Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1997, Qupperneq 30

Ámi Bjömsson, læknir
Frá skriðbyttu til skjalatösku
I
' \
Ein þeirra bóka,
sem höfundur las í
bernsku, íjallaði uin
nokkur mikilmenni
mannkynssögunnar. Bókin
var gefin út af einhverju
kristilegu félagi, og því voru
öll mikilmennin, sem sagt var
frá í bókinni, bæði góð og
kristilega þenkjandi. Eitt þeirra var Florence Nightingale.
I kaflanum um þessa góðu konu var mynd, líklega gerð eftir
málverki, því fréttaljósmyndarar vom ekki á hverju strái í
Krímstríðinu. Myndin var af konu, sem laut yfir særðan
hermann. Hún hafði ljósker í hendinni en slík ljósker vom áður
kölluð skriðbyttur. Með skriðbyttunni lýsti hún í þjáningarfullt
andlit mannsins. Allt um kring lágu særðir hermenn, sem
horfðu vonaraugum á konuna með ljósið. Líklega hefur þessi
æskumynd átt þátt í að skapa þá hugmynd, sem ég æ síðan hef
haft af hjúkrunarkonu. Konu sem stendur við sjúkrabeð og
flytur þeim, sem þar liggur, ljós líknar og vonar.
Við nær ævilangt samstaii með stéttinni, sem hefur alltaf
verið til, en varð formlega til u|ip úr Krfmstríðinu, hafa
bernskuhugmyndir höfundar um hana haldisl í meginatriðum
óbreyttar. Því varð honum það nokkurt undrunarefni, hvílíkt
fjaðrafok varð út af grein hans í fagtímariti lækna, þar sem látið
var að því liggja, að aðrar lækningastéttir, þ.ám. hjúkrunar-
fræðingar, sæktu inn á svið lækna, vegna þess að þeir sinntu
ekki nægilega vel þeirri skyldu sinni að hafa
frumkvæði í stjórnun og skipulagningu
heilbrigðismála í landinu.
Að hjúkrunarfræðingar fara fyrir þessum
lækningastéttum vita allir, sem vilja vita,
enda fjölmennasta stéttin. Hvergi var látið
að því liggja, að þetta teldist þeim til lasts,
enda var greinin fyrst og fremst gagnrýni á
stétt höfundar og því birt í fagtímariti hennar
en ekki í almennum Ijölmiðli.
Það, að valdabarátta sé á gráum
svæðum milli hliðstæðra stétta og sérhópa
innan stétta, er algeng. Slík valdabarátta
verður þeim mun líklegri, sem munur á
menntun minnkar. Hjúkrunarfræði er nú
háskólamenntun, og það leiðir af sjálfu til
þess, að hjúkrunarfræðingar sækja nú til
aukinna valda og áhrila í
heilbrigðiskerfinu. Valdabaráttan er
staðreynd, en er hún háð á réttum
forsendum, og hefur hún á einhvern liátt
breytt eðli og inntaki hjúkrunarstarfsins?
Á leiðinni til menntunar og frama eru
mörg öngstræti og sum þessara öngstræta em
blindgötur. Þeim, sem lendir í slíkri blind-
götu, hættir til að missa sjónar á tilgangi menntunarinnar, en
hann er að dýpka og auka skilning á þeim verkefnum, sem
námið snýst um.
Það er ekki örgrannt um, að ýmsum finnist að hjúkmnar-
stéttin, eða a.m.k. hluti hennar, hafi í sókn sinni til æðri
menntunar, lent í öngstræti, sem gæti verið blindgata. Þetta
öngstræti heitir „stjórnun".
Fyrir rúmum áratug uppgötvuðum við Islendingar
hugtakið stjórnun. Eins og oft hendir í okkar litla þjóðfélagi
komst stjómun í tísku. Allir, sem höfðu mannaforráð, þ.ám.
höfundur, vom sendir á stjórnunarnámskeið. Snjallir
viðskiptamenn stofnuðu stjómunarfélög og seldu fyrirtækjum
og stofnunum þjónustu sína á traustvekjandi verði. Samt héldu
fyrirtæki áfram að fara á hausinn, og enn gengur misjafnlega að
reka opinberar stofnanir, einkum þær, sem fyrirskipað er að
spara meira en þær geta. Nú er boðað nýtt stjórnunar-
evangelium, sem kallast gæðastjórnun, sem væntanlega á að
kenna stjórnendum að spara enn meira en þeir geta.
Eins og Margrét Tómasdóttir hjúkmnarfræðingur benti
réttilega á í Morgunblaðinu 16. nóvemberl996 hafa konur
stjórnað hjúkmn sjúkra og særðra frá alda öðli. I fornum sögum
vom konur, sem hlynntu að særðum, kallaðar læknar, sbr.
frásögnina af Stiklastaðaomstu í Ólafs sögu helga. Skilin milli
lækningar og hjúkrunar hafa ekki verið, eru ekki og eiga ekki
að vera klippt og skorin. Hjúkrun er og hefur alltaf verið hluti
af lækningu, og því eru starfsstéttir, sem stuðla að lækningu,
réttnefndar lækningastéttir.
Stjórnun er hluti af
störfum iækningastétta
Lækningastéttin hjúkmnarfræðingar
liefur verið gagnrýnd fyrir að láta
stjórnunarþáttinn skyggja á markmið og
tilgang hjúkmnarstarfsins. Lækninga-
stéttin læknar hefur aftur á móti fengið
ámæli fyrir að vanrækja þennan þátt
lækningastarfsins. Markmið beggja
þessara stétta er umönnun sjúkra. Til
þess afla þær sér menntunar, því meiri
því betra. En menntunin sem slfk má
aldrei verða til þess að markmiðið
týnist í þoku fræðanna.
Skjalataskan hefur löngum verið
stöðutákn stjórnandans, og ýmsum hefur
vaxið í augum ör fjölgun kvenkyns
töskubera á sjúkrastofnunum á síðari
ámm.
Ættu læknar að taka að sér eitthvað
af þessum töskuburði til að jafna metin,
eða mætti jafnvel fækka töskubemm, lil
að fleiri úr lækningastéttunum fengjust
til að halda á skriðbyttunni?
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 1. tbl. 73. árg. 1997