Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.01.1990, Qupperneq 14

Ameríku, Afríku og víðar eða þar sem er mikil ólga í umhverfmu. Mér
virðist það vera skáldin sem slá dýpsta strenginn. Borges var bókavörður,
ósköp fínn embættismaður, en hann lifir í umhverfi þar sem eru þessar
óstjómlegu andstæður, hætUir og þverstæður í öllu mannlegu lífi. Þessar
kringumstæður skapa eitthvað inní mönnum sem þessi sléttu þjóðfélög gera
ekki. Það endar með því að rithöfundar hér vestra telja sig þurfa að fara burt
til að gera eitthvað stórt eins og þýski rithöfundurinn Giinter Grass reyndi
að gera þegar honum var farið að leiðast öryggið í Þýskalandi. Hann fór til
Indlands og bjó í Kalkútta til að upplifa mannlífið, en hann var nú ekki nema
eitt ár, þá gafst hann upp.
Finnst þér áhugi Vesturlandabúa á listum og menningu fara minnkandi?
Nei, ég held að áhugi fyrir menningu og listum fari vaxandi á
Vesturlöndum, líka héma heima. Hér em myndlistarsýningar og tónleikar
velsóttir.Fyrir30ámm vareittgalleríhéríReykjavík sem varalltafaðfara
á hausinn, nú em þau tuttugu eða þrjátíu. Það er mikið gert fyrir listir. Borgir
á Vesturlöndum leggja meUiað sinn í að veita fjármagni í listir. í Ameríku
er aftur á mótí mikil hnignun, þar er allt ömurlegt. Þar er sjónvarpið búið að
leggja allt í rúst og þjóðin er að veslast upp. Þetta gætí verið það sem fyrir
Evrópu liggur og margt bendir til þess. Ég er sannfærður um að stofnun
Evrópubandalagsins sé óheillaspor fyrir þjóðir Evrópu. Það á að setja eitt
andlit á þessar þjóðir, og miðstýra þeim frá Brússel. SkrifFinnskan verður
yfirgengileg eftir tuttugu, þrjátíu ár, hún verður ekki betri en hún er frá
Moskvu í dag. Þetta er sama dauða höndin, svona skriffinnska leiðir bara
af sér dauða. Allar æðar stirðna og það fer ekkert blóð um kerfið lengur.
Þetta leiðir svo tíl þess að þjóðimar, sérstaklega smáþjóðinar, vakna tíl
vitundar um sérkenni sín og upp blossar þjóðemisvakning sem endar með
gliðnun bandalagsins, nákvæmlega eins og það sem er að gerast í
Sovétríkjunum ídag. Það er ekki búið að drepa þjóðemisvitund íslendinga.
Hún er auðvitað orðin sljó af velmegun, en þegar að kreppir þá vaknar fólk
til lífsins á ný.
í grein frá árinu 1963 sem birtist í bókinni Sáð í vindinn fjallar þú um
stööu íslenskra bókmennta og finnst fremur lítið koma til íslenskrar
skáldsagnageröar ef frá eru talin verk nóbelsskáldsins. Hefur ræst úr
íslenskri skáldsagnagerö á síöustu árum?
Heldur betur! Þessi grein var skrifuð 1963 og þá hélt ég og margir
fleiri að íslensk skáldsagnagerð væri liðin undir lok og Laxness væri hinsta
14
BJARTUR OG FRU EMILIA • TIMARIT