Feykir - 13.12.1989, Síða 8

8 FEYKIR 45/1989
Gönguskarðsár-
virkjun 40 ára
I'.ins og fram kom í síðasta hlaði
voru 8. þessa mánaðar-40 ár liðin
frá gangsetninj’u Gönguskarðs-
árvirkjunar. Guðjón Guðmunds-
son fyrrverandi rekstrarstjóri
Rafmagnsveitna ríkisins hefur
tekið saman úrdrátt úr sögu
virkjunarinnar sem hér hirtist.
Vegna plássleysis verður hluti
greinarinnar að hiða hirtingar
a.m.k. til næsta hlaðs.
Á árunum eftir 1940 voru
rafmagnsmálin mikið til um-
ræðu í Skagafirði sem annars
staðar á landinu. Skagfirðingar
töldu sig eiga nokkurra kosta
völ um virkjun minniháttar
vatnsfalla, sem höfðu verið til
umfjöllunar og athugunar um
alllangt árabil. Hvað helst var
þar um að ræða virkjun í
Gönguskarðsá í námunda við
Sauðárkrók. Hólakotsá, 10 km
utan við Sauðárkrók og Reykja-
foss í Svartá í rúmlega 30 km
fjarlægð frá Sauðárkróki. Þar
sem vatnsaflstöð þeirra Sauð-
krækinga við Sauðá var orðin
alltof lítil (45 kW. starfrækt frá
árinu 1933) hafði hreppsnefnd
Sauðárkróks mikinn áhuga á að
hafist yrði handa um aðgerðir
hið allra fyrsta. Gekkst hrepps-
nefndin fyrir því með góðum
stuðningi sýslunefndar að gerð
var ítarleg áætlun um virkjun
Gönguskarðsár.
Þessi áætlun var gerð af
verkfræðingunum Höskuldi Bald-
vinssyni og Sigurði Thoroddsen
og lauk henni í febrúarmánuði
1946. Hún hljóðaðiannars vegar
uppá 1000 ha virkjun.hins vegar
uppá 1500 ha virkjun. Mæltu
verkfræðingarnir með stærri
virkjuninni. í maímánuði sanra
ár lekkst leyfi ráðherra fyrir
1500 ha virkjun. Hreppsnefndin
(Rafveita Sauðárkróks) hófst
þegar handa við frekari undir-
búning að framkvæmdum. Var
Rafmagnseftirliti tikisins (síðar
Raforkumálastjóri og Rafmagns-
veitur ríkisins) falin hönnun
virkjunarinnar. tæknilegur undir-
búningur og eftirlit með fram-
kvæmdunum við þetta verkefni
sem var sameiginlegt áhugamál
Skagfirðinga.
Fjármálaþátturinn var hins
vegar óleystur en sýslunefnd
gekk i fjárhagslega ábyrgð vegna
lántöku Sauðárkróks ti! byrjunar-
framkvæmda. Á fundum sínum
árið 1946 og 1947 skoraði
sýslunefnd Skagafjarðarsýslu „á
Rafmagnseftirlit rikisins. ríkis-
stjórn og Alþingi að samþykkja
byggingu raforkuvers við Göngu-
skarðsá. samkvæmt gerðunr
teikningum sem ríkisrafveitu”.
Siðan voru samþykkt lög á
Alþingi nr. 92. 5. júni 1947 þar
sem ríkisstjórninni var heimilað
að fela Rat'magnsveitum ríkisins
(sem liófu starf sitt 1. janúar
1947) að reisa 1500 ha
raforkuver við Gönguskarðsá.
Á vegum hreppsnefndar og
rafveitunnar var unnið að ýmis
konar byrjunarframkvæmdum
sumrin 1946 og 1947 undir
eftirliti sérfræðinga, senr fyrr
getur um. Þá voru aðalverk-
þættirnir boðnir út. Almenna
byggingafélagið hf. tók að sér
megi n h 1 u ta b y gg i n ga rfra nr-
kvæmdanna. Þegar hér var
komið sögu ákvað ríkisstjórnin
að nota áðurgreinda lagaheimild
Gönguskarðsárstíflan.
og í apríl 1948 tóku Rafmagns-
veitur ríkisins við framkvæmd
verksins og luku því að mestu i
árslok 1949. en virkjunin var
formlega gangsett 8. desember
1949. Þá fór Bjarni Ásgeirsson
landbúnaðarráðherra meðorku-
mál.
Eftir að Rafmagnsveitur ríkis-
ins tóku við framkvæmd
verksins og fjármagn hafði verið
útvegað var hafist handa af
fullum krafti viðverkið. Stærstu
verkþættirnir voru bygging
stillu. þrýstivatnspipu. 2.3 km á
lengd (sú lengsta hér á landi) og
stöðvarhúss, sem byggt var inní
Sauðárkróksbæ. Aðalverktakamir
voru senr áður getur: Almenna
byggingarfélagið hf„ en staðar-
verkfræðingur frá þeim var
Marteinn Björnsson verkfræð-
ingur og yfirverkstjóri á bygg-
ingarstað Jón Halldórsson bygg-
ingarmeistari. Það annaðist gerð
stiflu, allan frágang á þrýsti-
vatnspipu, undirstöður og niður-
ÉSt
VERKSMIÐJAN
VESTURVÖR 11 A, KÓPAVOGI
SAMUR
SlMI 42090
Vekjum athygli á eftirtöldum framleiðslu-
vörum vorum, sem eru í háum gæðaflokki
LYTOL — Sótthreinsandi sápa fyrir matvælaiðnaðinn.
KLÓR — 15%.
SÁM-SUPER — Véla-, tækja- og gólfhreinsiefni.
HANDOL — Fjölhæf hand- og baðsápa.
SÁM-SILIKON — Alhliða rakavari. Afbragðs smurefni.
RESOL SUPER — Olíuhreinsir.
GAMA-SPEED — Fljótvirk ryðolia með grafit.
SÁM 2000 TÚRBÓ oliu- og sápuhreinsar samtímis.
TEPPANOL — Froðuhreinsir fyrir teppi, húsgagnaáklæði o.m.fl.
ORIGINAL — Tekk- og palisander viðarolía.
DÍMA — Háþrýsti þvottatæki, margar gerðir.
SÁMS UPPÞVOTTALÖGUR — með sítrónuilm.
VANDERS — handþvottakrem fyrir verkstæði, prentsmiðjur,
málningarvinnu o.fl.
Einnig viðurkenndar pappírsvörur og aðrar rekstrarvörur fyrir
matvælaidnað og aðra vinnustaði.
ÞÚ HRINGIR OG VIÐ SENDUM SAMDÆGURS.
gröft, byggingu á jöfnunarturni.
byggingu stöðvarhúss og gerð
frárennslisskurðar.
Landssmiðjan sá um smíði og
niðurlagningu síðustu 100 m af
þrýstivatnspípunni, stálpípu. sem
liggur ofan af Nöf'um niður að
stöðvarhúsi. Fjöldi iðnaðarmanna
og verkamanna frá Sauðárkróki
og nærliggjandi sveitum vann
við byggingu virkjunarinnar á
þessu tímabili og að ýmsum
lokafrágangi á næstu árum eftir
að virkjunin tók til starfa.
Uppsetningu véla og rafbúnaðar
önnuðust starfsmenn Rafmagns-
veitna ríkisins.
Sigurður Thoroddsen verk-
fræðingur annaðist allar vinnu-
teikningar og verklýsingar á
mannvirkjum virkjunarinnar og
hafði einnig eftirlit með bygg-
ingaframkvæmdum. Allt verkið
var unnið undir yfirstjórn Eiríks
Briem rafmagnsveitustjóra. Jafn-
framt byggingu orkuversins var
unnið að umbyggingu á veitu-
kert'i Rafveitu Sauðárkróks og
var hluti þess tengdur við
Gönguskarðsárvirkjun, þegar
hún var gangsett. Einnig var á
þessum tíma unnið að lagningu
11 kv háspennulínu inn sveitina
allt að Glaumbæ á vegum
Rafmagnsveitna ríkisins. Raf-
magn fengu bæir i Skarðshreppi.
Staðarhreppi og Seyluhreppi
skömmu eftirað virkjunin tók til
starfa. Fljótlega varsvo allt kerl'i
Rafveitu Sauðárkróks tengt
virkjuninni og línulögnum um
sveitir Skagafjarðar var haldið
áfram á næstu áratugum. hægt
og sígandi.
Nokkrnr kennistærðir virkjunar-
innar:
Þrýstivatnspípa: 2300 m löng,
þaraftrépípa 2200m ogstálpípa
100 m. Jöfnunarturn: 13 m á
hæð. Fallhæð: 65 m brúttó.
Stöðvarhús: Ofanjarðar úr stein-
steypu 200 m:. eftir stækkun fyrir
dísilvélar. Vatnsvél: verksmiðja
Gilkers. gerð Francis. Ástimplað
afl 1500 hö., 1064 kW. Rafali:
verksmiðja Meffopolitan Veckers
1330 kva, 1 l(XX) V. Dísilvélar. 2
MAK. 301 FAK. 2x1000 hö =
samt. 2000 hö. Rafalar 2 AEG. 750
kva. samt. 1200 kva.
Úrvalsdeildin:
Glansleikur gegn Haukum
Tindastólsmenn eru komnir á
sigurhraut á ný eftir góðan
sigur á Haukum í Úrvalsdeild-
inni sl. fimmtudagskvöld.
Oðru fremur var það stórgóður
leikur Vals Ingimundarsonar
er skóp sigurinn. Hann
skoraði hvorki meira né minna
en 47 stig, þar af 30 í fyrri
hálfleik. Skotnýtingin var
mjög góð og hittni hans í 3ja
stiga skotum er nýtt met í
óframlengdum leik í deildinni.
Valur hitti úr 11 slíkum.
..Hugarfarið var rétt, við
slepptum öllu röfli við
dómarana og einbeittuni
okkur að leiknum. Þessi
sigur þýðir að við eigum enn
möguleika á úrslitasæti”,
sagði Valur eftir leikinn.
Það var aðeins í upphafi
leiksins sem Haukar náðu
forystu, síðan fóru Stólarnir í
gang og höfðu örugga
forystu allan leikinn. í
hálfleik var staðan 47:36 og í
seinni hálfleik mátti sjá 71:51
á stigatöflunni. Haukarnir
náðu síðan aðeins að klóra í
bakkann undir lokin og
úrslit leiksins urðu 95:84.
Valur var eins og áður
segir langbestur, Bo var
góður í seinni hállleik, en
annars stóðu allir leikmenn
Tindastóls fyrir sínu. Bo
kom næstur Val með 26 stig.
Sverrir gerði 10, Óli Adolfs 7
og Pétur Vopni 5.
Það misritaðist í síðasta
blaði að leikur Tindastóls og
Þórs í ..Síkinu”, væri á
sunnudag, hann átti að fara
fram í gærkveldi. Síðasti
leikur liðsins fyrirjól verður
síðan í Ijónagryfjunni í
Njarðvík á sunnudaginn.