Stjórnartíðindi fyrir Ísland: C-deild - 01.12.1889, Síða 25

Stjórnartíðindi 1889 C. 6.
21
Skýrslur um húseignir á Islandi 1884—1887.
Eptir
Indriða Linarsson.
Skýrslur þessar, sem hafa verið gefnar út tvisvar sinnum áður, eru dregnar út úr
skýrslum sýslumanna og bæjarfógeta yfir húsaskattinn. þær hafa töluverða þýðingu fyrir
þá sök, að kaupstaðarhús hjer á landi eru brot itr allri þjóðareign vorri, og af því að það
hefur mikla þýðingu fyrir þann sem vill gjöra sjer hugmynd um framför eða apturför hjer
á landi, að sjáhvort kaupstaðirnir standa í stað, aukast, eða þeim fer aptur. Auðvitað
hefur hnignun eins einstaks kauptúns eða kaupstaðar litla þýðingu, því hún sýnir ekki
annað, en að það kauptún eða sá kaupstaður, sem um er að ræða, hafi verið settur illa
niður. En 'framför eða -apturför heildarinnar getur ekki annað en haft þýðingu fyrir
mannfjelagið, sem í hlut á, og verið eptirtektavert fyrir hvern þann, sem vill hafa yfirlit
yfir fjelagslífið.
þessar skýrslur voru gefnar fyrst út fyrir árió 1879, og þegar litið er yfir árin
1879—87, — það eru 9 ár — þá er framför kaupstaðanna svo mikil, eins og sjest af
því, sem fer hjer á eptir, að það gegnir mikilli furðu. Húseignir hafa að tölunni stígið
frá 562, uppí 1021 árið 1887, sem bendir á, eitt út af fyrir sig, að kaupstaðir og kaup-
tún í lok þessara 9 ára skjóti skjólshúsi yfir minnst 460 heimili, sem ekki voru þar áður;
til að sjá fólksfjölgunina í kaupstöðum vorum, verðum vjer að bíða fólkstalsins 1890, og
það mun þá sýna sig, að vjer ímyndum oss, að hiin hefurstígið frá 1880—1890 um c. 50°/».
Frá 1879—87 hefur virðingarverð kaupstaðarhúsa og annara húsa, sem ekki fylgja jörðu,
sem metin er til dýrleika, vaxið frá 1924 þús. kr. upp í 3863 þús. kr., eða um 100"/.;
það eru líklega meiri kaupstaðar framfarir, en nokkurt annað land getur bent á að hafi
átt sjer stað á einum 9 árum, þegar um þau lönd er að ræða, sem margar aldir hafa
verið fullbyggð.
Tala húseigna. þegar skýrslurnar þessi 9 ár eru yfirfarnar, sýnir það sig, að tala
húseigna hefur verið þessi
meðaltal 1879—80........570.5 húseignir
meðaltal 1881—85............774.4 húseignir
Húseign eru kölluð þau hús, sem, virt eru í einu til húsaskatts; þannig eru öll
verzlunarhús sama kaupmanns í einhverju kauptúni kölluð húseign; eitt hús með útihús-
um er ein húseign; í Reykjavík er stundum talið sem ein húseign ef sami maður á 2 í-
búðarhÚ8. Sjerstök hús eru þannig töluvert fleiri en húseignirnar. Hve mikill munurinn
getur verið má sjá af því, að í Reykjavík voru
1879 ...'......310 húseignir en 558 sjerstök hús.
1880 ..........314 ---- — 577 ---- —
1881 ..........339 ----— 611 ---- —
og hlutfallið mun vera líkt þessu annarstaðar. í skýrslunum eru ekki taldar kirkjur og
skólahús, sem eru skatt frjáls. í Reykjavík og á Vestmannaeyjum eru taldir bæir — sem
eiga að gjalda kirkjugjald af húsum, en annarstaðar ekki.
1879 562,
1880 579/
1881 643
1882 701!
1883 745
1884 8601
1885 923
1886 963
1887 1021