Morgunblaðið - 04.01.2018, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JANÚAR 2018 13SJÓNARHÓLL
Vatnagörðum 22 | 104 Reykjavík | Sími 585 8300 | sala@postdreifing.is | postdreifing.is
FJÖLPÓSTUR
SEM VIRKAR
*könnun Zenter apríl 2016.
61% landsmanna lesa fjölpóst
70% kvenna lesa fjölpóst
58% neytenda taka eftir tilboðum á
vöru og þjónustu í gegnum fjölpóst*
Dreifum sex daga vikunnar inn á 80.000 heimili
MARKHÓPURINN ÞINN BÍÐUR
EFTIR TILBOÐI FRÁ ÞÉR
Hafðu samband og við gerum þér tilboð í þá þjónustu sem þér hentar
BÓKIN
Á þessum tíma árs byrja megrunar-
bækurnar að fikra sig upp metsölu-
lista bókabúðanna. Margir hafa
strengt þess heit um áramót að
losna við nokkur
aukakíló, og leita
ólmir að nýjustu
brellunum og
brögðunum til að
segja skilið við
bumbuna á fljót-
legan og sárs-
aukalítinn hátt.
Ein megr-
unarbók sker sig
úr fjöldanum að
þessu sinni: The
Economist‘s Diet:
The Surprising
Formula for Los-
ing Weight and
Keeping It Off.
Eins og titillinn gefur til kynna er
hér á ferð bók sem veitir megrunar-
ráð byggð á hagfræðilegri nálgun.
Höfundarnir eru Christopher
Payne og Rob Barnett, en báðir eru
þeir hagfræðingar, en leiðir þeirra
lágu saman hjá viðskiptafréttamiðl-
inum Bloomberg. Payne og Barnett
áttu það sameiginlegt að vera akfeit-
ir, en fengu þá bráðgóðu hugmynd
að reyna að léttast með því að beita
þeirri þekkingu sem þeir höfðu öðl-
ast í hagfræðináminu. Kom í ljós að
með því að beita fyrir sig lögmáli
framboðs og eft-
irspurnar og ýms-
um öðrum verkfær-
um hagfræðinnar
gátu þeir komið
mataræðinu í lag –
alltént eru þeir
Payne og Barnett
afskaplega spengi-
legir í dag.
Eitt af lykil-
atriðum bókarinnar
er að fylgjast vel
með bæði þyngd og
neyslu og hugsa um
mataræðið á sama
hátt og fjárhaginn:
sá sem ekki skoðar
stöðuna á reikningnum og leggur
ekki fyrir áður en hann eyðir á ekki
von á góðu. Sama gildir með mat-
aræðið; það þarf helst að stíga á vog-
ina daglega, og ef fólk lætur eftir sér
fitandi pitsu í dag þá þarf að jafna
það út með léttari mat á morgun.
ai@mbl.is
Aukakílóin burt með
aðstoð hagfræðinga
Þann 1. desember 2018 verða eitt hundrað ár liðinfrá því að Ísland varð fullvalda ríki. Í 1. gr. sam-bandslagasamningsins segir um þetta atriði:
„Danmörk og Ísland eru frjáls og fullvalda ríki, í sam-
bandi um einn og sama konung og um samning þann, er
felst í þessum sambandslögum.“ Með þessum orðum
náðist einn stærsti áfangi í sjálfstæðisbaráttu landsins –
Ísland öðlaðist rétt til að ráða málefnum sínum sjálft auk
þess sem landið varð fullgildur aðili í samfélagi þjóðanna.
Í þessari grein verður gerð grein fyrir fullveldishugtak-
inu og fjallað um hvað hugtakið felur í sér.
Með hugtakinu fullveldi er átt við rétt ríkis til að fara
með æðstu stjórn, s.s. löggjafar-, framkvæmda- og dóms-
vald, á tilteknu landsvæði eða yfir tilteknum hópi fólks.
Sá réttur sem í fullveldinu felst hefur verið talinn tví-
þættur – innri fullveldisréttur
og ytri fullveldisréttur. Í innri
fullveldisrétti ríkis felst réttur
þess til að ráða innri málefnum
sínum og þarf lögmæti þess
réttar að vera ótvírætt. Í ytri
fullveldisrétti ríkis felst réttur
þess til að koma fram á alþjóða-
vettvangi og stofna sem aðili að
þjóðarétti til þjóðréttarskuld-
bindinga. Saman mynda þessir
tveir hlutar, innri og ytri full-
veldisréttur, fullveldisrétt tiltekins ríkis og ber öðrum
þjóðum að virða hann. Í því sambandi er rétt að geta þess
að tilurð fullveldisréttarins 1918 er allsérstök í þessum
skilningi – þannig myndaðist hæfi Íslands til að geta
stofnað til þjóðréttarskuldbindinga með gerð þjóðrétt-
arsamnings milli Íslands og Danmerkur, sambandslaga-
samningnum. Er það allsérstakt og vakti athygli þegar
samningurinn var gerður.
Fullveldishugtakið á sér langa sögu og eru skiptar
skoðanir á eðli þess og inntaki. Með gerð Westfalíu-
samninganna árið 1648 var lagður grunnur að núverandi
regluverki þjóðaréttar sem gildir um fullveldi og sjálfs-
ákvörðunarrétt ríkja. Ekki er ráðrúm til að rekja þá sögu
hér en nægir að nefna að ekki er sjálfgefið að fámenn
þjóð nái því að verða frjáls og fullvalda. Unnt er að finna
erlend fræðiskrif frá fyrri hluta síðustu aldar þar sem Ís-
land er nefnt sem dæmi um þjóð sem geti ekki talist
frjáls og fullvalda – svo fámenn þjóð geti einfaldlega ekki
orðið virkur þátttakandi í samfélagi þjóðanna.
Ríki standa ávallt tryggilega vörð um fullveldi sitt og
er meðferð þess ósjaldan hluti stjórnmálaumræðunnar
hverju sinni. Í pólitískri umræðu er því stundum fleygt
fram að tiltekin pólitísk stefna leiði til þess að fullveldi
verði afsalað. Sú umræða er ekki ný af nálinni. Í svoköll-
uðu Wimbledon-máli frá árinu 1923 fjallaði Fasti alþjóða-
dómstóllinn, fyrirrennari Alþjóðadómstólsins í Haag, um
fullveldishugtakið í máli sem snerist m.a. um rétt full-
valda ríkja til að gera þjóðréttarsamninga sín í milli og
hvort gerð þjóðréttarsamnings fæli í sér afsal fullveldis.
Fasti alþjóðadómstóllinn komst svo að orði: „The Court
declines to see in the conclusion of any Treaty by which a
State undertakes to perform or refrain from performing
a particular act an abandonment of
its sovereignty. No doubt any con-
vention creating an obligation [...]
places a restriction upon the exer-
cise of the sovereign rights of the
State, in the sense that it requires
them to be exercised in a certain
way. But the right of entering into
international engagements is an
attribute of State sovereignty.“ Í
þessari röksemdarfærslu dómstóls-
ins felst að gerð þjóðréttarsamn-
inga felur í sér ráðstöfun eða notkun fullveldis en ekki af-
sal fullveldis. Þessi nálgun dómstólsins er almennt
viðurkennd og telst til grundvallarreglna þjóðaréttarins.
Þótt ríki ráðstafi fullveldi sínu með tilteknum hætti er
ekki þar með sagt að slík ákvörðun sé óafturkræf. Þróun
undanfarinna missera, einkum niðurstöður forsetakosn-
inga í Bandaríkjunum og þjóðaratkvæðagreiðslu um út-
göngu Bretlands úr ESB, sýnir að kjósendum getur snú-
ist hugur varðandi ráðstöfun fullveldis. Ákvarðanir
stjórnvalda í kjölfar slíkra niðurstaðna fela í sér tiltekna
ráðstöfun fullveldis og kunna jafnvel að breytast á ný
snúist kjósendum enn á ný hugur.
Af framansögðu er ljóst að þótt fullveldishugtakið
byggist á einfaldri hugmynd þá getur beiting þess í fram-
kvæmd kallað á úrlausn flókinna álitaefna. Hvað sem því
líður þá má ljóst vera að engin þjóð getur leyft sér að
taka fullveldi sem sjálfsögðum hlut.
Um fullveldi
LÖGFRÆÐI
Finnur Magnússon
hæstaréttarlögmaður og aðjunkt
við lagadeild Háskóla Íslands
”
Unnt er að finna erlend
fræðiskrif frá fyrri hluta
síðustu aldar þar sem
Ísland er nefnt sem
dæmi um þjóð sem
geti ekki talist frjáls
og fullvalda ...