Fréttablaðið - 04.04.2018, Blaðsíða 26

Viðskiptastríð í vændum
Óttast er að yfirvofandi viðskiptastríð Bandaríkjanna og Kína muni ekki aðeins skaða hagkerfi beggja ríka, heldur jafnframt draga úr hagvexti á
heimsvísu. Stjórnvöld í Kína hafa brugðist við tollum Bandaríkjastjórnar á innflutt ál og stál með því að hækka tolla á fjölmargar bandarískar inn-
flutningsvörur, svo sem svínakjöt og ávexti. Virði bandarísku varanna, sem tollarnir ná til, er metið á um þrjá milljarða dala. NORDICPHOTOS/GETTY
Viðskiptaafgangur síðustu ára hefur verið okkur haldreipi í endurreisn efnahagslífsins.
Slíkur afgangur bendir ekki bara til
þess að við flytjum meira út en inn
heldur líka að við spörum meira
en við fjárfestum. Stóra spurningin
er hvort sparnaðurinn dugi næstu
árin til að mæta nauðsynlegri upp-
byggingu. Ungir einstaklingar fjár-
festa umfram sparnað, t.a.m. í hús-
næði. Fyrirtæki í uppbyggingarfasa
fjárfesta fyrir meira en sem nemur
hagnaði. Og ungar þjóðir sem standa
í uppbyggingu á nýjum atvinnu-
greinum og eru með lága framleiðni
ráðast gjarnan í fjárfestingar umfram
þjóðar sparnað til að auka fram-
leiðslugetu sína.
Íslenski afgangurinn fer nú minnk-
andi, og ekki útilokað að hann hverfi
eða snúist í halla eftir nokkur ár, en
viðskiptahalli er ekki slæmur ef hann
skapast vegna aukinnar fjárfestingar
í arðbærum verkefnum. Norðmenn
voru með mikinn halla á viðskiptum
við útlönd þegar þeir byrjuðu að bora
í Norðursjó á áttunda áratugnum.
Olíufjárfestingin var að mestu leyti
fjármögnuð með erlendri skuldsetn-
ingu, og sló fjármagnshallinn í 15% af
landsframleiðslu þegar hæst lét. Þetta
var mjög skynsamlegur viðskipta- og
fjármagnshalli. Hagfræðilega séð er
lítill munur á fjárfestingum í olíu-
geiranum og annars slags fjárfestingu
sem stuðlar að aukinni framleiðni
og því ekkert athugavert við að hag-
kerfi sé með viðskiptahalla, eða lítinn
afgang, í uppbyggingarfasa.
Viðskiptahalla fylgir fjármagns-
halli – þ.e. hagkerfi „flytur inn“ meira
fjármagn en það „flytur út“. Þannig
eru tilkomin ferskustu hugrenninga-
tengsl Íslendinga milli viðskiptahalla
og mikillar skuldasöfnunar, enda við-
skiptahallinn rúmlega 10% af lands-
framleiðslu árin fyrir hrun. Það er þó
ekki stærð fjármagnsinnflæðisins,
og þar með hallans eða afgangsins,
sem skiptir öllu máli heldur nýting
fjármagnsins eins og norska dæmið
sýnir. Vandamál Íslands í aðdraganda
fjármálakreppunnar, sem og einnig
Grikklands, Írlands og Spánar, var
ekki hallinn sem slíkur heldur að
svigrúmið sem skapaðist í efnahags-
lífinu með fjármagnsinnflæðinu
var að miklu leyti nýtt í neyslu og
áhættusamar og misskynsamlegar
skuldsettar fjárfestingar (ekki síst
erlendis).
Ein leið til að tryggja skynsam-
legri og áhættuminni fjárfestingar
er að stýra erlendu fjármagnsflæði í
beina fjárfestingu eða eigið fé fyrir-
tækja, frekar en í skuldapappíra (sér í
lagi erlend bankalán). Slíkt fjármagn
er síður kvikt og auðveldara er að
skrifa niður þær skuldbindingar ef
illa fer. Ágætt dæmi í þessu samhengi
er ólík reynsla Grikklands og Búlgaríu
í alþjóðlegu fjármálakreppunni. Bæði
lönd voru með mikinn viðskiptahalla
í aðdraganda kreppunnar og mjög
neikvæða erlenda stöðu. Búlgaría
náði sér þó fljótt eftir harða en stutta
niðursveiflu, ólíkt Grikklandi. Hér
skipti sköpum að erlendar kröfur
voru mestmegnis í formi beinnar
fjárfestingar, en ekki ríkisskulda sem
krefjast fastra vaxta- og höfuðstóls-
greiðslna sama hvað á gengur.
Samstaða virðist nú ríkja um
mikla uppsafnaða fjárfestingarþörf í
íslenska hagkerfinu. Því mun fylgja
aukinn innflutningur og aukið erlent
innflæði fjármagns ef uppbyggingu er
sinnt sem skyldi. Ungar þjóðir með
ungar atvinnugreinar í uppbyggingar-
fasa eiga að nýta sér þá hagkvæmni
og þekkingu sem felst í innfluttum
framleiðslutækjum (fjármagn, vörur
og vinnuafl). Áhættusemi fjárfest-
inga þarf alltaf að meta, en eðli fjár-
mögnunarinnar skiptir sérstaklega
máli fyrir hagkerfið í heild sinni í
tilviki erlends fjármagns. Norðmenn
juku skuldir sínar í uppbyggingu,
enda höfðu þeir mikla hagsmuni af
því að halda eignarhaldi á olíuinn-
viðunum. Á móti kom að há arðsemi
verkefnisins lá fyrir langt fram í tím-
ann. Í tilvikum þar sem meiri óvissa
er um langtíma arðsemi gæti borgað
sig að bjóða erlendum aðilum frekar
eignarhluti í undirliggjandi verkefni,
og minnka þannig áhættuna.
Norðmenn hafa sýnt og sannað að
til er skynsamlegur viðskiptahalli og
að erlend aðstoð við uppbyggingu
á útflutningsgreinum getur marg-
borgað sig. Undir réttum kringum-
stæðum er minnkandi viðskipta-
afgangur því styrkleikamerki, fremur
en áhyggjuefni. Við spöruðum okkur
út úr síðustu kreppu, en sparnaður
umfram fjárfestingu getur líka verið
áhyggjuefni ef slíkt ástand festist í
sessi sem markmið í sjálfu sér, óháð
fjárfestingarþörf hagkerfisins.
Til varnar viðskiptahalla
Kristrún
Frostadóttir
aðalhagfræðingur
Kviku banka
Norðmenn hafa sýnt
og sannað að til er
skynsamlegur viðskiptahalli
og að erlend aðstoð við
uppbyggingu á útflutnings-
greinum getur borgað sig.
Skotsilfur
Björn Berg
Gunnarsson
fræðslustjóri
Íslandsbanka
Samfélagsmiðlar reyna að safna sem flestum notendum og veita auglýsendum í kjölfarið aðgengi
að þeim. Markmiðið er að hagnast
á þeim persónuupplýsingum sem
við veitum með notkun okkar en
halda okkur ánægðum samtímis. Ef
eitthvað verður til þess að draga úr
vinsældum miðils hefur það að sjálf-
sögðu áhrif á tekjumöguleika hans.
Það mætti því telja eðlilegt að vegna
Cambridge Analytica skandalsins
á dögunum hafi hlutabréfaverð
Facebook lækkað um 15 prósent.
Snapchat var skráð á markað
fyrir rúmu ári. Síðan þá hefur hluta-
bréfaverðið sveiflast villt og galið og
hreyfingar í hlutabréfaverði hafa oft
verið tengdar við tilkynningar frá
einstaka notendum í frægari kant-
inum. Nýlegt dæmi er þegar söng-
konan Rihanna gagnrýndi réttilega
auglýsingu miðilsins, sem var hreint
ótrúlega smekklaus. Hlutabréf
fyrirtækisins lækkuðu um fjögur
prósent samdægurs og sögðu fjöl-
miðlar 80 milljarða króna þannig
hafa horfið vegna ummæla stjörn-
unnar. Svipaða sögu má segja af við-
brögðum Kylie Jenner við uppfærslu
forritsins þar sem hún gaf í skyn að
allir væru hættir að snappa. Gengið
lækkaði um sex prósent þann sama
dag.
Hversu þungt vega þó þessar frétt-
ir þegar litið er á stóru myndina? Að
meðaltali hækkar eða lækkar hluta-
bréfaverð Snapchat um meira en
fjögur prósent í hverri einustu viku,
sem telst afar mikil verðbreyting og
fréttnæm í sjálfu sér.  Tólf sinnum
hefur verðið lækkað um meira en
sex prósent og 16 sinnum hefur það
hækkað um hið sama. Útboðsgengið
í aðdraganda skráningar var 17 og
undanfarið hálft ár hefur gengið
verið öðrum hvorum megin við
15. Það er þrátt fyrir allar fréttirnar
hærra en það var síðasta haust.
Það er vissulega áhugavert að
einstaklingar geti haft mikil áhrif á
hlutabréfaverð með stöku tísti eða
færslu á Instagram en getur verið að
við séum stundum að lesa of mikið í
verðbreytingar Snapchat?
Er of mikið lesið í Snapchat?
Stýrir
alþjóðasviði
Einar Páll
Tómasson, sem
hefur starfað
hjá Icelandair
um árabil, hefur
verið ráðinn
forstöðumaður
alþjóðasviðs greiðslu-
kortafyrirtækisins Borgunar. Tekur
hann við starfinu af Finni Svein-
björnssyni sem tók fyrr á árinu
til starfa sem framkvæmdastjóri
bankasviðs Fjármálaeftirlitsins.
Einar Páll gegndi áður starfi for-
stöðumanns markaðs- og viðskipta-
þróunardeildar Icelandair en auk
þess starfaði hann sem svæðis-
stjóri flugfélagsins fyrir meginland
Evrópu. Hann er ekki ókunnugur
kortamarkaðinum en árin 1999 til
2005 var hann markaðsstjóri Mast-
erCard á Íslandi.
Til Stefnis
Óðinn Árnason,
sem hefur starfað
sem sjóðsstjóri
hjá Stapa lífeyris-
sjóði, hefur verið
ráðinn til sjóða-
stýringarfyrirtækis-
ins Stefnis þar sem
hann mun starfa í hlutabréfateymi
fyrirtækisins. Óðinn hefur starfað
hjá Stapa frá árinu 2012 en þar áður
starfaði hann meðal annars hjá
Sparisjóðabanka Íslands, Íslenskum
verðbréfum og Kaupþingi í Svíþjóð.
Óðinn kemur til Stefnis í stað Tóm-
asar Karls Aðalsteinssonar, en eins og
greint var frá í Markaðinum í síðustu
viku hefur sá síðarnefndi ráðið sig til
Íslenskra fjárfesta þar sem hann mun
stýra erlendum hlutabréfasjóðum
verðbréfafyrirtækisins.
Sat í lánanefnd
Nokkra athygli
vakti að Guðrún
Johnsen væri
á meðal um-
sækjenda um
embætti að-
stoðarseðlabanka-
stjóra. Eins og margir
muna sat hún í stjórn Arion banka
frá árinu 2010 þar til í desember
í fyrra. Var hún um skeið varafor-
maður stjórnar en auk þess sat hún í
áhættunefnd í nokkur ár og tvívegis
í lánanefnd. Fyrra skiptið var árið
2014, sama ár og bankinn ákvað að
fjármagna kísilver United Silicon,
og síðara skiptið árið 2017, sama ár
og bankinn afskrifaði hátt í fimm
milljarða vegna kísilversins. For-
sætisráðherra hefur það væntanlega
í huga við valið á eftirmanni Arnórs
Sighvatssonar.
4 . a P r í l 2 0 1 8 M I Ð V I K U D a G U r6 markaðuriNN
0
4
-0
4
-2
0
1
8
0
4
:5
8
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
F
5
9
-6
5
2
8
1
F
5
9
-6
3
E
C
1
F
5
9
-6
2
B
0
1
F
5
9
-6
1
7
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
0
s
_
3
_
4
_
2
0
1
8
C
M
Y
K