Morgunblaðið - 03.10.2016, Blaðsíða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. OKTÓBER 2016
ara landa en nú á tímum getum við
flakkað um alla jörð, jefnvel til
annarra sólkerfa án þess að standa
uppúr stólnum í stofunni heima.
Slíkra hugarferða hef ég notið í ró-
legheitum heima og unnið með rit-
aðar heimildir eða stuðst við þá
miklu möguleika sem netið býður
uppá.“
Hvaða hulduþjóðir ertu að skrifa
um?
„Ég byggi þetta upp sem ferð
með lesanda, ferð sem hefst í landi
Sama nyrst í Noregi og síðan vel
ég mér viðkomustaði. Meiningin er
að hægt sé að nota bókina sem
leiðarvísi um heim sem flestum er
framandi. Ferðin liggur frá norðri,
í suður og svo austur. Þetta er
hringferð um slóðir evrópskra
hulduþjóða sem endar hjá Róma-
þjóðinni sem sker sig úr öðrum
sem hér er fjallað um. Ég kem við
hjá þrjátíu og sjö hulduþjóðum.
Mér er þó alveg ljóst að ég sleppi
mörgum, þetta er ekki vísindaleg
greining á hulduþjóðum og svona
bók hefur ekki komið út áður í
Evrópu að ég veit – en gaman væri
ef aðrir tækju við og héldu áfram.“
Eitthvað verður undan að láta
Hvað er athyglisvert við huldu-
þjóðir?
„Að uppgötva að eitthvað er til
sem maður hefur ekki haft hug-
mynd um – að það skuli vera aðrar
þjóðir í Evrópu en Bretar, Frakkar
og Þjóðverjar og svo framvegis. Við
lifum á tímum mikilla breytinga
hvað varðar fólksflutninga. Sann-
leikurinn er sá að þetta er ekkert
nýtt. Evrópa hefur aldrei staðið í
stað. Þjóðir hafa komið og farið og
landamæri hafa tekið breytingum.
Þess má geta að nútíma landamæri
eru mjög ungt fyrirbæri. Það sem
hefur fylgt Evrópubúum eins og
öðrum sem tilheyra mannkyni er
íhaldssemi og þörf fyrir öryggi. Af
þeim orsökum hefur fólk flúið á
milli staða til að komast í skjól eða
öðlast betri lífskjör. Þegar ein þjóð
kemur að þar sem önnur þjóð er
fyrir þá verður eitthvað undan að
láta – annað hvort samlagast nýja
fólkið hinu sem fyrir var eða jafn-
vel að önnur þjóðin hverfur. Þannig
fór til dæmis með hina fornu þjóð
Prússa sem þýskir krossriddarar
útrýmdu á þremur öldum. Þetta
gerðist á fyrri hluta þrettándu ald-
ar fram á hina sextándu. Það er
kaldhæðni sögunnar að nafn þeirrar
þjóðar sem hvarf festist á hinni
sem tók við landi hennar – hinir
þýsku Prússar tóku við af hinum
baltensku Prússum.“
Hvað hulduþjóð hefur þér fund-
ist merkilegust á þessum ferðum
þínum?
„Ég get ekki gert upp á milli
þjóða, bæði þekki ég þær misvel og
eins er mér ljóst að hver hefur sinn
sjarma. Þó get ég ekki leynt að-
dáun minni á Rómum sem eru alls
staðar á jaðrinum og líka í þessari
ferð minni. Nokkrar af þessum
þjóðum hafa stöðu frumbyggja.
Hafa verið fyrir á svæðinu þegar
aðrir komu þangað. Sem dæmi má
nefna Sama, þeir hafa hrökklast æ
lengra norður. En eigi að síður
hafa þeir haldið menningu sinni,
það er það sem er svo heillandi við
þessa sögu. Þessi íhaldssemi birtist
í því hvernig fólk heldur fast í siði
sína og hefðir, það er partur af
sjálfsmynd hverrar þjóðar, maður
er ekki öruggur nema hafa góða
sjálfsmynd.“
Eru Íslendingar hulduþjóð?
„Nei, það myndi ég ekki segja.
Hulduþjóðir sem ég fjalla um eru
þjóðir sem ekki hafa ríki. Íslend-
ingar hafa stofnað ríki. En hefði
einhver skrifað sögu hulduþjóða
fyrr á tímum þá hefðum við
kannski verið skilgreind sem
hulduþjóð – það er þjóð án ríkis.
Áður komu ferðalangar til Ísland
til að skoða okkur og það sama
geri ég, fer á svæðið og skoða sem
ferðalangur fólkið og menningu
þess. Ég reyni að draga upp sögu
þessara þjóða í Evrópu og stöðu
þeirra í evrópskri sögu, því er
þetta um leið ekki bara saga þess-
ara þjóða heldur líka saga Evrópu.
Ég reyni sem sagt að flétta sögu
hulduþjóðanna inn í sögu Evrópu –
oft eru þær nefnilega í miðjum
hvirfilvindi breytinganna.“
Áratuga ferðalag
Hefur þetta ekki tekið mikinn
tíma?
„Jú, þetta ferðalag hefur tekið
áratugi. Ég er búinn að vera hug-
fanginn af þessu verkefni lengi. Ég
féll fyrir Rómafólki þegar stelpur
af þeirri þjóð rændu mig einn
ískaldan febrúardag í Stettín í Pól-
landi árið 1979. Ég hef ekki enn
fengið það sem þær rændu en hef
sannarlega fengið mikið í staðinn.
Ég fæ örlögunum seint fullþakkað
fyrir þetta rán. Þá kviknaði áhug-
inn hjá mér á Rómafólki – hvers-
konar fólk það væri. Á fjölmörgum
ferðum mínum hef ég reynt að
kynnast og farið með hópa til að
kynnast þjóðum sem okkur er al-
gjörlega framandi, ekki til að
„kíkja á glugga“ heldur til að fræð-
ast um menningu og sögu um-
Heillaðist af hulduþjóðum
 „Ég féll fyrir Rómafólki þegar stelpur af þeirri þjóð rændu mig einn ískaldan febrúardag í Stettín
í Póllandi árið 1979,“ segir Þorleifur Friðriksson sem sendir frá sér nýja bók um framandi samfélög.
VIÐTAL
Guðrún Guðlaugsdóttir
gudrunsg@gmail.com
Nú í október kemur út ný bók eftir
Þorleif Friðriksson sagnfræðing –
Hulduþjóðir Evrópu. Ferð um
framandi samfélög. Þorleifur er
þekktur fyrir sagnfræðileg rit og
sem leiðsögumaður, einkum um lítt
þekkt svæði sem áður tilheyrðu
svonefndri austurblokk í Evrópu.
Þorleifur lauk doktorsprófi frá
Lundarháskóla 1990. Hann vann
um árabil að rannsóknum á sögu
Verkamannafélagsins Dagsbrúnar
og reykvísks alþýðufólks, það verk
kom út í tveimur bindum 2007 og
2012. Lokabindið er í vinnslu. Hann
hefur verið fararstjóri í mörg ár og
hóf rekstur eigin ferðaskrifstofu
2007, Söguferðir. Leiðsögn hans
hefur aðallega verið í ferðum um
Austur-Evrópu. Skyldi þessi nýja
bók vera afrakstur af þessum ferð-
um?
„Það er rétt að ég hef heillast af
og vakið athygli á þessum sam-
félögum,“ segir Þorleifur.
„Vinnan við þessa bók hefur ver-
ið mitt prívat ferðalag um svæði
sem eru utan hinna hefðbundnu
túristaleiða. Ég hef ferðast til þess-