Feykir - 23.11.2005, Blaðsíða 4

4 Feykir 44/2005
Sauðárkrókskirkja.
1

Unnar Ingvarsson skrifar
mun hvort prófastsdæmið
koma út í tveimur bindum eins
og Skagafjörður. Áætlað er að í
ritröðinni verði 26 bindi alls og
útgáfúnni ljúki 2012, allt eftir
efnum og ástæðum að sjálf-
sögðu. Kirkjur sem reistar eru
eítir 1918 eru ekki friðaðar og
því utan við efni ritraðarinnar.
Hins vegar hefur komið til tals,
að ritröðinni megi halda áffam
með bindum urn aðrar kirkjur,
enda eru rnargar þeirra ríkar að
gripuin þótt ungar séu. Þetta er
flókið verk og krefst þess að
vinnan sé skipulögð með
góðurn fyrirvara, þá eru margir
sent að því koma og nálgast
efnið frá mismunandi sjón-
arhornum, m.a. sagnffæðingar,
listfræðingar, arkitektar, forn-
leifaffæðingar, þjóðháttaffæð-
ingar, guðffæðingar, forverðir
og fleiri.
Tvegqia binda verk um
kirkjur í Skagafirði komið út
Út er komið glæsilegt tveggja binda verk um friðaðar kirkjur í Skagafirði. Þar er
fjallað um 17 skagfirskar kirkjur í máli og myndum. Blaðamaður Feykis hitti
ritstjóra verksins .Þorstein Gunnarsson arkitekt og leikara, að máli og spurði um
tildrög verksins.
„Kirkjur íslands er grund-
vallarrit um kirkjur, gripi og
minningarmörk, þar sent horft
er á efnið frá sjónarhóli bygg-
ingarlistar, stílfræði og þjóð-
minjavörslu. Undirbúningur
verksins hófst 1996 nreð
rannsóknum og gagnaöflun og
kom fyrsta bindið út strax að
afloknu þúsund ára affnæli
kristnitöku á fslandi.
Við undirbúning var það
haft að leiðarljósi að kirkjan
væri ekki einasta musteri trúar,
heldur hefði hún á Jionum
öldum verið og væri raunar enn
sýnilega táknmynd þess besta,
sem samtíðin megnaði í
húsagerðarlist, og griðastaður
fyrir jafnt nrinningarmörk sem
listmuni og aðra fegurð, -
einskonar listasafii í íslensku
samfélagi fyrri tíðar. Þeir aðilar
sem stóðu að útgáfunni í
við upplýsingaöflun. Auk þess
rita Þór Hjaltalín minjavörður á
Sauðárkróki og Kristmundur
Bjarnason á Sjávarborg og
Unnar Ingvarsson héraðsskjala-
vörður kafla í bækurnar, svo
þeir heimamenn séu nefndir
sent að verkinu koma.
upphafi, Þjóðminjasafii Islands,
Húsaffiðunarnefnd ríkisins og
Biskupsstofa, voru sammála
unr að markmið ritraðarinnar
væri öðru fremur að vekja
athygli alntennings á þeint
menningarverðmætum sem
fólgin væru í ffiðuðum kirkjum,
messuföngum, kirkjulist og
legsteinum, slá skjaldborg um
það sem eftir stendur og stuðla
að áffamhaldandi varðveislu
þess”.
ítarleg umfjöllun um
hverja kirkju
Efni bókanna er skipt í kafla
eftir kirkjum. Rakin er saga
kirkjustaðar og staðnum lýst.
Þá er byggingarsaga kirkjunar
rakin í ítarlegu máli, lýst
undirbúningi og smíði
kirkjunnar, sagt frá yfirsmið og
helstu breytingum á kirkjunni í
tímans rás. Síðan er fjallað um
byggingarlist kirkjunnar og loks
kirkjugripi og markverð minn-
ingarmörk í kirkugarði. Bæk-
urnar eru ríkulega inynd-
skreyttar, bæði með nýjum
ljósmyndum, sem gömlum.
Þorsteinn Gunnarsson segir
samstarf við söfitin í Skagafirði
hafa verið ánægjulegt.
„Byggðasafit Skagfirðinga er
aðili að útgáfú bindanna tveggja,
en framlagþesseru skrifSigríðar
Sigurðardóttur safnstjóra, en
hún skrifar uin kirkjubúnað og
messuföng í öllum kirkjunum,
öðrum en Hóladómkirkju og
kirkum í húsasafúi Þjóð-
minjasafiisins. Þá er ástæða til
að þakka Héraðsskjalasafhi
Skagfirðinga fýrir veittan
stuðning, bæði með útvegun
gamalla ljósmynda og aðstoð
Hóladómkirkja.
Áfram haldið um landið
„Friðaðar kirkjur á landinu eru
204. Á næsta ári er stefnt að því
að gefa út lýsingu kirkna í
Húnavatnsprófastsdæmi og
Eyjafjarðarprófastsdæmi, og
Skagfirskar kirkjur eru
fjölskrúðugar
Þorsteinn Gunnarsson var
spurður að því hvort skagfirskar
kirkjur séu á einhvern hátt
sérstakar.
„Ég vona að ég verði ekki
vændur um hlutdrægni þegar
ég læt í ljósi þá skoðun að
Hóladómkirkja sé merkust
kirkna á íslandi. Engin kirkja á
landinu er eldri. Hún er teiknuð
af einum nafntogaðasta húsa-
meistara Dana á sínum tíma og
þar að auki er bygging hennar
vitnisburður um áræðni
íslenskra embættismanna á
miðri 18. öld. Svo ekki sé nú
minnst á þessa dæntalausu
þrautagöngu sem srníðin
reyndist múrmeistaranum
þýska og þeim landsmönnum
sem skyldaðir voru til að vinna
kauplaust við bygginguna.
Það þarf ekki að segja
Skagfirðingum að Víðimýrar-
kirkja er elsta torfkirkja landsins
og eitt merkasta byggingar-
listaverk íslenskt ffá fýrri tíð og
svo mætti áffam telja
Eins og áður sagði er
Byggðasafh Skagfirðinga einn
aðili að útgáfú bókanna og
Sigríður Sigurðardóttir safú-
stjóri skrifarkaflaum kirkjugripi
í öllum kirkjunum. Blaðamaður
Feykis hitti Sigríði að máli og
spurði hana hvort Skagfirðingar
þekki vel til kirkjugripa og
hversu merkilegir þeir geta
verið: „Það má segja almennt að
fáir þekkja kirkjugripina og
færri hafa hugmynd um
táknræna þýðingu þeirra, nema
kannski heimafólk á kirkju-
stöðunum og svo auðvitað
prestarnir. Samt eru þeir tlestum
kunnuglegir og fólk þekkir til
hvers þeir eru notaðir en það
veltir örugglega ekki fýrir sér úr
hverju gripurinn er, hversu
gamall, hvaðan hann kenrur og
fýrir hvað hann stendur
sögulega.”
Merkar þjóðminjar í
kirkjunum
Samkvæmt bókunum eru
kirkjurnar ótrúlega ríkar af
kirkjugripum og jafnast jafúvel
á við listasöfn.
„Hóladómkirkja er sann-
arlega einstök hvað þetta
varðar,” segir Sigríður „en það
kom mér verulega á óvart hve
rnargir 18. aldar gripir voru enn
í notkun í kirkjunum okkar.
Elsti kirkjugripur Skagafjarðar
er sennilega kirkjuklukkan með
býkúpulaginu sem enn hringir í
Hofsstaðakirkju. Hún er
örugglega með elstu klukkum
landsins og sver sig í ætt
miðaldaklukkna. Af öðrunr
merkurn gripum má nefita
dýrgripi eins og altari
Guðmundur í Bjamarstaðahlíð
í Grafarkirkju, sem er að verða
300 ára, altarisklæði Steinunnar
Ólafsdóttur, sem er jafngamallt
Hóladómkirkju ffá 1763 og enn
hlífir altari í Goðdalakirkju.
Altaristöflur Jóns Hallgríms-
sonar ffá 18. öld í Hofs-
staðakirkju og Sjávarborgar-
kirkju og raunar líka í
Rípurkirkju og svo ffá yngri
tíma altaristöflu Jóhanns Bríem
í Ketukirkju.
Svo eru auðvitað bráðmerk-
ir gripir í öllum kirkjunum s.s.
kaleikar, kertastjakar, eins og
þeir sem Einar Þorsteinsson
Hólabiskup í lok 17. aldar gaf
kirkjunni í Geldingaholti 1694,
en voru síðan gefnir til
Hofsstaðakirkju þegar Holts-
kirkja var lögð niður 1765. í
sumum kirkjunum er hvert
snilldarverkið af öðm, eins og
t.d. í Hofskirkju þar sem margir
gripirnir eru barrokkverk ffá
18. öld.
I tilefhi af útgáfu bókarinnar
verður sett upp sýning í
Safúahúsinu á Sauðárkróki þar
sem Ijallað er um verkið í rnáli
og myndum og sýnt dálítið af
gripumsemtengjastkirkjunum.
Sýningin verður opin virka daga
ffá 13:00-17:00, en hún verður
hins vegar opnuð formlega
sunnudaginn, 27. nóvember kl.
16:00. Þar mun Þorsteinn
Gunnarsson fjalla um verkið og
sr. Dalla Þórðardóttir opna
sýninguna formlega.
Unnar Ingvarsson