Þessi háttur hefur
verið hafður á I strjálbýli sveitanna, þar sem ekki er aðstaða til framhaldsnáms nemenda.
I töflum 13-18 eru yfirlit um prdfskyld börn. Þar er tala prófskyldra barna alls,
þeirra, sem átskrifast með bamaprdfi, fullnaðarprdfi eða undanþágu, tala baraa, er tdku
ársprdf (þ.e. bekkjarprdf), og þeirra, sem ekki komu til prdfs. Bamaprdf í skilningi fræðshi-
laga hdfust vorið 1947. Siðan hafa nær öll böra I kaupstöðum landsins lokið barnaskdlanámi
með barnaprdfi. Hins vegar hefur meginhluti barna I sveitum lokið barnaskd1anámi með fulln-
aðarprdfi, einkum þar sem um farskólahald hefur verið að ræða.
Upplýsingar um skdlasdkn nemenda á umræddu timabili (þ.e. meðaltal kennsludaga eða
kennslustunda á bam) eru ekki fyrir hendi það gdðar, að ástæða sé til að draga þær saman I
yfirlit. I töflum 13-18 eru yfirlit um meðaltal kennsludaga hverrar skdlategundar, en nokkuð
skortir á áreiðanleik þeirra talna. 1 kaupstöðum hefur meðaltal kennsludaga nemenda skagað
hátt I tölu kennsludaga þess skdla, sem þeir hafa sdtt. Hins vegar hafa kennsludagar skdlanna