Þjóðmál - 01.09.2008, Side 91

Þjóðmál HAUST 2008 89
Tengslin. við. Ashley. komu. Locke. í.
miðja. hringiðu. enskra. stjórnmála .. Hann.
átti. með-al. annars. hlut. að. ákvörðunum.
um. hag-stjórn. og. málefni. nýlendna. í.
Norður-Amer-íku. meðan. hann. vann. fyrir.
Ashley ..Eftir.byltinguna.1688.gegndi.hann.
mikilvægu.hlutverki.við.stjórn.efnahagsmála.
og. versl-unar. í. umboði.
Vilhjálms. konungs ..
Frægasta. framlag.Lockes.
til. stjórnmálanna. er. þó.
bók. hans. Ritgerð um
ríkisvald. (Second Treatise
of Government). þar. sem.
hann. ver. réttinn. til.
uppreisnar.gegn.konungi.
sem. reynir. að. verða.
einvaldur,. færir. ýmislegt.
úr. enskri. réttarhugsun. í.
nútímalegan. búning. og.
set-ur.fram.heimspekileg.
rök. fyrir. frjálslyndri.
einstaklingshyggju ..
St jórnmálastefnan.
sem. Locke. mælti. fyrir.
varð.ekki.aðeins.sigursæl.
á.Englandi.heldur.líka.í.Bandaríkjunum.þar.
sem.stofnað.var.sjálfstætt.ríki.undir.lok.18 ..
aldar. með. stjórnarskrá. sem. var. að. miklu.
leyti.byggð.á.stjórnmálahugsuninni.í.Ritgerð
um ríkisvald .. Fleiri. þjóðir. fylgdu. á. eftir,.
til. dæmis. Norðurlöndin .. Þeir. sem. komu.
saman.á.Eiðsvelli.árið.1814.og.sammæltust.
um. stjórnarskrá. fyrir. Noreg. og. þeir. sem.
skrifuðu. dönsku. Júnístjórnarskrána. 1849.
höfðu. tileinkað. sér. frjálslyndið. sem.Locke.
mælti. fyrir .. Einveldið. sem. hafði. þótt. svo.
nýtískulegt.og.skynsamlegt.varð.hins.vegar.
æ.meira.úr.takti.við.tímann,.enda.leiddi.það.
engan.veginn.til.þeirrar.farsældar.sem.að.var.
stefnt .
Hér. hafa. verið. nefndar. tvær. kunnustu.
bækurnar. sem. Locke. skrifaði:. Ritgerð um
mannlegan skilning og.Ritgerð um ríkisvald ..
En.hann. ritaði.margt.fleira ..Meðal. annars.
Bréf um trúfrelsi. (Epistole de Tolerantia),.
Hugleiðingar um uppeldismál. (Some
Thoughts concerning Education),. bók. um.
Réttmæti kristindómsins. (The Reasonableness
of Christianity). og.fjölmargar. ritgerðir. um.
samfélagsmál.og.efnahagsmál .3
Þótt.Locke.sé.einkum.
þekktur. nú. um. stundir.
fyrir.þekkingarfræði.sína.
og. stjórnspeki. höfðu.
skrif.hans.um.uppeldi.og.
menntun.einnig.veruleg.
áhrif. og. hafa. kannski.
enn .. Hann. mælti. gegn.
þeirri. harðneskju. sem.
einkenndi. skóla. og.
barnauppeldi,. brýndi.
fyrir. uppalendum. að.
hætta. að. berja. börn. til.
bókar. og. sagði. þeim.
að. leitast. heldur. við.
að. gera. námið. að. leik.
og. skemmtun .. Einnig.
var. hann. andsnúinn.
áherslunni. á. fornmál.
og.hermennsku.og.lagði.til.að.hætt.yrði.að.
kenna.drengjum. skylmingar. og. forngríska.
málfræði ..
Í. mörgu. því. sem. Locke. sagði. um.
uppeldismál. var. hann. furðulega. langt. á.
undan. sinni. samtíð .. Sem. dæmi. má. nefna.
áherslu.hans.á.mikilvægi.þess.að.ungmenni.
nærist. á. hollri. fæðu,. stundi. útiveru. og.
hreyfingu.og.sé.haldið.frá.áfengi .
Með. nokkurri. einföldun. má. segja. að.
Locke. hafi. mótað. menntastefnu. fyrir.
öldina.sem.á.eftir.kom.og.Hugleiðingar um
uppeldismál.hafi.verið.tillaga.um.skólagerð.
fyrir.samfélagið.sem.hann.sá.fyrir.sér.í.ritum.
3.Helstu.skrifum.Lockes.um.stjórnmál.hefur.verið.safnað.
saman.á.aðgengilegan.hátt.í.bókinni.John Locke, Political
Writings.sem.kom.út.hjá.Penguin.útgáfunni.á.Englandi.
árið.1993 .