Morgunblaðið - 16.05.2017, Blaðsíða 23

valið fyrir nokkrum árum þegar
ég keypti mér sandspildu upp
undir Heklu, að færa mér mál-
band, og það var ekkert smá
málband, það var stórtækt eins
og hann sjálfur því það mælir
bara í hekturum og ég geymi
það í skottinu á bílnum.
Ég kynntist þeim hjónum
Guðnýju og Geira unglingur
þegar við Guðný lentum saman
í bekk í leiklistarskóla SÁL
sælla minninga. Og á þeirra
gjöfula heimili áttum við alltaf
athvarf hvort sem var til eilífra
fundarhalda, tímafrekra veislu-
halda eða þess sem mikilvægast
var, að seðja hungrið því þetta
var fyrir tíma listrænna náms-
lána. Og alveg fram á þennan
dag hef ég notið gestrisni
þeirra í Biskupstungunum í
Örkinni hans Geira.
Húsi sem á engan sinn líka í
litavali, sköpulagi og staðsetn-
ingu. Örkin hans sem strandaði
þarna uppi á kletti við fljótið og
kemur til með að vitna um hann
vonandi um aldur og ævi.
Hann var úr Biskupstungun-
um og hann var Hollendingur.
Hann var arkitekt og dans-
ari, búfræðingur og listmálari,
leigubílstjóri og hestamaður,
fljóthuga og íhugull heimsborg-
ari og sveitamaður. Ég er löngu
byrjuð að sakna þess að þrefa
við Geirharð næturlangt, og
dansa við hann dögum saman.
Hann hafði gaman af mér og ég
hafði gaman af honum, þannig
var það nú og nú er það búið.
En fyrir það verð ég ævinlega
þakklát.
Guðrún Snæfríður
Gísladóttir.
Vinur minn, Geirharður Þor-
steinsson arkitekt, er horfinn
yfir móðuna miklu eftir nokkur
erfið sjúkdómsár.
Geirharður kom til náms í
München haustið 1955, en þá
hafði ég verið þar í tvö ár. Mér
er enn í fersku minni haustdag-
urinn þegar hann kom í fyrsta
sinn inn á matsalinn þar sem
við landarnir héldum til og
snæddi með okkur hádegisverð.
Hægur og yfirvegaður, fjall-
myndarlegur, fámáll. Að venju
var reynt að grínast við nýlið-
ann, en hann svaraði vel fyrir
sig, pollrólegur. Honum var vel
tekið og féll hann strax í hóp-
inn.
Það varð strax góður vin-
skapur með okkur og síðar með
konu hans, Guðnýju, sem alltaf
var kölluð Dunna á München-
arárunum. Fjölskyldur okkar
héldu mikið saman og ekki síð-
ur börnin, eftir því sem þeim
fjölgaði.
Það var hugsanlega eðlilegt
framhald af búfræðinámi Geir-
harðs að velja sér vélaverk-
fræði, en hann skipti eftir tvö
ár yfir í arkitektúr. Við áttum
saman margar stundir í rök-
ræðum um húsagerðarlist, en
ég hafði verið fyrsta árið mitt
við TUM í arkitektúr. Við vor-
um báðir vinnusamir í skólan-
um, en við stunduðum þó báðir
íþróttir; frjálsar íþróttir á
sumrum undir stjórn Friðleifs
Stefánssonar, landsliðsmanns í
þrístökki, og eitthvað var um
skíðaferðir í Ölpunum á vetrum.
Þegar Geirharður kom heim
frá námi var ég búinn að aðlag-
ast aðstæðum hér heima og
meðal annars búinn að fá bygg-
ingarlóð og var það í fimm húsa
raðhúsi. Varð það úr að Geir-
harður teiknaði húsin. Fjögur
þeirra voru teiknuð utan um
innigarð, „atrium“, sem skapaði
skemmtileg rými, en það
fimmta var nokkuð frábrugðið.
Ánægja var með þessa frum-
raun arkitektsins og bjuggu
flestir frumbyggjanna þar í
meira en aldarfjórðung. Eftir
kynni okkar Geirharðs af fjöl-
breytileika í þýskum bygging-
ariðnaði fannst mér skemmti-
legt að reyna eitthvað slíkt í
eigin húsi. Vinafólk okkar
byggði húsið við hlið okkar og
varð úr að láta forsteypa veg-
geiningar 1. hæðar þessara
tveggja húsa í verksmiðju. Sá
Steinstólpi ehf. um þá fram-
leiðslu. Við Geirharður höfðum
mikla ánægju af þessari sér-
stöku hönnun, sem tókst í alla
staði mjög vel. Var þetta honum
til sóma á allan hátt.
Þessi tvö hús munu vera
fyrstu eða með þeim allra
fyrstu einbýlishúsum, sem reist
voru í Reykjavík úr verksmiðju-
framleiddum, steinsteyptum
einingum.
Nokkru síðar var Geirharður
ráðinn til Framkvæmdanefndar
byggingaráætlunar, FB, og
hannaði húsin í 1. byggingar-
áfanga, ásamt Birni Ólafs og
Ólafi Sigurðssyni. Síðar hafði
hann heildarumsjón með skipu-
lagi Fella- og Hólahverfis í
Breiðholti 3. Allt leysti hann af
alúð og góðum skilningi á þessu
mjög sérstæða verkefni. Áttum
við þar gott samstarf.
Öll verk hans, húsbyggingar
eða skipulagsverkefni víðs veg-
ar um landið, voru leyst af
hendi með alúð og nærgætni.
Við hjónin og dætur okkar,
Laufey og Anna, vottum Dunnu
og börnum þeirra Geirharðs
okkar dýpstu samúð.
Minningin um frábæran vin
og góðan félaga mun búa með
okkur.
Gunnar Torfason og
Svana Jörgensdóttir.
Kynslóðin sem nam arkitekt-
úr í Þýskalandi á 6. áratug 20.
aldar var mótuð af erfiðum að-
stæðum þar í landi í kjölfar
seinni heimsstyrjaldar. Finna
varð skjótvirkar lausnir á hús-
næðisneyð almennings. Með
nýrri tækni og aðferðafræði í
skipulagi var leitast við að móta
opið og lýðræðislegt samfélag á
rústum eldri hugmynda. Liður í
endurreisn Þýskalands var sú
stefna að bjóða útlendingum
nám á hagstæðum kjörum.
Hópur Íslendinga nam arkitekt-
úr við þýska tækniháskóla á 6.
og 7. áratug 20. aldar. „Þýska
kynslóðin“, sem svo hefur verið
nefnd, tók að setja mark sitt á
íslenska byggingarlist um og
eftir 1960 og var í faglegu for-
ystuhlutverki í stétt arkitekta
fram undir 1990. Áberandi
fulltrúi þessa hóps var Geir-
harður Þorsteinsson sem nam
arkitektúr við tækniháskólann í
München á árunum 1957-62.
Snemma á ferli sínum fékk
hann það mikilvæga verkefni að
skipuleggja nýtt og fjölmennt
íbúðarhverfi í Efra-Breiðholti
ásamt Hróbjarti Hróbjartssyni
arkitekt en saman ráku þeir
teiknistofu um árabil. Áður
hafði Geirharður með þeim
Birni Ólafs og Ólafi Sigurðssyni
hannað fjölbýlishús fram-
kvæmdanefndar byggingaráætl-
unar í Bakkahverfi. Við þá
framkvæmd var stálmótum og
byggingarkrönum beitt í fyrsta
sinn hér á landi. Með byggingu
1.250 félagslegra leiguíbúða í
Breiðholti tókst að leysa úr ára-
tuga uppsöfnuðum húsnæðis-
vanda í Reykjavík.
Geirharður er minnisstæður
öllum þeim sem honum kynnt-
ust, maður með sterkar skoð-
anir og brennandi hugsjón um
að bæta samfélagið með verk-
um sínum. Hverfið sem hann
lagði allan sinn metnað í að
móta sætti á tímabili harðri og
oft á tíðum ómaklegri gagnrýni.
Arkitektinn tók því mótlæti af
yfirvegun og brást við því af
málefnalegri festu. Hann gerði
athugasemd við undirritaðan
þegar láðst hafði að nafngreina
skipulagshöfunda Fellahverfis í
blaðagrein. Geirharður stóð
stoltur með eigin verkum og
gekkst við þeim – hvað sem al-
menningsáliti leið. Byggingar
hans bera auðþekkt höfundar-
einkenni: mjúkar línur, ávöl
horn og torf á hallandi þökum í
sterkum samhljóm við íslenska
náttúru. Helsta samkenni
þeirra er viðleitni höfundarins
að gefa nútímaarkitektúr mann-
eskjulegt yfirbragð þar sem
virðing fyrir þörfum notandans
og félagslegri virkni bygginga
og umhverfis var sett í öndvegi.
Sagt er að tíminn sé hinn
endanlegi dómari á ágæti hug-
mynda í arkitektúr og skipu-
lagi. Skoðanir fólks á Efra-
Breiðholtinu hafa mildast með
árunum. Hverfið er orðið gróið
og kostir skipulagsins hafa
komið betur í ljós. Í nýlegum
útvarpsþætti kom fram að kyn-
slóðin sem ólst upp í Efra-
Breiðholti nýbyggðu og lagði
þar grunn að merkum kafla í
reykvísku listalífi ber sterkar
og jákvæðar tilfinningar til þess
umhverfis sem Geirharður átti
drjúgan þátt í að móta. Að leið-
arlokum getur hann sem arki-
tekt litið stoltur um öxl. Honum
og hans kynslóð tókst að setja
fram hagkvæmar og raunhæfar
lausnir á húsnæðisvanda al-
mennings á Íslandi – viðfangs-
efni sem okkar samtíð virðist
standa ráðþrota andspænis.
Fjölskyldu Geirharðs Þor-
steinssonar votta ég innilega
samúð.
Pétur Hrafn Ármannsson.
Andlát Geirharðs minnir á að
af 20 manna hópi sem útskrif-
aðist úr stærðfræðideild MA
vorið 1955 hefur nú helmingur
horfið á braut. Geirharður kom
í skólann í 4. bekk lífsreyndari
en mörg okkar sem fyrir vor-
um, útskrifaður búfræðingur
frá Hvanneyri og hafði unnið
hörðum höndum á skurðgröfu
um sumarið. Barnsskónum
hafði hann slitið í Biskupstung-
um en síðan sótt skóla í höf-
uðstaðnum. Við vorum á sama
gangi í Nýjuvist þennan fyrsta
vetur hans nyrðra, bárum oft
saman bækur og varð vel til
vina. Hann var alvörugefinn en
þó glettinn og sagði skemmti-
lega frá mönnum og málefnum.
Geirharðs-nafnið sótti hann í
móðurætt sína frá Hollandi og
mig minnir hann vera fullfær í
þeirri tungu, sem greiddi göt-
una þegar kom að þýskunámi.
Þetta var vinnusamur hópur,
yfirgnæfandi af karlkyni öfugt
við máladeildina, sambland Ak-
ureyringa og ungmenna úr öðr-
um landshlutum, sem löngum
hefur verið einkenni MA. Áður
en leiðir okkar skildu við stúd-
entspróf hafði Geirharður fund-
ið sinn lífsförunaut. Við héldum
brátt til Þýskalands, hvor sín-
um megin járntjaldsins, og leið-
ir lágu ekki saman fyrr en á 10
ára útskriftarafmælinu. Hann
var þá orðinn ráðsettur þriggja
barna faðir og heimili þeirra
Guðnýjar í hjarta Reykjavíkur.
Stækkandi borg varð hans
starfsvettvangur sem arkitekts
og skipulagsfræðings. Lengi
býr að því svipmóti sem hann
setti á ný hverfi borgarinnar og
nágrannabyggða, framsýnn og
útsjónarsamur með endingar-
gott vegarnestið frá München.
Á fjörutíu ára samkomu bekkj-
arins nyrðra 1995 skoðuðum við
nýbyggingu Verkmenntaskól-
ans undir leiðsögn arkitektsins
Geirharðs, heildstæð og glæsi-
leg húsakynni. Um það leyti var
hann kominn til starfa hjá
Skipulagi ríkisins og þar gat
hann lagt gott til mála af langri
reynslu. Fyrir um áratug kom
hann okkur bekkjarfélögum á
óvart þegar hann birtist sem
frístundamálari og bauð til sýn-
ingar á verkum sínum. Við viss-
um að byrjað var að halla und-
an, en glöddumst með honum
yfir fallegum málverkum. Há-
punktur samverustunda varð
síðan um miðjan júlí 2011, þeg-
ar hópur bekkjarsystkina lagði
leið sína ásamt mökum um
Þingvöll og uppsveitir Suður-
lands í einmunablíðu. Við kom-
um að kvöldi á æskustöðvar
Geirharðs að Stóra-Fljóti og
áttum ógleymanlega stund með
honum og Guðnýju að Fljóts-
hömrum, sérhönnuðu sumar-
setri þaðan sem sá vítt um ná-
grennið. Þótt óminnið leyndi
sér ekki, ljómaði hann á þessu
kvöldi og birtist okkur
skemmtinn og fræðandi. Arf-
leifð þeirra hjóna mun lengi lifa
í góðum verkum og afkomend-
um sem hlotið hafa góðan heim-
anmund.
Hjörleifur Guttormsson.
Á fjörukambinum syðst á
Skildinganesinu í Reykjavík
stendur einbýlishús sem Geir-
harður Þorsteinsson hannaði í
upphafi ferils síns. Húsið er
hvítt, ávalt í formi, gras á þaki,
í senn traustlegt og mjúkt,
tilbúið í hvers kyns Íslandsveð-
ur og jarðskjálfta. Í þanghafinu
fram undan stendur geirfugl
Ólafar Nordal og horfir út yfir
sjó og land eins og húsið hans
Geirharðs. Það varð frægt á
sínum tíma. Myndir af því birt-
ust í alþjóðlegum tímaritum um
arkitektúr. Hefði Geiri haft á
því áhuga hefði hann getað var-
ið starfsævinni í að hanna ýmiss
konar útgáfur af þessu eina
húsi víðs vegar um Evrópu.
Hann hafði ekki áhuga. Hann
vildi að sín evrópska menntun
nýttist á Íslandi. Hér var svo
sannarlega þörf fyrir vandvirka
pælara eins og Geira. Fé og
frægð voru ekki á hans áhuga-
sviði. Hann lét í staðinn til sín
taka á sviði félags- og skipu-
lagsmála. Skipulag Breiðholts-
ins í Reykjavík varð hans að-
alsmerki í samvinnu við nokkra
helstu arkitekta þeirrar tíðar
auk fjölda stofnana og stórhýsa
sem hann hannaði víða um land.
Það má nefna apótek í Borg-
arnesi, skóla á Þelamörk í
Hörgárdal sem hann tók við af
Sigvalda Thordarson eins og
reyndar hönnun sjúkrahússins
á Húsavík.
Um þetta leyti kynntumst við
Geira og hans heillandi fjöl-
skyldu, Dunnu og krökkunum
fræknu. Þetta var tími malar-
veganna, yfirgengilegrar sauð-
fjárræktar og verslunarhafta.
Maður þurfti yfir hafið til að fá
sér bjór. Ekki að undra þótt út-
lönd hafi heillað. Atvinnuleysið í
gjaldþrota grútarbræðslulandi
varð útflutningsvara. Þeir sem
gátu forðuðu sér. En Geirharð-
ur var kominn heim til að búa
til nýtt Ísland. Langar samræð-
ur við hann hvöttu okkur til há-
skólavistar erlendis. Hann benti
á þýðingu vitrænnar umræðu
og nákvæmni í félagsgreiningu.
Byggingar hans bera höfundi
sínum vitni; ávalir kantar,
sterklegar en samt mjúkar ein-
ingar, leitandi línur. Kannski er
það orðið sem lýsir Geirharði
best – leitandi. Hann var alla
tíð leitandi að lausnum, leitandi
að afstöðu, óþreytandi í um-
ræðum um stjórnmál og sam-
félagsgerð.
Hina pólitísku afstöðu drakk
hann í sig með móðurmjólkinni;
sonur merkiskonunnar Vilhelm-
ínu Thymstra, dóttur landstjóra
Hollendinga í fjarlægum ný-
lendum, og Þorsteins Loftsson-
ar, glæsimennis úr Dölunum
sem gat gengið á höndum jafnt
sem fótum. Þorsteinn og Vil-
helmína stofnuðu gróðrarstöð
að Stóra-Fljóti í Biskupstung-
um og þar ólst Geiri upp. Undir
lok ferils síns hannaði hann og
byggði hús yfir þau Guðnýju og
fjölskylduna í Reykholti þannig
að eftir er tekið. Það er höll
vindanna, stendur í klettaskarði
ofan við byggðina þar sem heit-
ir Fljótshólar, punkturinn yfir i-
ið á glæsilegum ferli mikils
arkitekts.
Við söknum hans mikið.
Gunnar og Hildur.
MINNINGAR 23
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2017
Morgunblaðið birtir minningargreinar endurgjaldslaust alla
útgáfudaga.
Skil | Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Smellt á Morgunblaðslógóið í
hægra horninu efst og viðeigandi liður, „Senda inn minningargrein,“
valinn úr felliglugganum. Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Skilafrestur | Ef óskað er eftir birtingu á útfarardegi verður greinin
að hafa borist eigi síðar en á hádegi tveimur virkum dögum fyrr (á
föstudegi ef útför er á mánudegi eða þriðjudegi).
Þar sem pláss er takmarkað getur birting dregist, enda þótt grein ber-
ist áður en skilafrestur rennur út.
Lengd | Minningargreinar sem birtast í Morgunblaðinu séu ekki
lengri en 3.000 slög. Ekki er unnt að senda lengri grein. Lengri grein-
ar eru eingöngu birtar á vefnum. Hægt er að senda örstutta kveðju,
HINSTU KVEÐJU, 5-15 línur. Ekki er unnt að tengja viðhengi við
síðuna.
Formáli | Minningargreinum fylgir formáli sem nánustu aðstand-
endur senda inn. Þar koma fram upplýsingar um hvar og hvenær sá
sem fjallað er um fæddist, hvar og hvenær hann lést og loks hvaðan og
klukkan hvað útförin fer fram. Þar mega einnig koma fram upplýs-
ingar um foreldra, systkini, maka og börn. Ætlast er til að þetta komi
aðeins fram í formálanum, sem er feitletraður, en ekki í minning-
argreinunum.
Minningargreinar
Ástkær eiginmaður, faðir, tengdafaðir, afi
og langafi,
SIGURÐUR KRISTINSSON,
lést á hjúkrunarheimilinu Mörk í Reykjavík
14. maí.
Jarðarför fer fram frá Kópavogskirkju
laugardaginn 20. maí klukkan 11.
Guðríður Magnúsdóttir
Óskar Á. Sigurðsson Rebekka Alvarsdóttir
Karen Rakel Óskarsdóttir Stefán Þór Helgason
Guðríður Svava Óskarsdóttir Halldór Benjamín Guðjónsson
Alvar Óskarsson Eydís Örk Sævarsdóttir
Edith Ósk Óskarsdóttir Kristinn Dan Guðmundsson
Kristín Eva Óskarsdóttir Ágúst Birgisson
barnabarnabörn
Ástkær eiginkona mín, móðir, tengdamóðir
og amma,
SVANHILDUR GUÐMUNDSDÓTTIR
aðalbókari,
Skógarhjalla 8, Kópavogi,
lést á University Clinical Hospital í Ljubliana
1. maí. Útförin fer fram í Kópavogskirkju
föstudaginn 19. maí klukkan 13.
Þeim sem vilja minnast hennar er bent á Ljósið, endurhæfingar-
og stuðningsmiðstöð fyrir fólk sem hefur fengið krabbamein.
Hallur Albertsson
Harpa Hallsdóttir Bárður Steinn Róbertsson
Svanhildur Björg, Hallur Breki og Orri Steinn
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir,
mágkona, amma og langamma,
HELGA KRISTÍN MAGNÚSDÓTTIR,
áður til heimilis að Löngumýri 19,
Akureyri,
lést í faðmi fjölskyldunnar á öldrunar-
heimilinu Lögmannshlíð 11. maí.
Útför hennar fer fram frá Akureyrarkirkju föstudaginn 26. maí
klukkan 13.30.
Guðfinna Ásdís Arnardóttir Þorsteinn K. Björnsson
S. Inga Arnar Guðmundur Pétursson
Erna S. Arnardóttir Haraldur Ólafsson
Magnús Þór Arnarson Margrét Cela
Bryndís Steinþórsdóttir
ömmu og langömmubörn
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
SIGRÍÐUR SIGURÐARDÓTTIR,
Flögu, Skaftártungu,
lést á Landspítalanum við Hringbraut
fimmtudaginn 11. maí.
Útförin fer fram frá Grafarkirkju laugardaginn 20. maí
klukkan 14.
Ásta Sigrún Gísladóttir
Vigfús Gunnar Gíslason Lydía Pálmarsdóttir
Sigurður Ómar Gíslason Þórgunnur María Guðgeirsd.
Jóna Lísa Gísladóttir Örn Guðmundsson
Sigurgeir Bjarni Gíslason Jóhanna Lind Elíasdóttir
Sverrir Gíslason Fanney Ólöf Lárusdóttir
ömmu- og langömmubörn