Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.12.2016, Blaðsíða 49

band. Það er líka sérstakt við Fljótsdal að fólk-
ið var allt náskylt; það er reyndar ekkert eins-
dæmi en heldur meira um það þar en annars
staðar. Það var helst að með embættismönnum
sem hingað komu úr öðrum landshlutum,
prestum, sýslumönnum og læknum, að varð
kynblöndun.“
Talandi um lækna; spítalinn á Brekku er tal-
ið eitt fyrsta sjúkrahús í íslenskri sveit, byggð-
ur 1907. Fyrir því stóð Jónas Kristjánsson,
kallaður náttúrulækninga-Jónas, síðar alþing-
ismaður um tíma og læknir við heilsuhæli
Náttúrulækningafélags Íslands í Hveragerði
síðustu æviárin.
Eitt það sérstakasta við Fljótsdal í seinni tíð,
að mati Helga, miðað við aðrar sveitir hér-
lendis, er húsagerðin. „Þessi gömlu útihús úr
torfi og grjóti, sem voru hér enn á hverjum bæ
fyrir 1990, áður en riðuniðurskurðurinn varð,
og sums staðar engin önnur útihús. Ég held
það hafi verið miklu meira en í öðrum sveitum,
að minnsta kosti á Austurlandi.“
Torfhúsin betri fyrir sauðféð
Töluverð þróun varð auðvitað í byggingu húsa
eftir því sem tímar liðu, timbur kom til sög-
unnar, bárujárn og fleira. „En þótt þau nýju
hafi verið prýðishús voru torfhúsin einhver
allra bestu fjárhús sem til eru. Þau eru holl fyr-
ir sauðféð, betri en steinhúsin.“
Þegar skorið var niður vegna riðunnar var
öllum bændum gert að ryðja húsunum niður
Horft yfir miðdalinn, Suðurdalur og Norðurdalur framundan, Múlinn á milli þeirra. Vatnajökull og Snæfell í fjarska.
Ljósmynd/Skarphéðinn G. Þórisson
Guttormur Þormar, bóndi í Geitagerði, á Ferguson-dráttarvél sinni, lík-
lega um 1960. Á myndinni eru líka fimm börn hans og þrjú að auki. Með
hrífurnar eru Þórarinn Þórarinsson yngri og Skeggi Guðmundsson.
Heyskapur á Bessastaðanesi um 1955. Vallholt í baksýn. Börn og fullorðnir
með hrífur eins og tíðkaðist svo lengi. Willys-jeppinn var keyptur í Bessa-
staði 1946 og mikið notaður við að draga ýmis heyvinnslutæki.
Knattspyrnulið Fljótsdælinga um 1950. Efri röð frá vinstri: Jón M. Kjerúlf, Þórarinn Bjarnason, Axel
Jónsson, Eiríkur M. Kjerúlf, Kjartan Hallgrímsson, Einar Jónsson, Sverrir Þorsteinsson, Guðmundur
Guðmundsson, Jónas Pétursson, Vigfús Hallgrímsson. Neðri röð frá vinstri: Hrafnkell Björgvinsson,
Sveinn Þórarinsson (frá Eiðum), Ólafur J. Kjerúlf, Magnús Einarsson, Þorsteinn Þórhallsson, Marinó
Kristinsson, Þórhallur Björgvinsson, Sigurður Magnússon (frá Breiðavaði), Þórhallur Jóhannsson,
Hallgrímur Þórarinsson, Sigmar Pétursson, Ingimar Jóhannsson. Þórarinn Sveinsson liggur fremst.
Nýja kirkjan á Valþjófsstað, til hægri, í byggingu
við hlið þeirrar gömlu um 1960.
18.12. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49
Ljóð muna rödd bbbbn
Eftir Sigurð Pálsson. JPV útgáfa, 2016.
Innbundin 81 bls.
Yrkisefni Sigurðar hafa
verið fjölþætt, en hér er sleg-
inn áberandi tónn: dauðinn er
allt umhverfis þótt hann sé
aldrei nefndur beint á nafn.
Það er enginn dauðabeygur í
ljóðmælandanum, en hann
veit af þessum gesti ... Þetta
er falleg bók, utan sem innan.
Sölvi Sveinsson
Endurfundir bbbnn
Eftir Orra Harðarson. Sögur útgáfa, 2016.
231 bls.
Orri hefur frábært lag á að
draga fram tíðarandann með
skýrum myndum og smá-
atriðum ... Það er eins og
Orri hafi geymt tímann í
krukku og hleypt honum út,
svo lunkinn er hann við þetta
og hann er lipur penni, með
næman skilning á fyndninni í
því litla ... Hin súrsæta blanda af sorglegu,
sprenghlægilegu, venjulegu og óvenjulegu ís-
lensku þorpslífi kemst hins vegar afar vel til
skila í myndrænum lýsingum Orra og mun án
efa skemmta mörgum.
Júlía Margrét Alexandersdóttir
Hestvík bbbbn
Eftir Gerði Kristnýju. Forlagið 2016.
Innbundin, 163 bls.
Hestvík er þriðja skáldsaga
Gerðar Kristnýjar fyrir full-
orðna og verða þær vonandi
fleiri því Hestvík er magnað
verk ... Sagan er stutt og text-
inn knappur en segir samt svo
ótrúlega margt eins og Gerð-
ur Kristný gerir listavel í öll-
um ljóðum sínum ... Það er
létt yfir sögunni í byrjun en smám saman
hellist óhugnaðurinn yfir og það liggur svo
margt í loftinu að lesandinn verður eiginlega
bara hjartveikur eins og aðalpersónan sjálf.
Gerður Kristný skapar einstakt andrúmsloft í
Hestvík.
Ingveldur Geirsdóttir
Ég sef ekki í draumheldum
náttfötum bbbbn
Eftir Eyþór Árnason. Veröld, 2016. 73 bls.
Sagan, liðinn tími og skáld-
skapur annarra lifna oft á
ljúfsáran hátt í ljóðum Ey-
þórs, með undirtóni úr
greinilegri væntumþykju.
Falleg mynd er til að mynda
dregin upp í „Skáldið í kirkj-
unni“ af því þegar Þorsteinn
frá Hamri les upp í Þingvalla-
kirkju, „svo hægt og fallega / les hann ljóð inn í
mig“, og fyrir utan nemur glæsimennið stóra –
Einar Benediktsson sem þar er grafinn –
„hlýtt bergmálið / frá Hamrinum // undir
óseldum himni“.
Einar Falur Ingólfsson
Utan þjónustusvæðis, krónika
bbbbn
Eftir Ásdísi Thoroddsen. Sæmundur, 2016.
363 bls.
Ásdís Thoroddsen færist
ekki lítið í fang í fyrstu skáld-
sögu sinni, Utan þjónustu-
svæðis. Í hugskoti sínu býr
hún til heilt þorp með manni
og mús.
... Ásdís heldur mörgum
boltum á lofti í frásögn sinni
og tekst það afbragðsvel. Stíll
hennar er lipur og flæðir vel og hún á auðvelt
með að skapa líflegar persónur og draga þær
skýrum dráttum .. Utan þjónustusvæðis er vel
skrifuð saga, skemmtileg og full af bæði hlýju
og húmor.
Karl Blöndal
Úr umsögnum
eða sótthreinsa þau. „Það var mjög erfitt og
mikið verk, og dugði varla að sótthreinsa held-
ur varð að steypa aukavegg innan í húsin eða
klæða veggina með timbri. Kindur máttu ekki
komast í snertingu við moldina.“
Í þriðja lagi var í boði að taka húsin úr notk-
un og girða utan um þau. „Þannig björguðust
örfá hús sem eru einstök á landsvísu en Þjóð-
minjasafnið hefur því miður lítið getað sinnt
viðhaldi; það hefur nóg með torfbæina sína en
ég held það þyrfti að fara að huga að þessu.“
Til fróðleiks mé geta þess að Helgi ólst sjálf-
ur upp í torfbæ á Arnheiðarstöðum. „Eitt sum-
ar bjuggum við meira að segja í fjárhúsinu,
þegar verið var að byggja nýbýlið á Droplaug-
arstöðum. Það var mjög skemmtilegt sumar.“
Í Klúku stendur t.d. allt húsasafnið ennþá og
er frábært sýnishorn, segir Helgi, líklega ein-
stakt, af gamalli bæjarskipan. „Fjárhúsin, sem
hætt var að nota 1990 vegna riðunnar, eru
dreifð um túnið sem þótti hentugast upp á að
koma heyi í hlöðu og áburði frá húsum.“
Helgi nefnir að á bænum Langhúsum séu
útihús úr torfi og grjóti enn í notkun. „Ég gæti
best trúað því að það sé einsdæmi á Íslandi og
þar með í heiminum öllum!“
 Meðfylgjandi myndir, nema af Helga, eru allar
úr bókinni.