Morgunblaðið - 08.01.2018, Síða 18

18 UMRÆÐAN Minningar
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. JANÚAR 2018
✝ Einar MarinóMagnússon
járnsmíðameistari
fæddist 4. febrúar
1924 í Nýlendu í
Hvalsneshverfi í
Miðneshreppi.
Hann lést 21. des-
ember 2017.
Hann var fjórða
barn hjónanna
Magnúsar Bjarna
Hákonarsonar út-
vegsbónda í Nýlendu, f. 1890, d.
1964, og eiginkonu hans, Guð-
rúnar Hansínu Steingríms-
dóttur, f. 1891, d. 1987.
Systkini hans eru Steinunn
Guðný Magnúsdóttir, f. 1917, d.
1997, Ólafur Hákon Magnússon,
f. 1919, d. 2010, Björg Magnea
Magnúsdóttir, f. 1921, d. 1980,
Gunnar Reynir Magnússon, f.
1925, d. 2012, Hólmfríður Bára
Magnúsdóttir, f. 1929, d. 2014,
og Tómasína Sólveig Magn-
úsdóttir, f. 1932.
Eftirlifandi eiginkona Einars
er Helga Marín Pálína Að-
alsteinsdóttir og kjörsonur
þeirra er Gísli Valur Gíslason.
Börn hans eru Kristján Valur
Gíslason, Tinna Kristín Gísla-
dóttir, Jónas Daði Dagbjart-
arson, Þórunn Bryndal og El-
isabeth Marin Gísladóttir.
Einnig hefur systursonur Helgu,
Georg Georgiou, ávallt verið
þeim Einari og Helgu afar ná-
inn. Dóttir hans er Guðný Helga
Georgiou.
Einar Marinó hóf
nám í járnsmíði hjá
Stálsmiðjunni í
Reykjavík árið
1942. Hann lauk
námi þar 1946 og
sveinsprófið tók
hann vorið 1947.
Einar hóf störf hjá
Vélsmiðju Sigurðar
Sveinbjörnssonar í
Reykjavík árið
1947. Hann var
fastráðinn hjá Hitaveitu Reykja-
víkur (síðar Orkuveitu Reykja-
víkur) árið 1962 og vann þar til
starfsloka árið 1994. Fyrsta
verkefni Einars fyrir Hitaveitu
Reykjavíkur var árið 1948. Hann
vann því samfleytt að verkefnum
tengdum hitaveitu í 46 ár.
Jafnframt störfum sínum hjá
Hitaveitunni vann Einar að list-
sköpun, einkum málm-
skúlptúrum og járnhandverki.
Fyrsta sýning Einars á verkum
sínum var á samsýningu lista-
manna í Listasafni ASÍ árið
1980. Árið 1996 hélt hann einka-
sýningu í Stöðlakoti í Reykjavík.
Í tilefni af áttatíu ára afmæli
hans árið 2004 var haldin viða-
mikil útisýning, „Orkan og lífið“,
í Sólveigarlundi við Hvals-
neskirkju, skammt frá æsku-
heimili hans. Síðar sama ár var
sýningin sett upp í húsnæði
Orkuveitu Reykjavíkur.
Útför Einars Marinós fer
fram frá Laugarneskirkju í dag,
8. janúar 2017, klukkan 15.
Járnmaðurinn er uppfinninga-
maður og frumkvöðull.
Hann er mikilvæg en nafnlaus
stærð í uppbyggingu samfélags,
hvort sem tengist listsköpun eða
þægindum daglegs lífs.
Hann er réttsýnn með meiru,
hógvær og nægjusamur.
Járnmaðurinn er tryggur og
ávallt tilbúinn að veita þeim aðstoð
sem biðja og óskar einskis í stað-
inn.
Járnmaðurinn er með harða
kápu en opið og viðkvæmt hjarta.
Hann hlúir að náunganum og
elur af ást og umhyggju hvort sem
blóðskyldir eru eða ekki.
Hann er ávallt þakklátur fyrir
það sem hann hefur.
Þú ert mín helsta fyrirmynd!
Þú ert dáður af þeim sem þig
þekkja og við sem umgengumst
þig eigum þér svo margt að þakka.
Þú varst alltaf til staðar fyrir
mig og mína og tilbúinn að leið-
beina.
Þú átt hvað mestan þátt í
hvernig líf mitt hefur þróast.
Járnmaðurinn ert þú afi, þú ert
ofurhetjan!
Þú varst mér meira sem annar
faðir en afi.
Ég elska þig og mun sakna þín
sárt.
Hvíldu í friði.
Kristján Valur Gíslason.
Elsku afi, hvar á maður að
byrja þegar svona mikill meistari
fellur frá. Ég sit og hlusta á lagið
„Umvafin englum“ og hugsa um
hversu heppin ég var að fá að alast
upp með annan fótinn hjá ykkur
hjónum. Umvafin englum. Fyrstu
árin mín bjó ég í kjallaranum á
Laugateignum beint fyrir neðan
ykkur. Ég hef verið tengd ykkur
alveg frá blautu barnsbeini. Ég á
óteljandi yndislegar bernsku-
minningar þar þökk sé þér og
ömmu. Þið voruð alltaf þarna til
staðar fyrir mann. Ljúfu morgn-
arnir þar sem allir sátu saman og
þið hlustuðuð á fréttirnar. Hlað-
borð af áleggi var sett á borð með
brauðinu, morgunstund var fastur
liður hjá ykkur. Óteljandi utan-
landsferðirnar þar sem við feng-
um að fljóta með ykkur. Enn í dag
er ég finn ilm af appelsínu minnir
það mig á þig, því þú varst nánast
undantekningalaust með ferskar
appelsínur með þér á ströndinni.
Það var alltaf svo mikil værð í
kringum ykkur. Það var alltaf gott
að vera í nærveru ykkar. Þú varst
svo mikill klettur öll mín uppvaxt-
arár. Hjálpaðir með allt ef ég bað
þig og það var aldrei kvöð eða
pína, þú varst einfaldlega ánægð-
ur með að geta hjálpað. Og út af
þér get ég gefið þennan kærleik
áfram til strákanna minna.
Þeir sem þig þekktu vissu að þú
varst gæddur óteljandi kostum.
Þú varst einn sá vandaðasti maður
sem ég hef nokkurn tímann þekkt.
Þú varst alltaf þakklátur fyrir allt,
þú hafðir mikla réttlætiskennd,
varst með stórt hjarta og ósköp
nægjusamur. Það voru engin tak-
mörk fyrir nægjusemi í þínu til-
felli.
Þú vildir aldrei tala illa um
neinn eða niður til einhvers. Þú
varst svo hrein sál og samvisku-
samur og verulega réttsýnn að
eðlisfari, þú vildir gera allt 100%.
Þú sást allt í svörtu eða hvítu og
reyndir að aga okkur þannig til.
Þú varst vinnusamur maður
alla tíð og virkur járnsmiður.
Listaverk þín eru víða og ég held
áfram að vera stolt af því í kom-
andi framtíð að geta sagt að þetta
gerði afi minn.
Svo eignaðist ég strákana mína
tvo. Þessi eldri fékk seinna nafnið
þitt, Marinó. Ég kalla hann stund-
um Nóa til að minna á þig. Þú
sýndir þeim ómælda hlýju og
hrósaðir þeim við öll tækifæri. Þú
varst svo stoltur af afkomendum
þínum öllum. Allt sem þau gerðu
var einstakt í þínum huga. Og ég
elskaði að fylgjast með þér fullur
stolts, því svoleiðis horfðir þú á
mig, elsku afi minn. Ást ykkar og
hlýja hefur mikið með það að gera
að ég hef náð að hrista af mér mót-
læti. Mig vantaði alltaf að rjúka
allt á hnefanum svo þið vissuð
hversu mikið þið gáfuð mér. Síð-
asta árið þitt á þessari jörðu stóð
hnefinn ekki til boða, en ég veit að
þú varst stoltur af mér í haust
þegar það fór að birta til. Ég ætla
að ríghalda í það því þú skiptir mig
öllu máli, afi minn.
Að kveðja þig er mikið erfiðara
en mig grunaði. Ég fann það þeg-
ar þú varst raunverulega farinn
hvað það var gott að hafa þig
þarna. Þú kenndir okkur að það að
lifa lífi sínu af heilindum og að
Einar Marinó
Magnússon
Séra Jón er að
sjálfsögðu emb-
ættismaður og
nýtur þar af leið-
andi ákvarðana
kjararáðs en
hinn Jón er bara
almennur laun-
þegi á íslenskum
vinnumarkaði og
nýtur því kjara
sem ákvarðast af
ASÍ og Samtökum atvinnu-
lífsins. Nú, á þessu ári sem
er ljúka var ákveðið að leið-
rétta þann mismun sem verið
hefur milli opinbera kerfisins
og þess almenna varðandi
greiðslur vinnuveitenda til
viðkomandi lífeyrissjóða. Í
upphafi var lífeyriskerfið að-
eins fyrir opinbera starfs-
menn en kringum 1970 voru
síðan stofnaðir sjóðir fyrir al-
menna vinnumarkaðinn þar
sem launþegar greiddu 4%
og vinnuveitendur 6% og var
það þannig fram til 1. júlí sl.
Þá tók við nýtt samkomulag,
þar sem framlag vinnuveit-
enda hækkar strax í 8% og
síðan í nokkrum áföngum í
11,5% á þremur árum. Mér
er til efs að þessar breyt-
ingar geti nema að litlu leyti
náð tilgangi sínum. Ástæðan
er einföld: Kjararáðið er
skipað fimm aðalmönnum og
fimm varamönnum, þar sem
Alþingi skipar þrjá aðalmenn
og þrjá vara-
menn. Hæsti-
réttur skipar
síðan einn að-
almann og einn
varamann. Að
lokum skipar
ráðherra efna-
hagsmála einn
aðalmann og
einn vara-
mann. Já,
þannig skipuðu
kjararáði er
síðan ætlað að
ákvarða laun opinberra
starfsmanna án nokkurs
samráðs við Samtök atvinnu-
lífsins og Alþýðusambands
Íslands, sem fara með samn-
ingsumboð fyrir meginþorra
landsmanna.
Háttalag kjararáðs, að
byrja á því að hækka laun al-
þingismanna um 45%, sýnir
best hvað ráðið er á miklum
villigötum. Að láta sér detta
það í hug að þjóðin geti látið
það óátalið að ausið sé úr
takmörkuðum sameig-
inlegum sjóðum til embættis-
manna og alþingismanna á
sama tíma og laun almennra
launþega hækka rétt innan
við 10%. Og það sem er allra
verst er það að það kemur í
veg fyrir allar hækkanir til
þeirra sem mest þurfa á því
að halda, öryrkja og eldri
borgara. Nei, þessari vald-
níðslu kjararáðs verður að
linna. Hreinlegast væri að
fella úr gildi öll lagaákvæði
er varða kjararáðið. Ekki
batnaði vitleysan þegar bisk-
up Íslands fór fram á að það
tæki laun biskups til endur-
ákvörðunar. Endurákvörð-
unin hljóðaði upp á aftur-
virka 18% hækkun frá fyrsta
janúar 2017 og fær því með
janúarlaununum sínum
smábónus upp á 3,3 milljónir.
Þessi vinnubrögð kjararáðs
eru langt frá því sem gæti
talist siðlegt, þótt ég efist
ekki um að ráðið vinni eftir
þeim reglum sem því eru
settar. Mér finnst það liggja
ljóst fyrir að leggja verði
kjararáð niður og draga til
baka allar ákvarðanir þess á
árinu sem er að renna sitt
skeið. Síðan mætti hugsa sér
að allar ákvarðanir til launa-
breytinga hjá opinberum
starfsmönnum þyrftu að
hljóta samþykki ASÍ og Sam-
taka atvinnulífsins. Þannig
mætti komast hjá því að
setja öll launamál í landinu í
hreint uppnám, eins og
kjararáð hefur þegar gert
með þessum ákvörðunum
sínum sem standast enga sið-
fræðilega skoðun.
Að lokum vil ég segja ykk-
ur smá sögu um það, hvernig
ég kynntist siðfræði fyrst.
Fyrir 63 árum var ég á
Landspítalanum í aðgerð á
vinstri mjöðm og þar sem ég
mátti ekki stíga í fótinn
næstu mánuði var mér ekki
hleypt út af spítalanum fyrr
en ég var fær um að ganga
upp og niður stiga á þessum
hækjum, sem voru upp í
handarkrika. Já og það var
ekki fyrr en þremur vikum
eftir aðgerð. Á þeim tíma var
heimavist hjúkrunarnema á
rishæð Landspítalans og á
þessum æfingatímum kynnt-
ist ég mörgum hjúkrunar-
nemum sem aðstoðuðu við
æfingarnar, allt undir styrkri
stjórn Snorra Hallgríms-
sonar og fröken Jóhanna sá
um. Þá fékk ég meðal annars
lánaða bók sem var á norsku
og fjallaði um siðfræði og
varð bókstaflega heillaður af
henni. Mér fannst hún ein-
faldlega opna fyrir mér sam-
hengi hlutanna og þýðingu
þeirra á allt umhverfi sitt.
Já, og þess vegna finnst mér
það vera til háborinnar
skammar að sjá framferði
biskups Íslands eins og að
framan er getið. Kjararáð
verður að leggja niður og
draga til baka allar ákvarð-
anir þess. Um annað er ekki
að ræða ef einhver sátt á að
vera í þjóðfélaginu. Nei, enga
sérstaka séra Jóna meir.
Nokkur orð um kjararáð,
Jón og séra Jón
Eftir Guðjón
Tómasson »Kjararáð verður
að leggja niður
og draga til baka
allar ákvarðanir
þess.
Guðjón Tómasson
Höfundur er eldri borgari.
Áhugaverður
pistill var birtur
á vef Orkustofn-
unar 15. desem-
ber sem nefnist
Jólaerindi
orkumálastjóra
2017. Eitt af því
sem vakti áhuga
minn var um-
fjöllun um örlög
jökla landsins,
þar sem pistlahöfundur
kemst þannig að orði:
„Mesta hættan sem steðjar
að Hofsjökli er reyndar frá
því góða fólki um allan heim
sem sameinast í því að koma í
veg fyrir nýtingu vistvænna
orkulinda vegna þess að það
telur að það sé verið að fórna
með óafturkræfum hætti
verðmætum, sem af ýmsum
gildum ástæðum megi ekki
snerta við. Vandinn er sá að
eftir því sem þetta fólk eflist í
baráttunni og nær betri ár-
angri í að hindra vistvæna
orkuframleiðslu þar sem hún
er möguleg á jarðarkringl-
unni, eftir því
vex kolefn-
ismagnið í loft-
hjúpnum hraðar
og Hofsjökull,
eitt af höfuð-
djásnum ís-
lenska hálend-
isins, bráðnar og
hverfur. Við
ættum kannski
að sýna jöklun-
um okkar svolít-
ið meiri athygli
og samúð.“
En hvað á orkumálastjóri
við? Er hann þarna að vitna í
andstæðinga þess að virkja
jökulár og þá mótsögn sem í
baráttu þeirra felst? And-
stæðingum virkjana virðist
hætta til að líta framhjá hjá
þeirri staðreynd að jöklarnir
eru auk fegurðar og tignar
fyrst og fremst birgðir af ís
og við þeim virðist lítið annað
blasa en að þeir muni bráðna
og vatnið renna til sjávar.
Með vaxandi áhrifum gróð-
urhúsaloftegunda á loftslagið
eykst hitinn og það mun óhjá-
kvæmilega leiða til hraðari
bráðnunar jökla.
En hvað getur mannkynið
gert til að hægja á framleiðslu
gróðurhúsalofttegunda? Það
er auðvitað margt, en skil-
virkasta framlag okkar Ís-
lendinga er væntanlega að
framleiða raforku með því að
virkja þá orku sem til fellur í
okkar fjölmörgu jökulám.
Mér sýnist að orkumálastjóri
sé einmitt að benda á þá
áhugaverðu staðreynd að við
getum nýtt afrennsli jökla til
að hægja á myndun gróð-
urhúsalofttegunda.
Til að skýra þessa mynd
enn betur má skoða hvernig
við Íslendingar höfum nýtt þá
raforku sem framleidd er hér-
lendis, en drjúgur hluti henn-
ar er nýttur til að framleiða
ál. Af þeim gögnum sem ég
hef skoðað má lesa að kolefn-
isfótspor vegna framleiðslu
eins tonns af áli sé nálægt því
að vera um 1,6 tonn af kolefni
ef það er unnið með raforku
úr vatnsaflsvirkjun, en nær
17 tonn af kolefni fyrir hvert
framleitt tonn af áli ef raf-
orkan er framleidd með kol-
um. Þannig má halda því fram
að það sparist nálægt 15 tonn
af kolefni við hvert framleitt
tonn af áli hérlendis sam-
anborið við framleiðslu í Kína
sem dæmi.
Álver á Íslandi framleiddu
um 858.000 tonn af áli árið
2016. Ef við gefum okkur að
íslenskar virkjanir hefðu ekki
verið til staðar til að afhenda
rafmagn til þessarar fram-
leiðslu hefði álið væntanlega
verið framleitt í öðrum lönd-
un og að öllum líkindum með
raforku frá kolaorkuverum.
Íslenskt vatnsafl sem virkjað
er til að framleiða rafmagn til
álframleiðslu sparar því kol-
efnislosun sem nemur allt að
12,8 milljónum tonna.
Ef þessar stærðir eru sett-
ar í samhengi við raforku-
vinnslu vegna álframleiðslu á
heimsvísu, þá eru um það bil
53% allrar þeirrar raforku
sem nýtt er til framleiðslu á
áli framleidd í kolaorkuver-
um, en nálægt 27% með
vatnsaflsvirkjunum.
Markmiðið með þessari
grein er ekki að mæra ál og
álframleiðslu, heldur að
benda á gagnsemi þess fyrir
náttúruna almennt að nýta ís-
lenskar jökulár til að fram-
leiða raforku. Kolefn-
ismengun er hnattrænt
vandamál, ekki staðbundið. Í
þessu samhengi var sagt í
frétt síðastliðið haust að við
niðurdælingu á kolefni hér-
lendis væri hugsanlega verið
að binda kolefni sem varð til í
Singapúr.
Nýting íslenskra jökuláa til
framleiðslu rafmagns vegna
til dæmis álframleiðslu hefur
ótvíræða kosti ef litið er til
heildarhagsmuna umhverf-
isins varðandi kolefn-
ismengun og þá um leið bar-
áttunnar um að vernda
jöklana. Á þetta var orku-
málastjóri að benda í sinni
ágætu jólakveðju.
Örlög íslenskra jökla
Eftir Pál
Gíslason »Nýting jökuláa
til framleiðslu
rafmagns hefur
ótvíræða kosti ef
litið er til heildar-
hagsmuna
umhverfisins og
baráttunnar um að
vernda jöklana.
Páll Gíslason
Höfundur er verkfræðingur
og formaður Verkfræðinga-
félags Íslands.
pg@pg.is
Móttaka aðsendra greina
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notk-
un og tryggir öryggi í samskiptum milli starfsfólks Morg-
unblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir ekki greinar sem
einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra
horni forsíðu mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi
þar sem liðurinn „Senda inn grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að
nýskrá sig inn í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi
í skráningarferlinu. Eftir að viðkomandi hefur skráð sig sem
notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu notanda og lykilorð
til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólarhring-
inn. Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla
virka daga í síma 569-1100 frá kl. 8-18.