Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.01.1983, Blaðsíða 18

þeim aðferðum eða reglum, sem til greina
kemur að beita við mat á fjármunum, öðrum
en handbæru fé, og skuldum. Um er að ræða
fimm meginreglur.2) í því sem á eftir fer skal
látið nægja að gera garein fyrir því, hvernig
fjármunir eru metnir, enda hefur ávallt farið
mun minna fyrir árekstrum og áhyggjum út af
mati skulda.
1. Upphaflegt kaupverð. í upphafi eignar-
tíma er þetta sú fjárhæð handbærs fjár eða
jafngildi þess, sem greidd er til að eignast
fjármun; síðar kann þessi upphæð að verða
skert með afskriftum.
2. Gengt kaupverð. Sú upphæð handbærs
fjár, sem yrði að greiða, ef sami fjármunur
skyldi endurkeyptur nú (endurkaupsverð).
Tilgreina þarf, hvað átt er við með „sama“
fjármun. Sami fjármunur getur merkt ná-
kvæmlega eins fjármun, að teknu tilliti til
aldurs og ástands (current reproduction
cost). Sami fjármunur getur hins vegar merkt
fjármun, sem gæddur er sömu rekstrarhæfi.
Ef í hlut á fjármunur, sem ekki yrði
endurnýjaður með sams konar fjármun
vegna þess að til boða standa nýir fjármunir,
sem gæddir eru meiri rekstrarhæfi (meiri
afköst og/eða lægri rekstrarkostnaður, miðað
við stofnverð fjármunar, o.s.frv.) mundi með
endurkaupsverði fjármunar (current cost) átt
við virði slíks bezta nýs fjármunar, enda
munu rekstraryfirburðir hins nýja fjármunar
verka til lækkunar á metnu virði gamla
fjármunarins.
3. Gengt söluverð við skipulega upplausn.
Þetta er sú upphæð handbærs fjár, sem hægt
væri að fá nú með því að selja fjármuninn við
skipulega, óþvingaða upplausn fyrirtækisins.
4. Vænt söluvirði við eðlilegan fyrirhug-
aðan söluhátt. Þetta er sú upphæð handbærs
fjár, sem búizt er við, að fjármunurinn skili,
þegar þar að kemur með eðlilegum gangi
fyrirtækisins (in the due course of business),
að frádregnum gjöldum, sem nauðsynleg
verða til þess að fjárhæðin skili sér (net
realizable value).
16
5. Núvirði væntaniegs sjóðsinnstreymis,
sem hljótast mun af ráðstöfun fjármunar með
eðlilegum gangi fyrirtækisins, að frádregnu
núvirði útgreiðslna, sem leggja þarf í.
Til staðfestingar því, að hægt geti verið að
meta fjármun samkvæmt sérhverri þessara
reglna má taka birgðir af fullunnum vörum í
lok rekstrarárs. Þær hafa veirð til í nokkrar
vikur og er samanlagt kaupvirði þeirra gæða
(hráefni, laun, orka, afskriftir o.s.frv.), sem
varið hefur verið til aðs kapa þær, samtals 810
þús. kr. (upphaflegt kaupverp). Ef miðað er
við verð afganga eins og það er í árslok,
mundi þá kosta um 860 þús. kr., að framleiða
þessar vörur (gengt kaupverð; endurkaups-
verð). Viðskiptavinir fyrirtækisins eru hæfi-
legar birgir, og gætu ekki sætt sig við að bæta
þessum birgðum við sig, nema ef fáanlegur
væri nokkur afsláttur frá gildandi söluverði
fyrirtækisins. Slíkt skyndisöluvirði birgðanna
gæti numið 790 þús. kr. (gengt söluverð við
skioulega upplausn). Ef vörurnar verða seld-
ar á þann hátt, sem fyrirhugað er, er búizt við,
að fyrir þær muni fást samanlagt 980 þús. kr.
En til þess að losna við þessar vörur og fá þær
greiddar, mun þurfa að leggja í kostnað,
sem talinn er munu nema 40 þús. kr. Þannig
fæst virðistalan 940 þús. kr. sem vænt
söluvirði við eðlilegan fyrirhugaðan söluhátt.
Loks er að huga að því, að í vörubirgðum er
bundið fjármagn, sem ekkilosnar fyrr en
vörurnar hafa verið greiddar, og sé þessi
reiknaði fjármagnskostnaður talinn nema 10
þús. kr., fæst, að núvirði væntanlegs sjóðs-
streymis, sem hlýzt af eign þessara fjármuna,
er 930 þús. kr.
Hægt er að hugsa sér, að sérhver þessara
fimm matsreglna sé pöruð einhverju hinna
þriggja hagnaðarhugtaka, og blasa því við 15
ólíkir kostir um reikningsskilakerfi. í stað
þess að tvinna ákveðið hagnaðarhugtak einni
og sömu virðingarreglu, kemur og til greina
að beita einni matsreglu við eina tegund
fjármuna og annarri reglu við aðra tegund
fjármuna, og er þá ljóst, að fræðilega eru
j