Fréttablaðið - 09.09.2017, Qupperneq 33

Skuld er ekki skömm!
Að undanförnu hefur borið talsvert á fyrirspurnum frá neytendum í tengslum
við endurfjármögnun fasteignalána enda hafa útlánsvextir flestra lánveitenda
lækkað. Að mörgu er að hyggja í því sambandi og mikilvægt að neytendur séu
meðvitaðir um réttindi sín ásamt þeim skyldum sem hvíla á lánveitendum.
Hagsmunasamtök heimilanna hvetja lántakendur til ábyrgrar
neytendahegðunar enda eru fasteignalán í flestum tilfellum einhverjar
stærstu skuldbindingar venjulegs neytanda. Upplýsingar um lánakjör eru
jafnan aðgengilegar á vefsíðum lánveitenda ásamt reiknivélum. Hinir ýmsu
kostnaðarliðir geta verið lagðir á með ismunandi hætti og því ekki alltaf
hægt að bera saman lánstilboð á vaxtaprósentunni einni saman. Samkvæmt
lögum um neytendalán á jafnframt að upplýsa um árlega hlutfallstölu kost-
naðar og heildarlántökukostnað að teknu tilliti til allra kostnaðarliða vegna
lántöku og hvaða áhrif breytingar á vöxtum eða öðrum þáttum hafa á þann
kostnað. Þegar um verðtryggð lán er að ræða skal einnig taka mið af áhrifum
verðbólgu við slíka útreikninga og upplýsa neytendur um þá hækkun sem
hún veldur á höfuðstól og greiðslubyrði þegar líður á lánstímann. Lánveit-
anda ber jafnframt að útskýra alla samningsskilmála rækilega fyrir neytendum
og áhrif þeirra, þar á meðal um skilyrði og heimildir til uppsagnar samnings
og afleiðingar vanskila.
- vegna endurfjármögnunar fasteignalána -
VIÐVÖRUN TIL NEYTENDA!
Uppgreiðslugjöld
Neytendum er ráðlagt að kanna vel hvort eldri eða ný lán hafi að geyma skilmála um uppgreiðslu-
gjald áður en ráðist er í endurfjármögnun. Aðeins er heimilt að krefjast uppgreiðslugjalds af lánum
sem bera fasta vexti en óheimilt ef vextirnir eru breytilegir. Almennt er óheimilt að krefjast hærra
uppgreiðslugjalds en sem nemur tjóni lánveitanda af uppgreiðslunni. Af lánum teknum eftir 1.
nóvember 2013 er óheimilt að krefjast hærra uppgreiðslugjalds en 1% af fjárhæð endurgreiðslu
ef meira en eitt ár er til loka lánstíma en annars 0,5%. Af fasteignalánum teknum eftir 1. apríl 2014
má uppgreiðslugjald ekki fara yfir 0,2% af endurgreiðslu fyrir hvert heilt ár sem eftir er af binditíma
vaxta en þó aldrei meira en sem nemur kostnaði lánveitanda af uppgreiðslunni eða að hámarki 4%
af endurgreiðslu. Þá er rétt að hafa í huga að ef ástæða fyrir uppgreiðslunni er gjaldfelling láns, svo
sem vegna vanskila, er jafnan óheimilt að krefjast uppgreiðslugalds. Hagsmunasamtökum heim-
ilanna hafa borist fyrirspurnir frá neytendum varðandi uppgreiðslugjöld þar sem slíkir skilmálar
voru ekki kynntir sérstaklega fyrir neytendum við lántöku og ekkert upplýst um áhrif þeirra á
umfang skuldbindinganna. Samkvæmt dómaframkvæmd Evrópuréttar getur upplýsingaskortur leitt
til þess að staðlaðir skilmálar sem eru neytanda í óhag teljist vera óréttmætir en samtökunum er þó
ekki kunnugt um að reynt hafi á slíkt fyrir íslenskum dómstólum.
Skilyrði um önnur viðskipti
Borist hafa ábendingar um að lánveitendur kunni að setja skilyrði fyrir endurfjármögnun eldri lána,
svo sem að neytendur gangist undir samninga um ýmisskonar aðra og ótengda fjármálaþjónustu.
Með nýlegum lögum um fasteignalán til neytenda var þó lagt bann við því að binda lánasamninga
og lánstilboð slíkum skilyrðum. Er því rétt að vara neytendur við slíkum viðskiptaháttum en verði
þeirra engu að síður vart er hægt að beina kvörtunum til Neytendastofu.
Veðsetningarhlutföll
Við nýja lántöku í tengslum við endurfjármögnun eldri veðlána getur skipt máli hversu hátt hlutfall
nýrrar lánsfjárhæðar er af verðmæti fasteignarinnar. Samkvæmt nýlegum reglum um hámark
veðsetningarhlutfalls fasteignalána til neytenda má það að hámarki nema 85% af markaðsverði
eða 90% ef um er að ræða fyrstu kaup á fasteign. Sumir lánveitendur hafa strangari skilyrði um
veðsetningarhlutföll, til dæmis að hámarki 60-75% eða þá að lánveiting umfram þau mörk sé með
óhagstæðari vaxtakjörum. Er því rétt að neytendur kanni vel áður en þeir ráðast í endurfjármögnun
hvaða áhrif slík skilyrði hafa við samanburð á vaxtakjörum.
Frumrit eldri skuldabréfa
Áður en gengið er frá endurfjármögnun er mikilvægt að fá að sjá frumrit þeirra skuldabréfa sem
eldri lán byggjast á. Það er réttur þess sem greiðir upp skuldabréf að fá frumrit þess afhent enda
kaupir hann það í raun og veru til baka með því að greiða upp skuldina, til dæmis með nýju lánsfé.
Jafnframt er nauðsynlegt að frumriti sé framvísað svo hægt sé að aflýsa veðsetningu fasteignar sam-
kvæmt veðskuldabréfi. Nokkuð hefur borið á því að frumrit liggi ekki fyrir þegar kemur að fullnustu
eða uppgreiðslu lána og er því mikilvægt að neytendur gangi úr skugga um slíkt áður en nokkuð er
gert sem kann að hrófla við þeim réttindum sem byggjast á frumriti veðskuldabréfs.
Verðtrygging
Loks vilja Hagsmunasamtök heimilanna vara við því að verðtryggð lán séu endurfjármögnuð til
lengri tíma en eftir er af upphaflegum lánstíma. Slík framlenging á lánstíma eykur enn við söfnun
verðbóta á höfuðstól og margfaldar endanlega greiðslubyrði. Hægt er að draga úr þessum áhrifum
með því að gæta þess að nýtt lán sé ekki til lengri lánstíma en eftir er af eldra láninu. Einnig eru
neytendur hvattir til að kynna sér eiginleika allra lánaforma sem í boði eru áður en tekin er ákvörðun
um val á lánsformi til endurfjármögnunar. Auðvitað er það endanlegt markmið okkar að verð-
trygging á lánum heimilanna eigi ekki að vera valkostur því á meðan lán heimilanna eru verðtryggð
hafa ráðandi öfl á fjármálamarkaði ekki sama hag og við hin af því að halda verðbólgu í skefjun.
Þannig virka alvöru hagkerfi eins og við viljum miða okkur við. Einnig má forðast þessa ókosti alfarið
með óverðtryggðum lánum og eru neytendur því hvattir til að kynna sér eiginleika þeirra áður en
tekin er ákvörðun um val á lánsformi til endurfjármögnunar.
Að kynna sér vel skilmála um uppgreiðslugjöld
Að vera á varðbergi gagnvart skilyrðum um önnur viðskipti
Að gæta þess að frumrit eldri skuldabréfa fáist afhent
Að vera meðvitaðir um ókosti höfuðstólsverðtryggingar
Samtökin eru óháð hagsmunasamtök sem hafa barist fyrir réttindum neytenda á fjármálamarkaði frá 2009
Nánari upplýsingar á vefsíðu Hagsmunasamtaka heimilanna www.heimilin.is og heimilin@heimilin.is.
NEYTENDUR ERU HVATTIR TIL:
0
9
-0
9
-2
0
1
7
0
4
:3
1
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
6
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
3
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
4
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
D
B
2
-C
1
B
8
1
D
B
2
-C
0
7
C
1
D
B
2
-B
F
4
0
1
D
B
2
-B
E
0
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
1
2
s
_
8
_
9
_
2
0
1
7
C
M
Y
K