Morgunblaðið - 29.01.2018, Page 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. JANÚAR 2018
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Í
bandarískri slangurorðabók
hefur sögnin „að Tonya Har-
dinga“ tvenns konar merk-
ingu. Annars vegar að beita
bolabrögðum til að ryðja
keppinaut úr vegi, hins vegar að
brjóta hnéskeljar fólks. Sögnin dreg-
ur nafn sitt af hinni bandarísku Tonyu
Harding, sem var einn besti listdans-
ari heims á skautum snemma á 10.
áratugnum. Ferli hennar lauk árið
1994 þegar hún var dæmd fyrir að
hafa látið hjá líða að láta lögreglu vita
að hún hefði búið yfir vitneskju um
líkamsárás á skautakonuna Nancy
Kerrigan eftir að hún hafði verið
gerð, en árásin var skipulögð af Jeff
Gillooly, fyrrverandi eiginmanni
Harding. Fyrir þetta var Harding
dæmd í þriggja ára skilorðsbundið
fangelsi, auk sektargreiðslu. Í kjölfar-
ið ákvað bandaríska skautasambandið
að setja hana í ævilangt keppnisbann
og svipta hana þeim titlum sem hún
hafði unnið á ferli sínum, þar á meðal
landsmeistaratitli. Hún var úthrópuð,
fyrirlitin og hötuð, ekki bara í heima-
landi sínu heldur um heim allan.
„Ég hef upplifað það versta. Ég
hef verið einskis virði í augum fólks,“
sagði Harding í viðtali við bandarísku
sjónvarpsstöðina ABC fyrir skömmu,
en eftir að kvikmyndin I, Tonya, sem
fjallar um ævi hennar var frumsýnd
fyrr í þessum mánuði, hefur saga Ton-
yu Harding verið dregin fram í dags-
ljósið og margir velt fyrir sér máls-
meðferðinni og hvernig fjallað var um
Harding á sínum tíma.
Andstæðan við ísprinsessuna
En hver er hún? Tonya Maxine
Harding var fimmta barn móður sinn-
ar, LaVona Golden, og fjórða eigin-
manns hennar, Albert Harding, og
fæddist í Portland í Oregonríki 12.
nóvember 1970, „röngum megin við
brautarteinana“ eins og stundum er
sagt í Bandaríkjunum. Fjölskyldan
var fátæk og var á eilífum húsnæðis-
hrakhólum, LaVona var drykkfelld og
beitti dóttur sína ofbeldi, Albert yfir-
gaf fjölskylduna þegar Tonya var á
barnsaldri. Hún fór á fyrstu skauta-
æfinguna þegar hún var þriggja ára
og fljótlega kom í ljós að í litlu stúlk-
unni bjó mikill efniviður.
„Ég vildi ekki verða þjónustu-
stúlka eins og móðir mín,“
sagði Harding í áðurnefndu við-
tali á ABC. „Ég vildi eitthvað
betra. Skautarnir voru mín leið
til þess.“
Þegar Tonya var komin á
unglingsaldur var ljóst að þar
var framtíðarmeistari á ferð. En
hún var ekki dæmigerð skauta-
drottning 9. og 10. áratugarins.
Hún saumaði keppnisbúninga
sína sjálf, því hún hafði ekki ráð
á skrautlegum búningum eins og
aðrar skautakonur kepptu í og
hún steig skautadans við tónlist
rokksveitarinnar ZZ-Top á með-
an aðrar dönsuðu undir tónum
Mozarts. Hún giftist mennta-
skólakærastanum sínum, Jeff Gill-
ooly, þegar hún var tvítug, hún reykti
á almannafæri og meðal áhugamála
hennar voru bílaviðgerðir og skot-
veiðar. Hún var kraftalega vaxin,
sögð gersneydd þeim yndisþokka
sem talinn var nauðsynlegur eigin-
leiki skautadansara og óteljandi
ballettímar og tískuráðgjöf frá sér-
fræðingum, sem þjálfari hennar kall-
aði til aðstoðar, breyttu þar litlu um.
„Ég ætla að vera andstæðan við
ísprinsessuna. Ég ætla að verða
íþróttamaður af þeirri tegund sem
aldrei hefur sést áður og ég ætla að
ná lengra en nokkur annar,“ sagði hin
unga og metnaðarfulla Tonya í viðtali
þegar hún var 18 ára.
Önnur upprennandi skauta-
stjarna á þessum tíma var Nancy
Kerrigan. Hún var sönn ímynd
skautaprinsessunnar, drakk mjólk úr
kampavínsglösum og keppti í hvítum
glimmerskreyttum skautakjólum,
sem voru sérhannaðaðir fyrir hana af
frægum tískuhönnuðum. Hún var
kölluð Mjallhvít, henni var gjarnan
líkt við Jaqueline Kennedy, fyrrver-
andi forsetafrú Bandaríkjanna og var
með auglýsingasamninga við fjölda
fyrirtækja, m.a. Disney, Camp-
bells-súpur, Reebok og önnur stórfyr-
irtæki.
Mannætufiskur og ruddi
Fjölmiðlafólk áttaði sig fljótlega
á því að með því að stilla þessum
tveimur unglingsstúlkum upp sem
andstæðum og keppinautum væri
kominn efniviður í safaríkar fréttir
um tilbúinn stelpuslag. Þess vegna
var gjarnan fjallað
um Kerrigan sem
yfirstéttarstúlku,
þó foreldrar hennar
hafi síður en svo
verið efnafólk. Aftur
á móti var fjallað um
Harding sem óhefl-
aðan rudda, hún var
sögð vera hjólhýsa-
pakk og var stundum
kölluð mannætufisk-
urinn í fjölmiðlum.
Hvers vegna ég?
Báðar tryggðu þær sér keppnis-
rétt á vetrarólympíuleikunum í Lille-
hammer í Noregi í febrúar 1994. Í
byrjun janúar það ár var Kerrigan
við æfingar í skautahöll í Detroit í
Michigan ríki þegar karlmaður kom
aðvífandi og sló með kylfu í hné
hennar. Viðbrögð Kerrigan, þar sem
hún lá á gólfinu, engdist af kvölum og
hrópaði „Why me?“ – Hvers vegna
ég? – voru tekin upp á myndband
sem var sýnt í fréttatímum víða um
heim. Árásin vakti óhug víða, ekki
síst vegna þess að talsvert hafði verið
fjallað um ofbeldi og hótanir gegn
íþróttakonum og hafði Harding m.a.
fengið hótunarbréf nokkru áður sem
varð til þess að hún dró sig úr lands-
hlutakeppni. Árásarmaður Kerrigan,
Shane Stant, náðist fljótlega og inn-
an tíðar komu í ljós tengsl hans við
Gillooly, en þau Harding voru þá
skilin. Stant, Gillooly og tveir aðrir
sögðust eingöngu hafa ætlað að
hræða Kerrigan, en þeir voru fundn-
ir sekir um árásina og dæmdir í fang-
elsi.
Kerrigan hlaut minniháttar
áverka af árásinni og þegar kom að
leikunum í Lillehammer rúmum mán-
uði síðar hafði hún náð sér að fullu.
Bandaríska ólympíusambandið reyndi
að koma í veg fyrir þátttöku Harding á
þeirri forsendu að hún tengdist árás-
inni. Hún brást við með því að kæra
sambandið og lyktir mála urðu þær að
hún keppti á leikunum.
Einvígið í Lillehammer
Loftið í skautahöllinni í Lille-
hammer var rafmagnað 25. febrúar
1994 þegar kom að keppni kvenna í
listdansi á skautum. Talað var um ein-
vígi aldarinnar og aldrei höfðu jafn-
margir fjölmiðlamenn verið viðstaddir
slíka keppni. Harding mætti gríðar-
legri andúð í Lillehammer, bæði frá
áhorfendum og fjölmiðlum og var það
álit margra að hún hefði átt að sjá
sóma sinn í því að mæta ekki. Af upp-
tökum frá leikunum má sjá Harding
tárvota hefja skautadans sinn, en hún
stoppar fljótlega og biður um að fá að
byrja aftur vegna þess að reimar á
skautum hennar slitnuðu. Henni var
leyft það, hún lauk keppni, en frammi-
staðan var ein sú versta á ferli hennar.
Kerrigan var hyllt gríðarlega og
skautasvellið var þakið blómum sem
áhorfendur köstuðu til hennar. Hún
vann til silfurverðlauna en Harding
lenti í 8. sæti.
Fjölmiðlar spöruðu ekki stóru
orðin: „Mjallhvít hafði betur gegn eit-
urdvergnum,“ var fyrirsögn Irish Tim-
es og fyrirsögn norska Dagbladet var
„Fríða sigraði dýrið.“
Þetta var í síðasta skiptið sem
Tonya Harding keppti á skautum, því
að skömmu síðar var hún sett í ævi-
langt keppnisbann. Fáir urðu til að
mótmæla því eða sýna henni stuðning
á opinberum vettvangi; hún var „konan
sem allir elskuðu að hata“.
Síðan þá hefur hún af og til ratað í
fréttir, eins og t.d. þegar hún gerðist
atvinnuboxari um skeið og kom fram í
heldur vafasömum raunveruleika-
Konan sem allir
elskuðu að hata
Bandaríska skautakonan Tonya Harding er líklega umdeildasta íþróttakona allra
tíma. Hún fékk ævilangt keppnisbann fyrir að búa yfir vitneskju um árás á keppi-
naut sinn og var kölluð mannætufiskur í fjölmiðlum sem bjuggu til „stelpuslag“
Forsíður
Mikið var
fjallað um
árásina á
Kerrigan.
Ólympíuleikar
Harding og Kerr-
igan við æfingar
í skautahöllinni
í Lillehammer.
Síðasti dansinn Tonya Harding keppti í síðasta skiptið á
skautum á ólympíuleikunum í Lillehammer í febrúar 1994.
Mest seldu ofnar
á Norðurlöndum
áreiðanlegur hitagjafi
10 ára ábyrgð
Draghálsi 14 - 16 · Sími 4 12 12 00 · www.isleifur.is