Dagblaðið Vísir - DV - 10.03.2008, Blaðsíða 28

28 MÁNUDAGUR 10. MARS 2008
Fókus DV
FEIGÐYFIR
SPAUGSTOFU
í byrjun vetrar ákvað ég að taka
nokkrar stikkprufur á Spaugstof-
unni í vetur og nýta þetta takmark-
aða pláss hér til að segja frá upplifun
minni. Það gilti með mig eins og
marga af minni kynslóð, Spaug-
stofan var langt frá því að vera mitt
uppáhaldssjónvarpsefni og viður-
kenndi ég það strax í byrjun.
Fyrsti þátturinn sem ég horfði
á var afleitur, annar mjög góður og
sá þriðji fór bil beggja. Ég tók fjórðu
SPAUGSTOFAN^
RÚV kl. 19:45 á laugardögum
SJONVARPSDOMUR
stikkprufuna síðastliðinn laugardag
og það er skemmst ífá því að segja
að hann var hörmung. Það er sama
hvar borið er niður: „Orðhengils-
þátturinn", fréttamaðurinn fyrir utan
' Aiþingi, góðærisfylleríið, viðtalið
við Dolla... mér stökk ekki bros. Það
var rétt að annað munnvikið bærði
á sér yfir fallna ríkisbubbanum í
flugvélinni og röngu auglýsingunni
í Kastljósinu. fóhanna Vilhjálms á
þó í raun mesta heiðurinn af síðar-
nefnda atriðinu.
Meðaleinkunnin hingað til í vetur
er ekki góð og því verður að segjast
að frá mínum bæjardyrum séð er
æpandi feigð yfir þessum óskiljan-
lega langlífa þætti.
Kristján Hrafn Guðmundsson
FÍN AFÞREYING
Á rúntinum um íslenska náttúru
á laugardaginn vaffaði ég á milli út-
varpsstöðva þegar ég stoppaði snögg-
lega við lag sem mér líkaði. Þegar lag-
inu lauk kom það mér skemmtilega
á óvart að komast að því um var að
ræða lag í Söngvakeppni framhalds-
skólanna. Keppnin, sem haldin var í
Laugardalshöllinni, var í beinni út-
sendingu á Rás 2.
Mikill metnaður einkenndi greini-
lega keppnina að þessu sinni. Áhorf-
endur í sal spila alltaf stórt hlutverk
í keppnum sem þessum og studdu
skólarnir vel við bakið á sínum kepp-
SÖNGKEPPNI ★★★
Rásl kl.l0.15álaugardögum
UTVARPSD OMUR
endum eins og þeirra er von og vísa.
Salurinn söng Stál og hnífur, sveflaði
farsímum í stað kerta og á köflum
langaði mig að verða sautján á ný og
skella mér í Höllina.
Stundum hefur mér fundist
ómögulegt að setja mig í spor dóm-
nefndar í svona keppnum og enn oft-
ar hafa að mínum mati svolítið spes
atriði unnið keppnir sem þessar þar
sem dómarar sjá eitthvað sérstakt í
vinningshöfunum sem almúgurinn
■ sér kannski síður. Að þessu sinni var
ég sammála dómnefndinni, sú besta
vann. Kynnarnir stóðu sig líka með
v ágætum þó svo að þeir hafi hvatt sal-
inn til lófaklapps aðeins of oft með
tiliti til þess að þetta hljómaði í út-
varpi. f heildina var þetta fínasta af-
reying á þessum góða degi.
Kolbrún Pálína Helgadóttir
J
é
k-
HVAÐ VEISTU?
1. Hver fékk HEIÐURSVERÐLAUN Menningarverðlauna DV síðastliðinn miðvikudag?
2. Hvað heitir ALÞJÓÐLEGA LEIKLISTARHÁTÍÐIN sem fram fór í Reykjavík um helgina?
3. Hvaða BANDARfSKI LEIKARI greindist nýlega með krabbamein (brisi?
3zavms >iDiaivd •£ 'tvxot z 'anQNndOHiia NOSsmyrmiAaoHi'i ^oas
VINSTRA
AUGAÐ MITT
Franska myndin Le Scaphandre
etle Papillon, eða Köfunarkúpan og
fiðrildið eins og Græna ljóss menn
þýða titilinn á íslensku, hefur notið
mikillar velgengni. Fjórar Óskarstil-
nefningar (besta leikstjórn, hand-
rit byggt á öðru efni, myndataka
og klipping), ein Bafta-verðlaun
(leikstjórn), leikstjórnarverðlaunin
í Cannes auk fjölda annarra verð-
launa segja sína sögu.
Myndin, sem leikstýrt er af hin-
um bandaríska lulian Schnabel,
er byggð á samnefndri bók Jean-
Dominique Bauby sem var ritstjóri
tískutímaritsins fræga, Elle, þegar
hann fékk heilablóðfall árið 1995.
í kjölfarið lamast hann frá toppi til
táar og missir málið. Það eina sem
hann getur hreyft er vinstra augað.
í myndinni fá áhorfendur að fylgj-
ast með því hvernig Jean, sem leik-
inn er af Mathieu Amalric, tekst á
við þennan nýja veruleika. Hvern-
ig hann þarf að læra nýtt tjáningar-
form, takast á við það andlega áfall
sem svona tilvistarlegri umpólun
fylgir og hvernig ástvinir bregðast
við hinum „nýja" lean.
Byrjun myndarinnar er gríð-
arlega sterk þar sem Jean liggur
hjálparvana, við það að komast til
sjálfs sín, og læknar og hjúkrunar-
fólk ráða ráðum sínum. Það hrísl-
aðist um mig ónotakennd, jafnvel
vottur af hryllingi, þegar læknirinn
tilkynnir Jean að hann sé í ástandi
sem kallist innilokunarheilkenni.
Þegar hann segir þetta horfir hann
beint í linsuna, sem stendur fyr-
ir auga Jean stóran hluta myndar-
innar, með samúðarfullu og bjarg-
arlausu augnaráði. Stóri dómur er
fallinn. Líf ritstjórans verður aldrei
neitt í líkingu við það sem það var.
Og raunar himinn og haf þar á
milli.
Fall Jean er hátt. Hann fer frá því
að vera vera virtur og vinsæll rit-
stjóri og njóta mikillar velgengni í
glamúrheiminum - umgangast fal-
lega og fræga fólkið, ofurfyrirsætur,
leikara og rokkstjörnur, á hverjum
degi - yfir í það að vera „grænmeti".
Fangi í eigin líkama. Kvikmyndatak-
an og tæknileg úrvinnsla öll gera
vera virtur og vinsæll ritstjóri og njóta mikillar
velgengni í glamúrheiminum - umgangast fallega og
fræga fólkið, ofurfyrirsætur, leikara og rokkstjörnur, á
hverjum degi - yfir í það að vera„grænmeti"."
líkast til eins mikið og hægt er til að
hjálpa áhorfendum við að setja sig
í spor Jean. Við og við er klippt yfir
á hreyfingarlausan kafara í búning
af gömlu gerðinni, með risastór-
an hjálm (eða kúpu samanber tit-
illinn), umlukinn vatni. Jean, en
þankagangi hans er komið á fram-
færi með innröddun („voice over"),
líkir líðan sinni við aðstæður kafar-
ans. Það þyrmir yfir hann og hann
óskar þess að deyja.
En þar sem er líf, þar er von.
Tvær undurfagarar starfskon-
ur spítalans (Marie-Josée Croze
og Olatz López Garmendia) taka
Jean meira og minna að sér; önnur
þeirra kennir honum að tjá sig með
því einu að blikka auganu en hin
hjálpar honum að ná tökum á und-
irstöðuatriðum eins og að kyngja.
Sú þriðja, barnsmóðir Jean (Emm-
anuelle Seigner) sem hann hafði yf-
irgefið fyrir hjákonu sína, heimsæk-
ir hann svo reglulega. Á krossgötum
sem þessum kemur í ljós hverjum
I :-WÍ aKSSSB
LE SCAPHANDRE ET LE
PAPILLON ★★★
Afrek Jean, sem eingöngu getur hreyft annað
augað, vinnur það þrekvirki að skrifa heila bók með
aðstoð ritarans Claude.
BIODOMUR
er virkilega annt um mann. í tilviki
Jean er það barnsmóðirin svikna og
gamall kunningi (Niels Arestrup)
sem ritstjórinn hafði látið hjá líða
að hafa samband við þegar hann
gekk í gegnum miklar raunir. Nýja
kærastan (Marina Hands) kemur
hins vegar aldrei. Og hinar nýju að-
stæður eru pabba Jean, sem gamli
jálkurinn Max von Sydow túlkar af
sinni alkunnu snilld, eru líka of-
viða þótt engum dyljist að sonurinn
skiptir hann miklu.
Æðruleysi er nokkuð sem nauð-
synlegt er að hafa vænan skammt
af þegar tekist er á við svona áfall.
Það hefur Jean. Hann segir við sjálf-
an sig eitthvað á þá leið að þótt það
eina sem hann geti hreyft sé annað
augað þá hafi hann ennþá minn-
ingar sínar og ímyndunarafl. Og
með ímyndaraflinu geti hann farið
hvert sem er, hvenær sem er, hvort
sem það sé að fljúga yfir fegurstu
staði veraldar eða fara út að borða
á toppklassa veitingastað. Húmor
hefur Jean líka og eftirminnilegt er
atriðið þar sem tveir menn koma
með nýjan síma í herbergið hans á
sjúlcrahúsinu og byrja að gera grín
að honum. Á meðan talkennarinn
hefur engan húmor fýrir slíku gríni
og byrstir sig við félagana tvo hlær
Jean innra með sér og furðar sig á
húmorsleysi talkennarans fagra.
Kynhvöt er ennfremur nokk-
uð sem Jean reiðir í þverpolcum og
veldur honum hugarangri, ólíkt
húmornum og æðruleysinu, sem
getur líka verið afar bagalegt þegar
þú ert umvafinn gullfallegum kon-
um nánast frá sólarupprás til sól-
seturs. Þegar ritun bókarinnar hefst
bætist ritarinn Claude (Anne Cons-
igny) svo í þann hóp.
Myndin heldur manni fast lengst
framan af en verður svolítið losara-
legri þegar nokkuð er liðið. Persónu-
sköpunin, og þá fyrst og síðast hvað
Jean varðar, er hins vegar mjög sterk
og er manni mjög umhugað hvað
um hann verður. Ég græddi líklega
nokkuð á þvi að hafa ekki lesið mér
til um það hver urðu hans örlög, eða
hvort hann náði heilsu á ný þegar
fram í sótti, og því kom það á óvart.
Ætla ég ekki að eyðileggja fýrir þeim
sem þannig er einnig ástatt um. Aðr-
ar persónur hins hins vegar flatari
þar sem Jean er aðalfókusinn. Það er
helst barnsmóðir Jean og einkaritar-
inn sem maður tengir við.
Við áhorf Le Scaphandre et le
Papillon verður ekJd hjá því kom-
ist að leiða hugann að hinni tæp-
lega tuttugu ára gömlu mynd, My
Left Foot, þar sem Daniel Day-Lewis
landaði Oskar fyrir eftirminnilega
túlkun sína á hinum spastíska Chri-
sty Brown. Ýmislegt er líkt með þess-
um tveimur myndum. Báðar til að
mynda byggðar á sannsögulegri lífs-
reynslu fatlaðra einstaldinga, aðal-
tjáskiptatæki Christy er vinstri fót-
urinn (framan af) líkt og gilti um
vinstri auga Jean, hvorugur fær full-
nægt þörf sinni fýrir ást og líkamlegt
samlíf við kvenfólk og báðir skrif-
uðu bók um hlutskipti sitt sem urðu
svo að kvikmynd. Þó ekki sé að öllu
leyti hægt að stilla þessum tveim-
ur myndum upp til samanburðar
gerir maður það ósjálffátt, og hef-
ur sú eldri þar vinninginn. Hefur
það líkast til mikið með það að gera
að hún spannar mun lengri tíma,
og inniheldur dramatískari atburði
og sterkara persónugallerí, en sú
franska. Stjömuleikur Lewis er held-
ur ekki vel til þess fallinn að keppa
við, og þá er ónefnd Brenda Fricker
sem einnig fékk Óskarsverðlaun fýrir
hlutverk sitt sem móðir Christy. Því
skal þó haldið til haga, eins og verð-
laun og tilnefningar bera líka vott
um, að myndatakan og framseming
umfjöllunarefnisins í Le Scaphand-
re et la Papillon er algjörlega til fýr-
irmyndar. Kristján Hrafn Guðmundsson