Morgunblaðið - 05.01.2018, Síða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JANÚAR 2018
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Setjum undir á staðnum
Dráttarbeisli
undir flestar tegundir bíla
Þar sem ég get ekki
hætt að hugsa um loft-
mengunina hér í
Reykjavík á gamlárs-
kvöld get ég ekki orða
bundist. Hvar erum
við Íslendingar staddir
í umhverfismálum? Að
við skulum leyfa öllum
að skjóta upp rak-
ettum, að heilbrigðis-
yfirvöld skuli ekki
grípa í taumana, þegar
vitað var fyrirfram að það yrði logn á
gamlárskvöld og sala á flugeldum
var í hámarki. Er ekki hlutverk heil-
brigðisyfirvalda, svo sem land-
læknis, að stoppa þessa vá, á að leyfa
börnum, unglingum ungu fólki og
þeim eldri að anda að sér slíku eitri,
þungmálmum, sóti, krabbameins-
valdandi lofti? Haldið þið að þetta
hverfi úr lungunum sem ofan í þau
fór á gamlárskvöld? Svo er aldeilis
ekki. Þessi sjúkdómsvaldandi efni
sitja eftir í lungunum og valda
heilsutjóni síðar meir.
Hvaða heilsutjóni valda þau?
Hver verður tíðni lungnasjúkdóma á
Íslandi samanborið við önnur lönd
sem ekki leyfa almenningi að skjóta
upp flugeldum í þessu brjálaða
magni sem gert er hér? Við eigum
eftir að súpa seyðið af þessari
heilsuvá, sem stjórnvöld vernda okk-
ur ekki fyrir. Eiga heilbrigðisyfir-
völd ekki að stoppa
þessa vitleysu?
Ef okkur vantar
svona mikið í fjár-
mögnun hjálparsveit-
anna er kominn tími til
að rukka inn fyrir
björgun á fólki sem
enga ábyrgð tekur á
ferðum sínum inn á há-
lendið. Eða fara leiðina
sem Grænlendingar
fara; banna öllum að
fara upp á Grænlands-
jökul nema með full-
komnum tryggingum og ábyrgð á
því sem þeir eru að gera með að
hætta lífi sínu í stórhættulegum að-
stæðum. Misnotkunin á neyðar-
hjálpinni hér á Íslandi er stór-
alvarlegt mál sem yfirvöld taka
heldur ekki ábyrgð á.
Loftmengun
vegna flugelda
Eftir Rut Rebekku
Sigurjónsdóttur
Rut Rebekka
Sigurjónsdóttir
»Hvar erum við Ís-
lendingar staddir í
umhverfismálum? Að
við skulum leyfa öllum
að skjóta upp rakettum,
að heilbrigðisyfirvöld
skuli ekki stöðva þetta.
Höfundur er listmálari og
hjúkrunarfræðingur.
rutrebekka@simnet.is
„Til að hálendið
nýtist þarf uppbyggða
heilsársvegi... Með há-
lendisvegum yfir
Sprengisand og norð-
an Vatnajökuls opnast
nýir hringvegir um
landið.“ Þetta fullyrðir
Guðjón Sigurhjart-
arson í grein í
Morgunblaðinu 28.
desember.
Já, ekki bara einn vegur, heldur
„nýir hringvegir.“ Og hvað liggur
að baki þessari stóru fullyrðingu
um mannvirkjavæðingu hálend-
isins? Hefur Guðjón kynnt sér há-
lendisþjóðgarða og hálendisvegi er-
lendis? Það fylgir ekki sögunni og
til lítils hef ég komið í og kynnt
mér 30 þjóðgarða og friðuð svæði í
sjö löndum auk 18 virkjanasvæða
ef það hefur leitt mig á algerar
villigötur.
Nú er það svo að þjóðgarðar á
hálendi eru mismunandi og ég læt
nægja að nefna tvo þjóðgarða sem
hafa svipaða stöðu og komandi
miðhálendisþjóðgarður hér á landi.
Þjóðgarðurinn á Harðangursheiði
(Hardangervidda), stærsti þjóð-
garður á meginlandi Evrópu, er
nærtækt dæmi og beinn keppinaut-
ur við miðhálendisþjóðgarð hér,
þótt þessi norsku hálendisvíðerni
standi langt að baki íslenska
miðhálendinu sem er einstætt á
heimsvísu. Er þá ekki búið að
leggja marga hringvegi og upp-
byggða vegi þvers og kruss í þeim
þjóðgarði? Stytta vegalengdirnar á
milli byggðanna, sem liggja um-
hverfis víðernið? Reisa glæsileg há-
lendishótel, þjónustumiðstöðvar og
aðstöðu fyrir viðhald og snjómokst-
ur? Svarið er einfalt: Nei. Ekkert
af þessu. Ekki heldur virkjanir sem
til stóð að reisa fyrir hálfri öld.
Hvers vegna? Meðal annars vegna
þess, sem Guðjón og fleiri gleyma,
en er að verða eitt verðmætasta og
sífellt sjaldgæfara fyrirbrigði jarð-
arinnar: Friður og kyrrð í faðmi
ósnortinnar víðáttu.
Þegar ég kom þarna
á sínum tíma gisti ég
eina nótt í fjallakofa á
Harðangursheiði. Tug-
ir þriggja og fjögurra
stjörnu hótela – öll
eins – á mörgum ferð-
um um þveran og
endilangan Noreg
runnu strax saman í
eitt óminnisvert fyr-
irbrigði, en þessi eina
gistinótt í kyrrð og
dýrð hálendisvíðátt-
unnar og önnur nótt í
gömlu sveitahóteli í Suður-Kjós
norður í Finnmörku í „nóttlausri
voraldarveröld“ verða ógleyman-
legar. Samt þekkti ég hliðstæður
frá Íslandi, en það var svo óvænt
að upplifa svipað í öðru landi og þó
ekki eins magnað.
Annað dæmi: Í Steinboga-
þjóðgarði í Utah heitir frægasti
steinboginn „Delicate Arch“ eða
Viðkvæmi bogi. Hann er frægasti
steinbogi Ameríku og prýðir
skjaldarmerki Utah ríkis. Hann
prýðir einnig náttúrupassann
vestra, sem gildir í öllum þjóðgörð-
um Þjóðgarðastofnunar Bandaríkj-
anna með áletruninni „Proud part-
ner“ eða „stoltur þátttakandi“. Hér
heima sögðu menn um fyrirbrigðið
náttúrupassa: „Auðmýking, lítil-
lækkun.“ Nú skyldi maður halda að
upp að Delicate Arch liggi „góður
upphleyptur vegur“ til þess að
þetta fræga fyrirbæri „geti nýst
efnahagslega“. Hægt að bruna
þangað og fá fullkomna þjónustu í
örtröðinni í stóru þjónustumiðstöð-
inni sem malar gull. En það er
öðru nær. Síðustu fimm kílómetr-
ana verður fólk að ganga eftir ná-
kvæmlega sömu krókóttu göngu-
slóðinni og fyrsti hvíti landneminn
gekk og ganga síðan aftur til baka.
Erfitt ferðalag fyrir mann í hjóla-
stól, en áskorun sem hægt er að
standast með hjálp. Leiðin liggur
fram hjá óbreyttum kofa þessa
landnema.
Hvers vegna er þetta svona? Jú,
krafan felst í „upplifunarferða-
mennsku“, að upplifa áskor-
unartilfinningu landnemans og „va-
áá!“ upphrópunina þegar
steinboginn birtist í allri sinni dýrð.
Og með því að varðveita svona ein-
stæð fyrirbæri sem best fyrir kom-
andi kynslóðir sem „heilög vé“ eins
og þekktur jarðvarmavirkj-
anasérfræðingur sagði á ráðstefnu í
Reykjavík um friðun Yellowstone,
mesta jarðvarma- og orkusvæðis
Bandaríkjanna, fæst hin eftirsótta
viðskiptavild og efnahagslegur
ábati sem heiður þjóðar út á við
getur skapað.
Að lokum: Er hægt að leggja
uppbyggðan veg yfir Bárðarbungu?
Spurt er, því að í grein sinni 15.
desember taldi Guðjón að vegur
sem tengdi Reykjavík og Egilsstaði
yfir hálendið myndi stytta leiðina á
milli þessara staða um 256 kíló-
metra. Í næstu grein lækkaði hann
töluna niður í 171 kílómetra, um
heila 85 km og fór létt með það.
Skoðum það. Um hringveginn og
Öxi eru 630 kílómetrar á milli
Reykjavíkur og Egilsstaða en
verða senn 620 kílómetrar. Leiðin á
að styttast niður í 449 kílómetra
samkvæmt tillögu Guðjóns um há-
lendisveginn og sú nýja leið skiptist
svona: Búið að leggja 161 kílómetra
frá Reykjavík til Vatnsfells og 100
kílómetra frá Egilsstöðum til Kára-
hnjúka, alls 261 km. Eftir að brúa
bilið milli Vatnsfells og Kárahnjúka
með 188 km nýjum vegi. En stysta
loftlína á milli Vatnsfells og Kára-
hnjúka er 175 kílómetrar og mun-
urinn, 13 kílómetrar, er augljóslega
alltof lítill í útreikningi Guðjóns.
Stystu loftlínur á milli staða eru yf-
irleitt talsvert eða mikið styttri en
landleiðirnar. Loftlínan milli Egils-
staða og Kárahnjúka er 30 km
styttri en landvegurinn, og loftlínan
á milli Reykjavíkur og Vatnsfells
25 km styttri en landvegurinn. 55
km samtals.
Það er kannski hægt að vonast
til að hálendisvegur stytti leiðina
milli Reykjavíkur og Egilsstaða um
120 km, ja, nema að það verði
byggður „góður uppbyggður veg-
ur“ sem næst loftlínunni, yfir Bárð-
arbungu.
Uppbyggður vegur
yfir Bárðarbungu?
Eftir Ómar
Ragnarsson »Niðurstaða Norð-
manna og fleiri: Há-
lendisþjóðgarðar og
„góðir uppbyggðir há-
lendisvegir“ fara ekki
vel saman.
Ómar Ragnarsson
Höfundur er áhugamaður um
náttúru Íslands og jafnrétti
borinna og óborinna kynslóða.
Atvinnublað alla laugardaga
mbl.is
ER ATVINNUAUGLÝSINGIN
ÞÍN Á BESTA STAÐ?
Allt um sjávarútveg