Vestfirðir - 26.11.2015, Blaðsíða 10

Breyting á Aðalskipulagi
Ísafjarðarbæjar 2008-2020
Íbúðarsvæði á Suðureyrarmölum
Bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar samþykkti 5. nóvember
2015 tillögu að óverulegri breytingu á Aðalskipulagi
Ísafjarðarbæjar 2008-2020 samkvæmt 2.mgr. 36.gr.
skipulagslaga nr. 123/2010.
Breytingin felst í möguleika á uppbyggingu á minni-
háttar verslunar- og þjónsutustarfsemi á íbúðarsvæði
á Suðureyrarmölum. Greinargerð gildandi aðalskipu-
lags breytist en skipulagsuppdráttur helst óbreyttur.
Breytingin hefur verið send Skipulagsstofnun til
staðfestingar. Þeir sem óska nánari upplýsinga geta
snúið sér til skipulagsfulltrúa Ísafjarðarbæjar.
Ólöf Guðný Valdimarsdóttir
skipulagsfulltrúi Ísafjarðarbæjar
10 26. Nóvember 2015
Arfleifð Núpsskóla
Núpur við Dýrafjörð hefur verið
töluvert til umræðu að undanförnu
og ekki af góðu einu. Umfjöllunin
hefur að mestu snúist um dapurlega
reynslu fyrrum nemenda Núpsskóla
sem þar voru við nám á áttunda og
níunda áratug síðustu aldar. Þekkt
er að á þeim árum áttu heimavistar-
skólar víða um land erfitt uppdráttar
vegna fólksfækkunar í heimahéraði
og því var brugðið á það ráð að
bjóða „afvegaleiddum unglingum
að sunnan“ upp á skólavist. Ekki er
annað að sjá en að unglingunum,
sem og skólunum, hafi lítill greiði
verið gerður með þeirri ráðstöfun.
Heimavistarskólunum varð ekki
bjargað, enda lögðu þeir upp laupana
skömmu síðar, og margir áttu þar
erfiða skólagöngu. Á þessum árum
þótti ekki tiltökumál að láta ungviðið
ganga um sjálfala og því er í sjálfu
sér táknrænt að fólk hafi látið sér til
hugar koma að leysa vandamálin
með því að senda „vandræðaung-
lingana“ í sveit þar sem þeir fengu
að sjá um sig sjálfir líkt og sauðfé
sem rekið hefur verið á fjall. Er freist-
andi að álykta sem svo að margir hafi
átt bágt með að gera greinarmun á
þörfum manna og búpenings.
En þó endalok Núpsskóla hafi verið
dapurleg á staðurinn sér merka sögu
sem vert er að halda á lofti því segja
skal kost og löst eigi að hafa það sem
sannara reynist. Skólinn var stofnaður
árið 1906 af stórhuga mönnum sem
vildu færa sveitina inn í nútímann
en meðal helstu hvatamanna var Sig-
tryggur Guðlaugsson fyrsti skólastjóri
Núpsskóla. Á þessum árum voru skólar
einkum í þéttbýli en þorri landsmanna
bjó í sveitum þar sem kennsla fór fram á
heimilum og var hún yfirleitt í höndum
farkennara sem fór á milli bæja. Flestir
luku námi fyrir unglingsaldur enda
einungis fáum útvöldum ætlað að ganga
menntaveginn. Ísland var þó að færast í
átt til nýrri tíma sem krafðist aukinnar
menntunar enda fjölgaði skólum mjög á
þessum árum. Hins vegar var óvenjulegt
að á Núpi var skólahald jafnt fyrir börn
sem unglinga. Menntunartækifæri voru
því með besta móti í hreppnum eftir því
sem þá tíðkaðist til sveita. Vert er að
taka fram að flestir virðast hafa átt kost
á skólavist enda gengu börn og ung-
lingar fátækra ekki síður í Núpsskóla.
Var það til vitnis um aukið jafnrétti, en
sú mikla stéttaskipting sem verið hafði
við lýði frá landnámi var heldur tekin
að dvína. Yfirstéttin hafði þó sem fyrr
tögl og hagldir en alþýðunni var ætlað
að sýna tilhlýðilega undirgefni.
Sigtryggur ræktaði einnig upp
kennslugarð fyrir nemendur Núpsskóla
en hann var formlega stofnaður árið
1909 undir heitinu Skrúður. Þar var
unnið mikið brautryðjendastarf og er
hugtakið „skrúðgarður“ dregið af heiti
hans. Opnaði hann augu margra fyrir
ræktunarmöguleikum landsins auk
þess sem hann var nærsveitungum til
yndisauka. Með Skrúð hófst merkilegt
ræktunarátak fyrir vestan og var trjá-
ræktin þar sýnilegur vitnisburður um
þær framfarir sem bjartsýni og framtak
gátu haft í för með sér. Ungmennafé-
lag Mýrahrepps og stúkan Gyða höfðu
einnig mikil áhrif á menningar- og
félagslíf í sveitinni en fundir og uppá-
komur á þeirra vegum áttu sér gjarnan
stað á Núpi.
Núpsskóli veitti mörgum alþýðu-
manninum von um betri framtíð með
því að bjóða upp á menntun sem áður
hafði ekki verið til staðar. Leyfi ég mér
að slá því föstu að framlag skólans hafi
verið ómetanlegt á velmektarárum hans
og að áhrif hans hafi náð langt út fyrir
Dýrafjörð. Í því sambandi leyfi ég mér
að vísa í síðasta bindi ritraðarinnar Frá
Bjargtöngum að Djúpi þar sem ég segi
sögu fátækrar fjölskyldu frá Arnarnesi í
Dýrafirði. Börn þeirrar fjölskyldu gengu
í Núpsskóla á fyrstu árum hans en þau
áttu öll eftir að rífa sig upp úr fátæktinni
og afla sér starfsmenntunar. Átti það
jafnt við um dæturnar sem synina. Má
gera því skóna að þar hafi skólinn haft
afgerandi áhrif. Hann veitti tækifæri og
efldi mönnum metnað.
Sveinn Mósesson var yngsta barn
Arnarneshjónanna en hann var á
barnsaldri þegar fjölskyldan flutti að
Sjónarhóli, sem var þurrabúð í landi
Núps, og var skólinn aðeins steinsnar frá
heimkynnum hans. Ég eftirlæt honum
að slá botninn í þetta greinarkorn en
frásögn hans er táknræn fyrir það
líf sem skólinn bar með sér í fásinni
sveitarinnar. Eftirfarandi orð skrifaði
hann á efri árum í minniskompu sína
en honum lá ævinlega gott orð til skól-
ans og gat verið ljúfsár í tali þegar um
hann var rætt: „Þegar árshátíðirnar
voru haldnar að Núpi þá komu ungu
mennirnir á skíðum innan úr sveitinni
og fóru á snjóbrú yfir Núpsána, þá var
enginn vegur nema troðningarnir eftir
Lækjarholtunum. Þá hlustaði ég eftir
marrinu í skíðunum. Þá var hlustað eftir
öllum hljóðum. Það var svo sjaldan að
nokkuð ryfi kyrrðina.“
Leifur Reynisson, sagnfræðingur.
Lumar þú á mynd
innan úr baðstofu?
Það er ekki nema rúmlega mannsaldur síðan þorri ís-lendinga bjó í baðstofum.
Þessi húsakynni voru aðal íveruhús
torfbæjanna og meginumgjörðin fyrir
daglegt líf íbúanna. Baðstofan var
löngum vagga íslenskrar menningar
og hún sjálf, sem hjarta gömlu torf-
bæjanna, eitt merkasta menningar-
framlag íslendinga og norðurhjarans.
Allmargir núlifandi íslendingar hafa
haft beina reynslu af baðstofulífinu og
muna enn þessar einstöku og fallegu
stofur.
Íslenski bærinn að Austur-Meðal-
holtum í Flóahreppi, ( www.islenski-
baerinn.is) er stofnun sem hefur það
að meginmarkmiði að rannsaka og
sýna margvíslegar hliðar á torfbæj-
ararfinum. Þessi stofnun hefur verið
í uppbyggingu áratugum saman
og á síðasta ári var opnuð í nýjum
sýningarsal all yfirgripsmikil sýning
um íslenska torfbæjararfinn, sýning
sem er mikilvægur áfangi frekari
uppbyggingar, rannsókna og sýn-
ingarhalds.
Um þessar mundir er að hefjast
undirbúningur að yfirlitssýningu og
bókarútgáfu þar sem sjónum verður
sérstaklega beint að baðstofunni.
Markmið þessa verkefnis er að safna
saman öllum þekktum og tiltækum
myndum sem til eru innan úr bað-
stofum. Til þessara mynda teljast
allar myndir; teikningar, málverk og
sérstaklega ljósmyndir sem sýna bað-
stofurýmið eða einhvern hluta þess.
Mjög fáar myndir eru til innan úr
íslensku baðstofunni. Á blómatíma
þeirra voru ljósmyndavélar tiltölu-
lega fágætar og birtuskilyrði óhag-
stæð þáverandi ljósmyndatækni.
Nokkrar þekktar myndir eru þó til
af íslensku baðstofunni. En mjög lík-
lega gætu enn leynst góðar myndir
hjá einstaklingum víðsvegar um land
sem ástæða væri til að skoða og koma
á framfæri í réttu samhengi. Hér með
leitum við hjálpar almennings. Fólk
sem sér þennan pistil, á eða veit um
mynd eða lýsingu af baðstofu er vin-
samlega beðið að hafa samband við
Hannes Lárusson: islenskibaerinn@
islenskibaerinn.is síma 694-8108 eða
Guðmundu Ólafsdóttur: guo22@hi.is
síma 846-9775.
Öll úrvinnsla myndefnis og upp-
lýsinga verður í samræmi við bestu
hefðir.
Verkefni þetta er samstarfsverk-
efni Íslenska bæjarins og Guðmundu
Ólafsdóttur nemenda í safnafræði og
er þessi myndasöfnun jafnframt hluti
af lokaritgerð hennar í safnafræði.
mynd: westfjords.is