Fréttatíminn - 20.10.2016, Blaðsíða 10

10 | FRÉTTATÍMINN | Fimmtudagur 20. október 2016
ÞESSAR KOSNINGAR
VERÐA ALGJÖRT MET
Það má ganga að því sem vísu að komandi kosningar verði sögulegar. Það eru mörg Íslandsmet í hættu í þessum
kosningum og mörg þeirra verða slegin. Met í fjölda þingflokka, met í fylgisaukningu, met í fylgi nýs flokks, met í
fylgistapi, met í litlu fylgi fjórflokksins, met í lélegu fylgi einstakra flokka og svo framvegis. Þessi staða sýnir ágætlega
það umrót og umbreytingu sem íslensk stjórnmál eru að ganga í gegnum.
Gunnar Smári Egilsson
gunnarsmari@frettatiminn.is
Það eru miklar líkur á að eftir kosn-
ingar verði sjö þingflokkar á þingi,
einum fleiri en eru nú. Þingflokk-
um hefur farið fjölgandi eftir því
sem kjördæmaskipaninni hefur
verið breytt þannig að fleiri þing-
menn eru kjörnir úr færri og stærri
kjördæmum. Þótt iðulega sé talað
um fjórflokk þá hafa ekki svo fáir
þingflokkar verið á þingi síðan á
kjörtímabilinu 1979 til 1983, fyrir
33 árum. Síðan þá hafa fimm flokk-
ar setið á þingi helming tímans en
sex flokkar helminginn. Það ætti
því enginn að undra sig á því að
sjö flokkar settust á þing eftir kosn-
ingar. Og það er allt eins líklegt að
þeir verði átta eftir næstu kosningar.
Methafar í fylgisaukningu
Það eru mörg met í hættu í kom-
andi kosningum. Píratar hafa enn
ágæta möguleika á að slá Íslandsmet
í fylgisaukningu. Núgildandi met
setti Alþýðuflokkurinn 1978 þegar
fylgi hans stökk upp um 12,9 pró-
sentustig eftir kröftuga kosninga-
baráttu þar sem Vilmundur Gylfa-
son var einna mest áberandi. Til
að slá það met þurfa Píratar að ná
18,0% atkvæða. Þeir voru vel yfir því
hjá MMR (19,6%), rétt yfir hjá Gallup
(18,3%) en undir metinu hjá Félags-
vísindastofnun (17,5%). Annað sætið
í fylgisaukningu á Framsóknarflokk-
urinn undir forystu Hermanns Jón-
assonar frá 1959. Þá hækkaði Fram-
sókn um heil 11,6 prósentustig. Til að
krækja í silfrið þurfa Píratar því að
komast í 16,7% atkvæða. Þau eru enn
yfir því marki í öllum könnunum.
Annars er topp tíu listinn yfir
fylgisaukningu eldri framboða
þessi:
+12,9% Alþýðuflokkurinn 1978
(Vilmundur Gylfason & co)
+11,6% Framsóknarflokkurinn 1959
(Hermann Jónasson)
+11,4% Sjálfstæðisflokkurinn 1991
(Davíð Oddsson eftir sameiningu við
Borgaraflokkinn)
+9,6% Framsóknarflokkurinn 2013
(Sigmundur Davíð Gunnlaugsson)
+8,0% Framsóknarflokkurinn 1979
(Steingrímur Hermannsson)
+7,3% Vinstri græn 2009
(Steingrímur J. Sigfússon)
+6,5% Sjálfstæðisflokkurinn 1974
(Geir Hallgrímsson)
+5,6% Vinstri græn 2007
(Steingrímur J. Sigfússon)
+5,1% Sjálfstæðisflokkurinn 1956
(Ólafur Thors)
+4,6% Kvennalistinn 1987
(margar konur í forsvari)
Það kemur kannski mörgum á
óvart hversu lítil hreyfing á fylgi
fleytir flokkum inn á þennan lista.
Meginreglan er að fylgi f lokka
hreyfist lítið milli kosninga, það
þarf mikið að ganga á svo flokkar
bæti við sig mörgum prósentum.
Íslandsmet í tapi
Íslandsmet í fylgistapi liggur hjá
Samfylkingunni 2013, nokkrum
mánuðum eftir að Árni Páll Árna-
son tók við af Jóhönnu Sigurðar-
dóttur sem formaður. Þá missti
Samfylkingin 16,9 prósentustig.
Næstum því sjötti hver Íslendingur
var í þeim hópi sem kaus Samfylk-
inguna 2009 en ekki 2013.
Miðað við skoðanakannan-
ir eiga aðeins Framsóknarmenn
möguleika á að slá þetta met. Til að
ná því má Framsókn ekki fá meira
en 7,5 prósent atkvæða. Flokk-
urinn þyrfti þá að tapa miklu á síð-
ustu tveimur vikum því hann hefur
fengið á bilinu 8,6 til 9,8% í síðustu
könnunum. Það er því líklegra að
Framsókn kræki í silfurverðlaun
í fylgistapi. Til þess þarf hann að
komast undir 11,5 prósent. Þá nær
hann silfrinu af Sjálfstæðisflokkn-
um í fyrstu kosningum eftir Hrun,
en þá féll flokkurinn um 12,9 pró-
sentustig. Sjálfstæðisf lokkurinn
á líka bronsið, en eftir að Albert
Guðmundsson klauf sig úr flokkn-
um 1987 féll flokkurinn um 11,4 pró-
sentustig í kosningum.
Annars er listinn yfir mestu
fylgistöp í kosningum svona:
-16,9% Samfylkingin 2013
(Árni Páll Árnason)
-12,9% Sjálfstæðisflokkurinn 2009
(Bjarni Benediktsson)
-11,4% Sjálfstæðisflokkurinn 1987
(Þorsteinn Pálsson)
-10,8% Vinstri græn 2013
(Katrín Jakobsdóttir)
-10,0% Sjálfstæðisflokkurinn 1978
(Geir Hallgrímsson)
-8,0% Framsóknarflokkurinn 1978
(Ólafur Jóhannesson)
-7,0% Sjálfstæðisflokkurinn 2003
(Davíð Oddsson)
-6,4% Framsóknarflokkurinn 1983
(Steingrímur Hermannsson)
-6,3% Framsóknarflokkurinn 1956
(Hermann Jónasson)
-6,0% Framsóknarflokkurinn 2009
(Jón Sigurðsson)
Skiljanlega raða Framsókn og
Sjálfstæðisflokkur sér á þennan
lista. Flokkar sem hafa haft mesta
fylgið hafa mestu fylgi að tapa. Það
vekur hins vegar athygli hversu
mikið af forystufólki dagsins í dag
hefur mátt þola mikið tap; Árni
Páll, Bjarni og Katrín. Þau hafa hins
vegar öll þá afsökun að hafa erft
vonlitla stöðu frá forverum sínum;
Jóhönnu Sigurðardóttur, Geir H.
Haarde og Steingrími J. Sigfússyni.
Íslandsmet nýliða
Viðreisn gæti slegið metið í fylgis-
aukningu með góðum endaspretti.
Flokkurinn mælist nú með á bil-
inu 10,2% (MMR) til 12,4% (Gallup).
Þaðan er ekki svo langt í 12,9%. Þótt
það náist ekki á Viðreisn möguleika
á öðru Íslandsmeti, í flokki nýrra
flokka. Gildandi Íslandsmet á Borg-
araflokkur Alberts Guðmundsson-
ar frá 1987, 10,9%. Sama ár fékk
Kvennalistinn 10,1% atkvæða.
Topp listi nýrra flokka er annars
svona í dag. Hér eru ekki talin með
sameiningar flokka og því teljast
ekki með fyrstu framboð Samfylk-
ingarinnar, Alþýðubandalagsins
eða Sósíalistaflokksins. Þessir flokk-
ar teljast til arftaka eldri flokka.
Klofningsframboð teljast hins vegar
með og þar á meðan Vinstrihreyf-
ingin – grænt framboð.
10,9% Borgaraflokkurinn 1987
(Albert Guðmundsson)
9,1% Vinstri græn 1999
(Steingrímur J. Sigfússon)
8,9% Samtök frjálslyndra og
vinstrimanna 1971
(Hannibal Valdimarsson)
8,2% Björt framtíð 2013
(Guðmundur Steingrímsson)
7,3% Bandalag jafnaðarmanna 1983
(Vilmundur Gylfason)
7,2% Þjóðvaki 1995
(Jóhanna Sigurðardóttir)
7,2% Borgarahreyfingin 2009
(Birgitta Jónsdóttir o.fl.)
6,0% Þjóðvarnarflokkurinn 1953
(Ragnar Arnalds o.fl.)
5,5% Kvennalistinn 1983
(margar konur í forsvari)
5,1% Píratar 2013
(Birgitta Jónsdóttir o.fl.)
4,2% Frjálslyndi flokkurinn 1999
(Sverrir Hermannsson)
Ég veit ekki hvort raunhæft sé að
Flokkur fólksins komist upp fyrir
fylgi Frjálslynda flokksins frá 1999.
Ári eftir þær kosningar var kosn-
ingalögum breytt svo að flokkar,
sem ekki ná inn kjördæmakjörum
þingmanni, þurfa að fá 5 prósent
eða meira til að koma til greina við
útdeilingu uppbótarmanna. Það
kann því ekki að duga Flokki fólks-
ins að komast yfir Sverri Hermanns-
son og félaga til að ná inn á þing.
Þegar listinn er skoðaður verður
að segjast að það er nokkurt afrek
hjá Benedikt Jóhannessyni að vera
kominn í þá stöðu að sigra á þess-
um lista. Þarna eru margir af helstu
refum og baráttujöxlum íslenskra
stjórnmála; Albert, Steingrímur J.,
Hannibal, Vilmundur, Jóhanna og
Sverrir Hermannsson, auk Gvend-
ar Steingríms og Birgittu. Benedikt
yrði eini forystumaðurinn sem ekki
hefur áður setið á þingi, fyrir utan
Birgittu og aðra frambjóðendur
Borgarahreyfingarinnar í kjölfar
búsáhaldabyltingarinnar.
Sögulegur toppur
Nokkrir flokkar eiga möguleika á að
ná sögulegu hámarki í fylgi. Píratar
eru líklegastir. Úr þessu má heita
ómögulegt að þeir fari ekki yfir
þau 5,1% sem þeir fengu 2013. Björt
framtíð fékk 8,2% 2013 og eygir
möguleika á að slá það met, hefur
verið með á bilinu 7,7 til 8,2% í síð-
ustu könnunum. Sjálfstæðisflokk-
ur, Framsókn og Samfylking eiga
enga raunhæfa möguleika á að slá
út sína bestu útkomu og VG þyrfti
að eiga stórkostlegan endasprett í
kosningabaráttunni til að komast
yfir þau 21,7 prósent sem flokkurinn
fékk 2009. Í könnunum undanfarið
hefur flokkurinn mælst með 14,5 til
17,7 prósent.
Sögulegur botn
Nokkrir flokkar stefna að söguleg-
um botni. Hingað til hefur Samfylk-
ingin ekki fengið lakari útkomu en
í síðustu kosningum, 12,9%. Í síð-
ustu skoðanakönnunum hefur
flokkurinn mælst með 6,9 til 9,0
prósent. Frambjóðendur flokks-
Vilmundur Gylfason var að öðrum
ólöstuðum mest áberandi í kröftugri
kosningabaráttu Alþýðuflokksins 1978,
sem að mestu snerist um kröfuna um
gagngerar kerfisbreytingar á Íslandi.
Albert Guðmundsson er fremstur
þeirra sem hafa haft forystu um stofn-
un nýrra flokka. Árið 1987 náði hann
sjö manns inn á þing með klofnings-
framboði sínu úr Sjálfstæðisflokknum.
Samkvæmt skoðanakönnunum á Inga
Sæland ekki mikla möguleika á að komast
á þing. Hún á hins vegar góða möguleika á
að ná yfir 2,5 prósent markið, en það færir
Flokki fólksins vænan ríkisstyrk sem ætti
að nýtast til undirbúnings næstu kosninga.
Birgitta Jónsdóttir gæti orðið meðal þeirra
Pírata sem settu Íslandsmet í fylgis-
aukningu. Birgitta er þegar afrekskona í
íslenskum stjórnmálum. Hún hefur verið
í forystu tveggja nýrra flokka sem hafa
komist á þing.
Óttarr Proppé gæti með góðum enda-
spretti komið Bjartri framtíð yfir fylgið
frá síðustu kosningum, 8,2 prósent. Björt
framtíð yrði þá í hópi fárra nýrra flokka
sem hafa náð að auka fylgi sitt á milli
kosninga. Kvennalistanum tókst það 1987,
Frjálslynda flokknum 2003 en öðrum
ekki. Nema náttúrlega Pírötum nú.
Benedikt Jóhannesson á nokkra
möguleika á að slá met Albert Guðmunds-
sonar í flokki stjórnmálaleiðtoga sem ná
bestum árangri með nýjan flokk í kosn-
ingum. Það væri mikið afrek af Benedikt.
Þau sem hafa náð lengst í þessari íþrótt
eru flest allt þingmenn með langa þing-
reynslu, fólk sem var vel hert af átökum
stjórnmálanna.
Árni Páll Árnason tók við Samfylk-
ingunni í ársbyrjun 2013 eftir mikið
fylgishrun flokksins allt kjörtímabilið
og leiddi flokkinn til stærsta fylgistaps
Íslandssögunnar.
„Þótt iðulega sé talað um
fjórflokk þá hafa ekki svo
fáir þingflokkar verið á
þingi síðan á kjörtímabil-
inu 1979 til 1983, fyrir 33
árum.“