Tímarit um endurskoðun og reikningshald - 01.01.1983, Blaðsíða 20

frá virði og rekstrareiginleikum annars nýrri
fjármunar. Aftur á móti þykir yfirleitt til-
tölulega auðvelt að slá nægilega nákvæmu
máli á endurkaupsverð hráefna, vöru til
endursölu og jafnvel fullframleiddrar vöru
iðnfyrirtækis. Og áður hefur verið tæpt á
þeim óviðráðanlegu hindrunum, sem geta
staðið í vegi fyrir mælingu núvirðis sjóðs-
innstreymis fyrir vissa fjármuni.
í ljósi þessa umræddu matsreglna skal nú
tekið saman yfirlit um helztu reikningsskila-
kerfi, sem hlotið hafa meðmæli reiknings-
haldara og fræðimanna ýmist í orði eða á
borði. í hefðbundnum reikningsskilum, sem
byggjast á hagnaðarhugtakinu, sem miðar við
varðveizlu nafnkrónufjármagns, fer mest fyr-
ir notkun kaupverðsreglu. Kaupverðsreglan
er þó ekki einráð jafnvel við virðingu þeirra
mikilvægu fjármuna (vörubirgðir hvers kon-
ar, fasteignir, vélar, tæki), sem fallnir eru til
þess að vera þannig metnir. Sé kaupverð
sams konar vöru og fyrirtæki á í árslok orðið
lægra en raunverulegt kaupverð hennar var,
skal hún ekki metin á upphaflegu kaupverði,
heldur á lægra verði samkvæmt sérstakri
forskrift, sem oftast mun leiða til mats á
gengnu kaupverði. Parna reynir á reglu, sem
kölluð er lægstaverðsregla. Við mat á skamm-
æjum útistandandi skuldum er notazt við
vænt söluvirði (4. reglan), en við mat á
viðskiptakröfu til langs tíma lætur reglan um
núvirði sjóðsinnstreymis (5. regla) til sín
taka. Þrátt fyrir umtalsverðar undantekning-
ar frá beitingu kaupverðsreglu í hefðbundn-
um reikningsskilum, eru þau gjarnan kennd
við kaupverð og hér verða þau nefnd reikn-
ingsskil kaupverðs — nafnkrónufjármagns.
Annað reikningsskilakerfi verður í megin-
dráttum til við það eitt, að allar stærðir, sem
fyrir koma í ársreikningi kaupverðs — nafn-
krónufjármagns, eru tjáðar í krónum með
einn og sama kaupmátt. Þetta eru reiknings-
skil af sama tagi og þau reikningsskil, sem í
skýringardæminu, sem fyrr var til meðferðar,
gáfu 28 kr. í hagnað. Þau hafa stundum verið
18
nefnd staðverðsreikningsskil, en vegna þess
að til eru önnur reikningsskil, sem verða til '
við sams konar aðgerð og hér er um að ræða,
þ.e. umskipti á krónum, verða þessi reikn-
ingsskil nefnd reikningsskil kaupverðs —
staðkrónufjármagns. Þessum reikningsskil-
um verður nánar lýst í næsta kafla.
Þá er til sá háttur reikningsskila, sem
einkennist af því, að við mælingu hganaðar er
miðað við viðhald nafnkrónufjármagns, en
fjármunir eru metnir á svokölluðu sviptivirði
(deprival value). Með sviptivirði fjármunar
er átt við þær fébætur, sem nægðu til þess að
bæta fyrirtækinu það tjón, sem hlytist af því,
að fyrirtækið yrði svipt fjármuninum. Svipti- '
virðið er jafnt gengu kaupverði, nema því
aðeins að gengt kaupverð sé hærra en bæði
vænt söluvirði og núvirði sjóðsinnstreymis. í
þeim tilvikum skal velja hið hærra af tvennu:
væntu söluvirði og núvirði sjóðsinnstreymis.
Á hið fyrirhafnarsama mat framleiðslutækja
til núvirðis reynir helzt, þegar um er að ræða
tæki, sem ekki svarar kostnaði að endurnýja,
en er þó hagkvæmara að halda áfram að nýta
fremur en að selja það þegar í stað. Þessum
reikningsskilum verð ahér gefin einkunnar-
orðin: sviptivirði — nafnkrónufjármagn.
Hægt er að ummynda síaðstnefndu reikn-
ingsskilin með því að tjá alla liði ársreiknings
í krónum eð einn og sama kauðmátt, og verða
þá reikningsskil, sem kennd varða við svipti- ,
virði — staðkrónufjármagn.
Enn eitt kerfi, sem á fremur fámennan hóp
aðdáenda sem eini grundvöllur reglubund-
innar skýrslugjafar um rekstur fyrirtækis, er
það, sem mælir fyrir um notkun gengs
söluvirðis við skipulega upplausn. Allsterk
rök hníga að því, að efnahagsreikningur, sem
saminn er með þessum hætti, gefi gagnlegar
upplýsingar um hæfi fyrirtækis til að standast
taprekstur, án þess að á lánardrottnum verði
níðzt. Sem heilsteypt reikningsskilakerfi taka
þessi reikningsskil bæði til efnahagsreiknings
og rekstrarreiknings, og ef það skyldi auð-
kennt með sama hætti og önnurkerfi, yrði það
j