Morgunblaðið - 16.05.2017, Qupperneq 6

SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Mikilvægt að hér verði mörkuð opin-
ber stefna um aðgerðir til að stemma
stigu við frekari útbreiðslu sýkla-
lyfjaónæmra baktería, svokallaðra
ofurbaktería, en þær eru ónæmar
fyrir nánast öllum sýklalyfjum og
dreifast m.a. með matvælum. Auka
þarf eftirlit með sýklalyfjanotkun
fólks, sem hér á landi er ein sú mesta
sem þekkist, skima reglulega fyrir
bakteríum í matvælum og bæta
hreinlætisaðstöðu á ferðamannastöð-
um. Til stendur að hefja reglubundna
könnun á sýklalyfjaónæmi í matvöru
í verslunum.
Þetta er meðal þess sem fram kem-
ur í greinargerð starfshóps velferð-
arráðuneytisins, um aðgerðir til að
draga úr útbreiðslu sýklalyfja-
ónæmra baktería á Íslandi, sem
kynnt var í gær.
„Við erum á eftir nágrannalöndum
okkar varðandi það að prófa bakterí-
ur fyrir sýklanæmi þeirra, það var
t.d. ekki fyrr en 2013 sem við byrj-
uðum að nota sömu stöðluðu aðferðir
við það og önnur Evrópulönd,“ segir
Sigurborg Daðadóttir yfirdýralæknir
sem átti sæti í starfshópnum.
Sýklalyfjaónæmi bakteríu er skil-
greint sem geta hennar til að verjast
virkni sýklalyfs þannig að lyfin geta
ekki eytt þeim eða hindrað þær í að
breiðast út. Í greinargerðinni segir
að ónæmi gegn sýklalyfjum fari ört
vaxandi í heiminum og að alþjóða-
stofnanir eins og Alþjóðaheilbrigðis-
málstofnunin og Matvælaöryggis-
stofnun Evrópu hafi lýst því yfir að
útbreiðsla sýklalyfjaónæmis sé ein
helsta heilbrigðisógn sem að okkur
steðji. Ný skýrsla sýni að um 700.000
einstaklingar deyi af völdum sýkla-
lyfjaónæmra baktería á ári hverju og
verði ekkert að gert geti þessi tala
farið upp í 10 milljónir árið 2050. Sig-
urborg segir að áhyggjur af sýkla-
lyfjaónæmi hér á landi hafi verið
minni en í flestum öðrum löndum.
Það megi líklega rekja það til þess að
notkun sýklalyfja í landbúnaði sé
miklu minni hér en víðast hvar ann-
ars staðar.
Viðbótarfjárveiting til eftirlits
Í greinargerðinni kemur fram að
eftirliti Matvælastofnunar með
sýklalyfjagjöf og skráningu á henni
sé ábótavant. Til dæmis er lagt til að
hafin verði skráning á sýklalyfjanotk-
un hjá einstökum dýrategundum, en
núna sé henni þannig háttað að ein-
göngu séu til upplýsingar um heild-
armagnið. „Það væri gott að hafa
upplýsingar um hverja dýrategund
fyrir sig,“ segir Sigurborg.
Spurð hvort stofnunin hafi tök á að
bæta úr eftirliti sínu svarar Sigur-
borg að nú hafi fengist viðbótarfjár-
veiting til að kanna sýklalyfjaónæmi í
bæði innlendri og erlendri matvöru
með því að fara í verslanir og taka
sýni, en að sögn Sigurborgar hafa
sýnatökur af landbúnaðarafurðum
fram að þessu fyrst og fremst verið til
að leita að sjúkdómsvaldandi bakterí-
um eins og salmonellu og kamfýló-
bakter. Nú sé loks verið að innleiða
reglugerð Evrópusambandsins frá
árinu 2013 sem segir til um að taka
beri sýni af matvælum á markaði til
að leita baktería sem séu sýklalyfja-
ónæmar. „Sýni úr nauta- og svína-
kjöti verða tekin af handahófi,“ segir
Sigurborg. „Á næsta ári verða sam-
bærileg sýni tekin úr kjúklingakjöti.
Það hafa ekki verið til peningar til að
gera þetta fyrr en nú.“
Samkvæmt greinargerðinni getur
kjöt í Evrópu, einkum alifuglakjöt,
innihaldið sýklalyfjaónæmar bakterí-
ur og bakteríur sem valdið geta sýk-
ingum í mönnum. Þó að ekki sé ná-
kvæmlega vitað hversu miklar líkur
séu á dreifingu bakteríanna frá mat-
vælum yfir í menn, sé ljóst að slíkt
geti gerst með kjöti og einnig græn-
meti. Sigurborg segir fyllstu ástæðu
til að taka samskonar sýni úr græn-
meti og taka á úr kjöti. „Við borðum
það yfirleitt hrátt og það má því færa
fyrir því rök að það séu meiri líkur á
að við smitumst af bakteríum í gegn-
um grænmeti en búfjárafurðir. Það
eru t.d. ekkert mörg ár síðan fólk
veiktist af salmonellu með því að
borða jöklasalat. En það verða ekki
tekin nein sýni af grænmeti í ár, það
vantar peninga í frekari rannsóknir.“
Mikil sýklalyfjanotkun
Algengi sýklalyfjaónæmis er tals-
vert lægra hér en í nágrannalöndun-
um, samkvæmt greinargerðinni, en
vegna mikillar notkunar sýklalyfja
landsmanna geti það breyst. Lagt er
til að innleidd verði stefna um skyn-
samlega notkun lyfjanna og að tekn-
ar verði í notkun leiðbeiningar um
notkun þeirra. Annað sem lagt er til
er að gert verði átak í að bæta hrein-
lætisaðstöðu á ferðamannastöðum á
Íslandi, en dreifing með íslenskum og
erlendum ferðamönnum er ein af
helstu dreifingarleiðum þessara
baktería. „Þegar ferðamenn ganga
örna sinna utandyra fer saurinn ann-
að en í skólplagnir, hann leitar að
sjálfsögðu eitthvert annað og dreifist
síðan í umhverfinu eins og allt annað í
hringrás náttúrunnar. T.d. geta dýr
tekið hann upp og hann endar síðan í
okkur. Það er virkilega mikilvægt að
tekið verði til í þessum málum.“
Ofurbakteríum sagt stríð á hendur
 Ísland er eftirbátur annarra þjóða í aðgerðum gegn bakteríum sem eru ónæmar fyrir sýklalyfjum
 Reglugerð frá 2013 loks innleidd  Bæta þarf hreinlætisaðstöðu og stemma stigu við ferðamannasaur
Ljósmynd/Thinkstock
Matvæli Ein af dreif-
ingarleiðum sýkla-
lyfjaónæmra baktería.
Ónæmi gegn sýklalyfjum
700.000
deyja árlega í heiminum
af völdum sýklalyfja-
ónæmra baktería
10.000.000
gætu dáið árið 2050 af
völdum sýklalyfjaónæmra
baktería verði ekkert að gert
Helstu dreifingarleiðir
bakteríanna eru:
» Óskynsamleg notkun sýkla-
lyfja
» Með íslenskum og erlendum
ferðamönnum
» Með matvælum
» Milli manna og dýra
» Frá umhverfi
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2017
Heildarlausnir
Fyrir hótel, gistiheimili, dvalarheimili,
veitingahús, veisluþjónustur,
heilsugæslustofnanir o.fl.
Sími 788-2070 / 787-2070 | hotelrekstur@hotelrekstur.is | hotelrekstur.is
HOTELREKSTUR
ALLT Á EINUM STAÐ
Í greinargerðinni leggur starfs-
hópurinn til að stjórnvöld á Ís-
landi marki sér opinbera stefnu
um málefni sem tengjast
ónæmi gegn sýklalyfjum og
sníkjudýralyfjum.
Starfshópurinn telur að sú
stefna taki til forvarna, vökt-
unar og viðbragða og lagt til að
ráðuneyti velferðarmála, at-
vinnumála og umhverfismála
komi að slíkri stefnumótun.
Hér á landi eru nú þegar
nokkrar aðgerðir í gangi sem
eiga að hefta útbreiðslu sýkla-
lyfjaónæmis. Til dæmis er nú í
gangi samvinnuverkefni sótt-
varnalæknis, heilsugæslunnar á
höfuðborgarsvæðinu og fleiri
sem miðar að því að taka í notk-
un leiðbeiningar um sýkla-
lyfjanotkun.
Vöktun og
viðbrögð
STEFNUMÖRKUN ÓSKAST
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Þingmönnum stjórnarandstöðunnar
var heitt í hamsi eftir ummæli Bene-
dikts Jóhannessonar, fjármála- og
efnahagsráherra, í sérstakri umræðu
um söluna á Vífilsstaðalandi á Alþingi
í gær. Benedikt sakaði Sigurð Inga
Jóhannsson, formann Framsóknar-
flokksins, í framhaldi af ræðu hans,
um að bera sérstakan kala til Garða-
bæjar og sagði Sigurð vera á móti
sölu Vífilsstaðalands til Garðabæjar
því það vantaði „lundann“ í samning-
inn og vísaði þar til lundafléttunnar
úr Hauck & Aufhäuser-skýrslunni.
„Auðvitað kemur þarna í ljós að
hæstvirtur þingmaður [Sigurður
Ingi] ber sérstakan kala til þessa
sveitarfélags enda eru engir fulltrúar
á hans vegum,“ sagði Benedikt en
ummælin ollu klið í þingsalnum með-
an Benedikt hélt áfram. „Það vantar
lundann í þennan samning, það eru
þau vinnubrögð sem hæstvirtur þing-
maður vill viðhafa. Ég vil hins vegar
að ríki og sveitarfélögin hjálpist að
við að leysa húsnæðisvanda ungs
fólks.“
Merki rökþrota manns
Í kjölfar ummæla Benedikts, fylgdi
umræða um fundarstjórn, þar sem
hver þingmaðurinn á eftir öðrum ósk-
aði eftir afsökunarbeiðni frá Bene-
dikt vegna ummæla hans. „Ég ætlaði
að fara fram á það við hæstvirtan for-
seta að hann gæfi hæstvirtum fjár-
málaráðherra fimm mínútur auka-
lega til að svara, svo að hann gæti
haldið áfram að ata fólk auri, gera
fólki upp skoðanir,“ sagði Sigurður
Ingi.
Kolbeinn Óttarsson Proppé, þing-
maður Vinstri grænna, sagði að um-
mæli Benedikts bæru merki rökþrota
stjórnmálamanns. „Það er fátt sem
sýnir betur rökþrot stjórnmála-
manna en það þegar þeir eru farnir
að ata þá, sem eru kannski ekki alveg
sömu skoðunar eða eru einfaldlega
bara að ræða málin við þá, auri,“
sagði Kolbeinn.
Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir,
þingmaður Vinstri grænna, spurði
Benedikt hvort þetta væru vinnu-
brögðin sem Viðreisn ætlaði að boða
ásamt Bjartri framtíð og Svandís
Svavarsdóttir, samflokksmaður
hennar, sagði ummæli Benedikts fyr-
ir neðan allar hellur og kom því á
framfæri að hún deildi ekki sama
skopskyni og fjármálaráðherra um
þessi mál.
„Formaður Viðreisnar kemur hér
ítrekað upp í samtölum við Alþingi
með hroka og yfirlæti. Ég ætla ekki
að fara út í kímnigáfu hæstvirts ráð-
herra, vegna þess að það eru eflaust
einhverjir sem hafa gaman af gríni
hans, ekki þó sú sem hér stendur,“
sagði Svandís.
Benedikt var ekki í þingsal meðan
þessi umræða fór fram en fylgdist
með í hliðarsal Alþingis.
„Það vantar lundann
í þennan samning“
 Hart tekist á vegna ummæla ráðherra og sölu Vífilsstaðalands
Morgunblaðið/Eggert
Ósætti „Ég get reyndar líka skilið framkomu hæstvirts ráðherra, hann hefur
svo margoft sýnt hana í þessum sal,“ sagði Sigurður Ingi um Benedikt í gær.
Stjórnstöð Landhelgisgæslunnar
barst á fimmta tímanum í gær neyð-
arkall frá báti sem var orðinn vélar-
vana norður af Rekavík bak Látur á
Hornströndum.
Talsverð hætta var á ferðum því
bátinn rak í átt að Straumsnesi en
þar er stórgrýtt fjara og straum-
þung röst. Björgunarsveitir á Ísa-
firði og í Bolungarvík voru kallaðar
út og óskað var eftir aðstoð nær-
liggjandi báta. Gunnar Friðriksson,
björgunarskip Slysavarnafélagsins
Landsbjargar á Ísafirði, og Gísli
Hjaltason, björgunarbátur björg-
unarsveitarinnar Ernis í Bolungar-
vík, héldu þegar á staðinn. Þá var
þyrla Landhelgisgæslunnar TF-LIF
einnig send af stað. Þegar báturinn
var innan við hálfa sjómílu frá
Straumnesi breyttist stefna hans
svo hann rak norður fyrir. Gísli
Hjaltason kom fyrstur á vettvang og
tók bátinn í tog til lands. mhj@mbl.is
Vélarvana bátur hætt
kominn á Hornströndum