Norðurslóð


Norðurslóð - 14.12.1982, Blaðsíða 12

Norðurslóð - 14.12.1982, Blaðsíða 12
Þegar ég gekk yfír Heljardalsheiði Fært í letur af Júlíusi J. Daníelssyni Heljardalsheiði v. megin við Hnjótafjall Hvað var það sem við sáum? Höfundur þessarar frásagnar, Zophonías Jónsson frá Bakka í Svarfaðardal, oft kenndur við Neðri-Ás í Hjaltadal fæddist á Bakka 12. mars árið 1897, en þar höfðu ættmenn hans búið frá 1869. Foreldrar hans voru hjónin Svanhildur Björnsdóttir bónda og skipstjóra Jónssonar frá Syðra Garðshorni og Jón Zóphoníasson bónda og skip- stjóra Jónssonar á Bakka. Þegar Z. var sjö ára fluttist Bakka fjölskyldan búferlum vestur yfir beiði (1904) og ólst Zophonías upp hjá foreldrum sínum í Neðri- Ásj til tvítugsaldurs. Z. er gagn- fræðingur frá Akureyri 1918, stundaði ýmsa vinnu til sjós og lands, lengst af á Vinnumiðlun- arstofunni í Reykjavík og síðar á Skattstofunni allt il 76 ára aldurs Z. var 17 ára í Niðurjöfn- unnarnefnd Reykjavíkurborg- ar. Hann hefur alla ævi haft mikinn áhuga á launa- og sam- félagsmálum, verið ötull mál- svari þeirra sem minna mega sín og hefur reynt að leggja þeim lið á langri ævi. Hann er einarður maður og fylginn sér, en jafn- framt skemmtilegur, vel lesinn og fróður. Zophonías er ferðamaður mikill. Hann hefur stundað fjalla- ferðir fram á síðustu ár og hefur oftsinnis ferðast um byggðir jafnt sem óbyggðir, og er þaulkunnug- ur landinu. Einnig hefur hann ferðast mikið i útlöndum, og t.d. farið tvívegis til Kína, bæði skiptin í boði kínverja. Kona Zophoniasar er Anna Theódórsdóttir Friðrikssonar, rithöfundar. Börn þeirra eru Jón, Sigurlaug, Sesselja og Kristinn. Zophonías hefur alla tíð haldið mikla tryggð við fæðingarsveit sína og tekið virkan þátt í fálagslífi Svarfdælinga í Reykja- vik. Vorið 1904 fluttu foreldrar mínir, Svanhildur Björnsdóttir frá Syðra-Garðshorni og Jón Zophoníasson, frá Bakka í Svarfaðardal búferlum að Neðra ási í Hjaltadal. Á þessum árum var ekki um annað að velja en landleiðir, og í þessu tilfelli Heljardalsheiði, sem þá og síðar var aðalleiðin milli Svarfaðardals og Skaga- fjarðar. Faðír minn hafði undir- búið flutninginn árið áður, hestar voru fluttir vestur að hau'stinu, til göngu þar yfir veturinn. Snemma vors var fé flutt vestur yfir Heljardalsheiði, og eldri börnin, Soffía, Björn og Jórunn. Eftir urðu á Bakka mamma með yngstu börnin, undirritaðan 7 ára, Bergþóru 3 ára og Frímann 1 árs, einnig varð Jóhanna eftir því hún átti að fermast þetta vor frá Tjörn. Áttum við að bíða þangað til faðir minn kæmi að sækja okkur. Vilhjálmur Einarsson var fluttur til Bakka með sína fjöl- skyldu og vorum við í sambýli með þeim þennan tíma. Þann 14. maí birtist pabbi á Bakka að sækja mömmu og okkur yngstu börnin, nú skyldi haldið fram að Atlastöðum, og vestur yfir heiði daginn eftir. A Bakka urðu eftir Frímann og Jóhanna. Hún fernidist frá Bakka. Það var ekki fyrsta né síðasta góðverkið, sem foreldrar mínir reyndu frá þessu marg- rómaða gæða heimili. Kalt vor Eg man glöggt veðrið þennan dag, það var norðan garður, með stormi og snjókomu. Það var að gerast harmsaga, því þennan dag fórst hákarla- skipið Kristján með 12mönnum öllum úr Svarfaðardal, þ.á.m. bróðir mömmu, Sigfús og systur sonur. Nú var farið að búa sig til ferðar. Reynt var að klæða okkur sem best. Eg átti prjóna- húfu, sem amma gaf mér. Þótti hún full skjóllítil í þessu veðri, og varð það að ráði að láta mig hafa skýlu utan yfir húfuna. Þessu plaggi neitaði égákveðinn. Skýlu eins og stelpa, það náði ekki nokkurri átt! Varð af þessu mikil þræta, að lokum kvað ég upp þann úrskurð, að ef ég ætti að fá skýlu,færi égekkifet. Varð svo að vera. En Vilhjálmi þótti þetta gott hjá stráknum. Nú var lagt af stað. Pabbi reiddi mig á hnakknefinu og manna reiddi Bergþóru. Veðrið var hið versta, en snjór ekki mikill. Þegar komið var fram hjá Hreiðarsstöðum, var allur belgingur úr stráknum, honum var orðið kalt. Þá varð hann feginn að fá skyluna. Að Atlastöðum komum viðað kvöldi og gistum hjá Árna Runólfssyni og Önnu konu hans. Daginn eftir var komið besta veður, sólskin og blíða. Allt var á kafi í snjó fremst í dalnum. Var nú lagt af stað, sleði var með í ferðinni með nokkrum flutningi. Á honum var búið um Bergþóru. Nokkrir menn voru komnir úr dalnum að fylgja okkur yfir heiðina. Gangfæri var gott þó allt væri á kafi í fönn. Fylgdarmennirnir drógu sleðann, en við mamma gengum á eftir í slóðina. All- bratt er upp brekkurnar Svarf- aðardals megin og gekk ferðin seint í brattanum. Var mér boðið að setjast á sleðann, en ég neitaði því stöðugt og þóttist nú vera orðinn mikill maður, sem stóð í búferlaflutningum í önnur héruð. Uppi á heiði Þegar upp að Stóruvörðu var náð létti á ferðinni, sneru þá sumir fylgdarmenn til baka. Þegar uppá há heiðina var komið víkkaði útsýnið. Fjallahringur- inn allt í kring birtist meðsínum kolsvörtu hamrabeltum, það setti að mér geig, mér fannst hnjúkarnir gætu hrunið yfir mig þá og þegar. Ferðin gekk nú greiðlega niður heiðina vestan megin. Þegar komið var niðurundir Heljarbrekku, var allur snjór búinn og ekkert sleðafæri leng- ur. Gert hafði verið ráð fyrir, að komið yrði með hesta fram á Heljardalinn á móti okkur, en þeir voru ekki komnir, varð því alllöng bið eftir þeim. Mamma lagði því af stað, með okkur börnin niður Heljarbrekkurnar. Nú var allur snjór horfinn, Kol- beinsdalurinn alauður og farið að gróa, þvílík viðbrigði að koma úr kuldanum og snjónum á gróandi jörð. Við héldum hægt niður á eyrarnar að Heljaránni, hún var vondur ferðartálmi. Við vorum lengi að finna færa leið yfir hana. Lokstókstokkuraðstikla yfir hana á stórgrýti. Nú var slæmur ferðatálmi að baki, við röltum hægt út eyrarnar með- fram Kolku. Mamma bar Berg- þóru, hún var orðin þreytt og skildi ekki þetta ferðalag. Veðr- ið var ágætt, logn og blíða, við sigum áfram hægt og rólega, loks komum við að afréttargirð- ingu, þá var stutt eftir heim að Skriðulandi. Þegar við komum heim á hlaðið á Skriðulandi segir Bergþóra: „Nei mamma þarna eru dyr“. Hún varð inni- lega glöð þegar hún sá manna- bústað. Við gistum á Skriðu- landi hjá þeim ágætu hjónum Hallfríði og Kristni, það var hvorki í fyrsta eða síðasta sinn er þau hjón hýstu þreytta ferða- menn ofan af Heljardalsheiði. Þessari fyrstu ferð minni yfir Heljardalsheiði var lokið, dag- inn eftir héldum við niður að Ási. J.J.D. Á fjórða áratugnum var til félagsskapur á Dalvík, sem átti fyrirdráttarnót og notaði hana til að draga fyrir silung við Böggvisstaðasand. Eigendur voru 4 þeir: Tryggvi Jónsson Ásgarði, Steingrímur Þorsteins- son Vegamótum, Tryggvi Jóns- son Ásbyrgi ogSveinn Jóhanns- son Jaðri. Félagið var skamm- stafað TSTS. Veiðin fór lram seinni hiutan í maí og í júní á hverju ári. Nótina og árabátinn, sem við notuðum geymdum við í Láginni, en þar var þá bryggja, Höepfners- bryggjan. Annar aðili hafði líka fyrirdráttarnót á þessum árum og var Jón E. Stefánsson í Hvoli þar fyrirsvarsmaður. Drógu þeir líka fyrir silung við Sandinn. Eitt kvöld í júní ákváðum við að fara með nótina, var venjan að fara um 10 Ieytið. Þegar við vorunr að búa okkur út og taka nótina í Láginni, sáum við að kominn var annar bátur á Sandinn og var hann á miðju fyrirdráttar svæðinu. Gengum við út frá því að þarna væru Jón E. Stefánsson og félagar. Þótt þeir væru komnir þarna á undan okkur var engin ástæða til að hætta við okkar ferð og lögðum við því af stað. Veðrið var þannig að alskýað var og logn og svotil ládeyða. Við vorum 4 í bátnum, en af eigendunum vantaði Svein Jóhannsson og í hans stað var Sigurður Sigtryggsson. Báturinn var alltaf þarna á miðju fyrirdráttarsvæðinu svo við ákváðum að byrja að draga fyrir vestast á Sandinum og færa okkur austur í átt að bátnum sem fyrir var. Við fengum nokkuð af silungi í hverjum drætti og færðum okkur austur með Sandinum. Við gáfum bátnum alltaf gætur og þótti einkennilegt að hann var alltaf á sama stað uppi í sandinum, hlaut því eitthvað að vera í ólagi hjá þeim, annars sáum við að þetta var gulur bátur og þrír menn, sem allir sátu uppi í bátnum. Þegar við vorum komnir það nærri bátnum að ekki rnun hafa verið yfir 100 metra til hans höfðum við fengið nokkuð góða veiði í síðasta drætti og því var ákveðið að kasta nótinni einu sinni ennþá áður en að við færum til þeirra, en þar sem við vorum komnir svo nærri bátn- um horfðum við mikið á hann, aðallega til að sjá hvað mennirn- ir væru að gera. Eins og áður segir var þetta gulur bátur, hálfur uppi í sand- inum og rann bárulöðrið upp með hliðinni sem snéri að okkur. Mennirnir sátu tveir á móti einum, voru álútir eitthvað að gera í botni bátsins. Fannst okkur að eitthvað væri einkenn- ilegt við þetta en köstuðum samt nótinni. Þegar við fórum að draga munu ekki hafa verið meira en 70 - 80 metrar frá okkur að bátnum. Við gengum hálfskakkir með dráttartógin á öxlunum til að reyna að sjá hvað þeir væru að gera. Við vorum búnir að sjá að þetta gat ekki verið úthald Jóns E. Stefánsson- ar og var því forvitni okkar meiri að vita hverjir þetta væru, en lítil hætta virtist nú á því vera að við kæmumst ekki að því. Þegar hálsar á nótinni voru komnir í flæðarmál gengum við fram að sjónum til að draga nót- ina í land. Ekki veit ég hvort við höfum allir beygt okkur sam- tímis niður til að grípa nótar- hálsana en ég horfði á bátinn áður en ég beygði mig niður og rétti mig strax upp aftur og leit um leið til bátsins.Þar var þá ekkert að sjá nema auðan sandinn. Við slepptum nótinni og hlupum á staðinn, auðvitað var ekkert þar að sjá og ekkert kjöl- far í sandinum. Enginn okkar sá bátinn hverfa og engum okkar hafði dottið í hug nokkuð óeðli- legt við sýnina, sérstaklega eftir að við höfðum séð bárulöðrið renna upp með hlið bátsins. Frá því við sáum bátinn fyrst áður en við fórum úr Láginni og þar til hann hvarf sjónum okkar, munu hafa liðið um tveir klukkutímar og sjónarhornin mjög mismunandi en báturinn var alltaf á sama stað. Daginn eftir fréttum við að Jón E. Stefánsson hefðiætlaðað fara með sína nót seint þetta sama kvöld, en þá sér hann að það eru komnir tveir bátar á svæðið og því hættir hann við að fara, þegar hann sá þetta var hann á hlaðinu á Hvoli. Eg spurði Jón nú á dögunum hvort hann myndi eftir þessu og ságðist hann muna þetta vel,því að ekki hefði hann vitað um aðra en okkur sem hefðu fyrir- dráttarnót. Við félagarnir töluðum oft um þennan atburð og einstök atriði hans og því festist þetta svo vel í minni, en nú erum við aðeins 2, við Steingrímur til frá- sagnar. Vottum hér með að rétt er með farið í öllum atriðum. Dalvík 20/9 1982. Tryggvi Jónsson Steingrímur Þorsteinsson Jón E. Stefánsson Sendum starfsfólki okkar og viðskiptavinum bestu óskir um GLEÐILEG JÓL OG FARSÆLT KOMANDI ÁR. Þökkum samstarfið. Söltunarfélag Dalvíkur hf. Dalvík - Sími 61475 12 - NORÐURSLÓÐ

x

Norðurslóð

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðurslóð
https://timarit.is/publication/1253

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.