Morgunblaðið - 25.08.2016, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. ÁGÚST 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Finnar erulangt komn-ir með að
reka smiðshöggið á
samning um sam-
starf í varnarmál-
um við Bandaríkin. Sagði Jussi
Niinistö, varnarmálaráðherra
Finnlands, í viðtali við frétta-
veituna Reuters í vikunni að
hann vonaðist til þess að sam-
komulagið, sem lýtur að
sameiginlegum heræfingum,
skiptum á upplýsingum og sam-
starfi í rannsóknum, yrði undir-
ritað áður en Bandaríkjamenn
gengju að kjörborðinu í nóv-
ember.
Svíar gengu frá sams konar
samkomulagi við Bandaríkja-
menn í júní.
Yfirgangur Rússa undanfarin
misseri hefur vakið ugg og ótta
granna þeirra. Innlimun Krím-
skaga í Rússland og íhlutun
Rússa í austurhluta Úkraínu
ber því órækt vitni hversu langt
ráðamenn í Kreml eru tilbúnir
að ganga til að tryggja áhrif sín.
Rússum finnst þeir vera að-
þrengdir en þeir sem þekkja til
þess að búa undir oki þeirra
vilja allt til vinna til að tryggja
öryggi sitt.
Finnar og Svíar hafa löngum
sett hlutleysi á oddinn, í það
minnsta í orði, þótt ekki hafi
verið á borði. Í kalda stríðinu
sáu Finnar sig vegna nálægð-
arinnar tilneydda til að frið-
þægja Rússa og til varð hugtak-
ið Finnlandisering.
Andrei Illarjonov, fyrrver-
andi ráðgjafi Vladimírs Pútín
Rússlandsforseta, sagði í viðtali
við Svenska Dagbladet fyrir
tveimur árum að Finnland væri
á ratsjá Pútíns: „Pútín hefur oft
sagt að bolsévikarnir og komm-
únistarnir hafi gert stór mistök.
Hann gæti alveg sagt að bolsé-
vikarnir hafi 1917 framið land-
ráð gegn rússneskum þjóð-
arhag með því að veita
Finnlandi sjálf-
stæði.“
Þegar slík um-
mæli eru látin falla
verður ástæða til að
líta rússneskar her-
æfingar steinsnar frá finnsku
landamærunum öðrum augum
en ella.
Í Svíþjóð sjá menn einnig
ástæðu til að vera á varðbergi
gagnvart Rússum. Wilhelm
Unge, yfirgreinandi gagnnjósna
hjá sænsku leyniþjónustunni
Säpo, segir að Rússar séu
langatkvæðamestir í njósnum í
Svíþjóð. „Þeir hafa áhuga á öllu,
pólitískum, efnahagslegum,
tæknilegum og hernaðarlegum
upplýsingum,“ sagði hann í
hittifyrra. Hann benti einnig á
að rússneski flugherinn hefði
verið með æfingar skammt frá
sænsku landamærunum, sem
virtust ætlaðar til að minna á að
Rússar gætu ráðist á nágranna
sína, þótt viljinn væri kannski
ekki fyrir hendi.
Flestir eru sammála um að
Rússar muni ekki ráðast inn í
Finnland og Svíþjóð, en þeir
láta finna fyrir sér með ýmsum
hætti.
Finnar og Svíar virðast nú til-
búnir að ganga lengra í því að
undirstrika hvar þeir standa en
áður, þótt ekki sé almennur vilji
fyrir því að ganga í
Atlantshafsbandalagið.
Samkomulagi Svía við Banda-
ríkjamenn fylgja engar skuld-
bindingar á borð við þær sem
fylgja aðild að NATO, og það
sama mun væntanlega eiga við
um samkomulag Finna við þá.
Pútín hefur varað Finna og
Svía við því að gripið verði til
aðgerða gangi þeir í NATO.
Með því að ganga til samstarfs
við Bandaríkjamenn taka Finn-
ar hins vegar af allan vafa um að
þeir ætla sér ekki að vera í
sömu stöðu gagnvart Rússum
og í kalda stríðinu.
Semja um samstarf
í öryggismálum við
Bandaríkin}
Finnar taka sér stöðu
Það telst vartfréttnæmt
lengur þegar Norð-
ur-Kóreumenn
skjóta eldflaugum á
loft í trássi við samþykktir Ör-
yggisráðs SÞ. Eitt slíkt til-
raunaskot átti sér stað um dag-
inn og kallaði fram kunnugleg
viðbrögð þar sem þjóðir heims
kepptust við að fordæma gjörð-
ir Pyongyang-stjórnarinnar.
Þar á meðal voru Kínverjar,
helstu bandamenn Norður-
Kóreumanna.
Að þessu sinni var tilefnið þó
öllu brýnna en áður. Eldflaugin
átti nefnilega upptök sín í kaf-
báti, en ekki á norðurkóreskri
grund, og náði hún að ferðast
um 480 kílómetra áður en hún
féll í Japanshaf, innan jap-
anskrar lofthelgi.
Því miður sýnir
þetta framfarir hjá
Norður-Kóreu í
eldflaugagerð.
Þessi þróun er áhyggjuefni
fyrir heimsbyggðina. Stjórn-
völd í Pyongyang gætu með
þessari tækni tekið upp á því að
efna síendurteknar hótanir sín-
ar gagnvart öðrum ríkjum,
einkum Suður-Kóreu, Japan og
Bandaríkjunum.
Ljóst er að Kínverjum mis-
líkar mjög gjörðir Kims Jong-
un, einræðisherra Norður-
Kóreu, en vilja þó ekki að stjórn
hans falli eða að Kóreuríkin
sameinist. Á meðan Kim skynj-
ar þessa afstöðu Kínastjórnar
er hætt við að hann haldi upp-
teknum hætti.
Kim Jong-un verður
æ hættulegri}Varhugaverð þróun Um daginn átti ég leið framhjágamla KR-vellinum í Vestur-bænum. Mér til undrunar sá égað hann var búinn að fá nýttnafn. Nú heitir hann Alvogen-völlurinn. Er það væntanlega að kröfu lyfja-
fyrirtækisins sem látið hefur félagið fá peninga
til íþróttastarfs. Engar umræður eða fréttir
hef ég heyrt af þessari nafnbreytingu. Það er
út af fyrir sig gleðilegt að atvinnufyrirtæki
skuli vilja styðja íþróttir. En er ekki hægt að
gera það á hógværari hátt og smekkvísari?
Rifjast nú upp að á „gróðæristímanum“ fyr-
ir hrun voru fyrirtæki og auðmenn sífellt
meira áberandi á þeim sviðum þjóðlífsins sem
eru í eðli sínu ótengd kaupsýslu. Skilin á milli
markaðarins, þar sem menn stunda viðskipti,
og samfélagsins, sem er veröld almannavalds,
menningar og verðmæta, urðu ógleggri með hverju árinu
sem leið. Orðfæri daglegs lífs fór að draga dám af þessari
markaðsvæðingu; „ímynd“ kom í stað orðstírs og virð-
ingar, menn féllust á sjónarmið með því að „kaupa“ þau
og „fjárfestu“ í menntun. Fyrirtækin sölsuðu undir sig
orð og merkingu þeirra, „já“ varð símaskráin á netinu,
„frelsi“ varð símkort. Um tíma var „sumarið í boði Tals“,
símafyrirtækisins, í veðurfréttum Stöðvar 2, og leituðu
menn eftir atvinnu á vef ráðningarstofu Capacent blasti
við fyrirsögnin: „Markaðssettu þig!“ Í bók minni Nýja Ís-
landi (2008) fjallaði ég um þetta fyrirbæri og taldi að það
hefði átt upptök sín í íþróttunum á níunda áratugnum
þegar farið var að nefna fyrstudeildarmót
knattspyrnunnar í höfuðið á ákveðnum fyr-
irtækjum í þakklætisskyni fyrir fjárstuðning.
Sumir fjölmiðlar þráuðust til að byrja með við
að taka þátt í þessu en gáfust svo upp. Þá var
haldið lengra í þessa átt. Um árabil hét Vals-
völlurinn í Reykjavík Vodafonevöllurinn og
nýja íþróttahúsið Vodafonehöllin. Valsmenn
hafa nú endurheimt sitt gamla nafn. En Egils-
höll í Grafarvogi heitir eftir ölgerðarfyrirtæki,
reiðhöll Hestamannafélagsins Spretts í Kópa-
vogi er nú kennd við Samskip, Maraþonhlaup-
ið í Reykjavík er kennt við Íslandsbanka og
þannig mætti áfram telja. Kannski taka
íþróttafélögin næst upp nöfn fyrirtækja sem
styrkja þau?
Auglýsingar eru mikilvægur þáttur í nú-
tímaþjóðfélagi. En fyrirferð þeirra og átroðn-
ingur í daglegu lífi er hvimleiður fylgifiskur neyslumenn-
ingarinnar. Sífellt eru auglýsingamenn að reyna að nema
ný lönd fyrir viðskiptavini sína. Stuðningur fyrirtækja og
efnamanna við íþróttir, listir, velferðarmál, umhverfis-
vernd og önnur slík málefni er fagnaðarefni. Það er hins
vegar endurgjaldið, hvað styrktarmenn fá fyrir snúð sinn,
og áhrifin á þátttakendur og njótendur, sem þarfnast
stöðugrar, gagnrýninnar umræðu. Fyrir slíkri umræðu
hefur ekki farið mikið hér á landi. Væri þó ekki vanþörf á
henni, sérstaklega nú þegar þjóðlífið er að taka á sig
áþekka mynd á svo mörgum sviðum og á árunum fyrir
hrun. gudmundur@mbl.is.
Guðmundur
Magnússon
Pistill
Að ganga skrefi of langt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Börkur Gunnarsson
borkur@mbl.is
Við erum að rannsakahvort skógur sé góð leiðtil að binda losun koltví-sýrings frá framræstu
landi eða hvort það eigi að moka
ofan í skurðina til að endurheimta
votlendið,“ segir Brynhildur
Bjarnadóttir, lektor hjá Háskól-
anum á Akureyri, sem rannsakar
áhrif þess að planta trjám í fram-
ræst land.
Rannsóknin fer fram í aspar-
skógi í Sandlækjarmýri í Skeiða-
og Gnúpverjahreppi og nefnist
verkefnið Mýrviður. Skógurinn
sem þar stendur er stærsti sam-
felldi asparskógur landsins og
stendur á framræstu mýrlendi
Sandlækjar.
Rannsóknarstöð skógræktar
ríkisins á Mógilsá er með í þessari
rannsókn ásamt Landbúnaðarhá-
skóla Íslands. Orkurannsóknar-
sjóður Landsvirkjunar hefur stutt
verkefnið undanfarin 3 ár.
„Vitað er að framræst votlendi
losar talsvert magn af CO2 en
skógur aftur á móti bindur það,
þess vegna er þetta samspil svo
skemmtilegt viðfangs,“ segir Bryn-
hildur.
Moka ofan í eða planta ?
En það er ekki slæmt að
moka ofan í skurðina?
„Nei, alls ekki. Ekki frá
sjónarhorni þeirra sem vilja
minnka losun á koltvísýringi út í
andrúmsloftið. En að planta trjám
í framræst land er bara önnur að-
ferð. Það er ekki alls staðar heppi-
legt að moka ofan í skurði, því þá
færðu votlendi sem þú sem land-
eigandi getur kannski ekki nýtt.
Þessi rannsókn gengur út á að
skoða hvort skógrækt sé ekki ann-
ar valkostur. Með því að planta
trjám færðu nefnilega eitthvað til
baka, þú byggir upp auðlind í
formi timburs sem hægt er að
nýta til einhverrar vinnslu síðar.“
Eru margir þessara skurða
samt ekki enn til mikils gagns?
„Jú, en mjög víða hafa þeir
ekki lengur neitt hlutverk. Flestir
af þessum skurðum voru grafnir á
sjötta og sjöunda áratugnum með
það að markmiði að þurrka vot-
lendi sem gæti svo nýst sem land-
búnaðarland, til dæmis fyrir rækt-
un eða beit.
En svo kemur í ljós að mikið
af þessu landi er í raun ekki verið
að nota til landbúnaðar í dag og
þau svæði væru kannski einmitt
heppileg til skógræktar.“
Hefur þetta ekki verið rann-
sakað áður?
„Ekki hér á Íslandi. Þetta er
frumherjarannsókn á þessu sviði.
Við teljum þetta raunhæfa leið
sem gæti hugnast bændum eða
landeigendum.“
Þetta hefur ekki verið rann-
sakað hér á landi en erlendis?
„Jú, þetta hefur verið rann-
sakað í Svíþjóð og Finnlandi. Þar
kemur fram að ræktaðir skógar
ná, á ákveðnum aldri, oftast nær
að vega upp losunina frá framræsl-
unni.“
Brynhildur bendir meðal ann-
ars á að rannsóknir hafa sýnt að
norðlæg vistkerfi, t.d. barrskógar-
beltið, gegni mikilvægu hlutverki í
kolefnisbindingu jarðar.
En nægja þessar erlendu
rannsóknir þá ekki?
„Nei, það er alltaf erfitt að
yfirfæra erlendar rannsóknir á
þær aðstæður sem við búum við
hér á Íslandi. Hér er öðruvísi jarð-
vegur, önnur veðurfarsskilyrði og
fleiri þættir sem hafa mikil áhrif í
loftslagsrannsóknum. Þess vegna
erum við að skoða þetta hér,“ seg-
ir Brynhildur.
Mýrviður í rannsókn
á losun koltvísýrings
Rannsóknarverkefni háskóla Mikilvægt er að rannsaka aðrar leiðir en
að moka í áveituskurði til að minnka losun koltvísýrings á landinu.
Í doktorsverk-
efni Brynhildar
Bjarnadóttur,
lektors við Há-
skólann á Ak-
ureyri, rann-
sakaði hún inn-
og útflæði kol-
efnis í íslensk-
um lerkiskógi í
Vallanesi á
Héraði. Þar voru notuð öflug
mælitæki til mælinga á kolefn-
isbúskap en mælitækin eru sett
hátt upp í mastur fyrir ofan trjá-
toppana og mæla þar kolefnis-
flæði (CO2) vistkerfisins á árs-
grundvelli. Mælitækin standa
nú í Sandlækjarmýri og mæla
kolefnisflæði þar. Þá fara einnig
fram mælingar á kolefnisforða
skógarins svo og mælingar á
magni lífræns efnis sem fer út
með vatni.
Rannsóknin þarf að standa í
3-4 ár til að hægt sé að fullyrða
eitthvað um niðurstöðurnar og
birta þær í vísindatímaritum.
Mörg mæli-
tæki notuð
RANNSÓKNARAÐFERÐIR
VÍSINDANNA
Brynhildur
Bjarnadóttir