Morgunblaðið - 08.03.2018, Side 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. MARS 2018FRÉTTIR
Alvöru bónstöð þar sem bíllinn er
þrifinn að innan sem utan,
allt eftir þínum þörfum.
Frábær þjónusta – vönduð vinnubrögð.
Bæjarlind 2, 201 Kópavogur | SÍMI 577-4700 | bilalindin.is
Bónstöð opin virka daga frá 8-19,
Alþrif verð frá 14.500,- (lítill fólksbíll)
Bónstöð Pantið tíma í síma577 4700
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
Það verður ekki lengur um það deilt
að Donald Trump er verndartolla-
sinni. Tal hans reyndist meira en
orðin tóm. Þetta staðfestist í síðustu
viku þegar tilkynnt var að hann
myndi undirrita tilskipun í þessari
viku um að leggja 25% toll á inn-
flutt stál og 10% toll á innflutt ál.
Þessir tollar eru ekki svo veiga-
miklir út af fyrir sig. En rökstuðn-
ingurinn að baki þeim, hversu háir
þeir verða og hve lengi þeir munu
vara, auk vilja forsetans til að beina
spjótum sínum að nánum banda-
mönnum og yfirlýsing hans um að
„viðskiptastríð eru góð og auð-
unnin“, ættu til samans að skelfa
allt vel upplýst fólk sem fylgist með.
Líklega upphaf að meira
Þetta útspil forsetans verður
sennilega ekki það síðasta, og mun
sennilegra að það sé upphafið á
endinum á því reglustýrða fyrir-
komulagi milliríkjaviðskipta sem
Bandaríkin komu sjálf á.
Kannski hljómar þessi spá of
svartsýnisleg, en hún er það ekki.
Vissulega ná fyrirhugaðir vernd-
artollar aðeins yfir rétt rúmlega 2%
af öllum innflutningi Bandaríkj-
anna. Ef ekki verður gengið lengra
mun heimsbyggðin, og alþjóða-
hagkerfið, eiga auðvelt með að að-
lagast þeim.
Þegar jafn ófyrirsjáanlegur ein-
staklingur og Trump er við stjórn-
völinn, er hugsanlegt að hér verði
láti staðar numið. En við getum
ekki verið þess fullviss.
Ein ástæðan fyrir því að verndar-
tollastefna Bandaríkjanna mun lík-
lega breiða úr sér er sú, að fyrir-
huguð aðgerð, sem greinilega er
ætlað að vera langvarandi, felur í
sér skattlagningu á alla notendur
stáls og áls. Þeirra á meðal eru at-
vinnugreinar sem skapa vinnu fyrir
mun stærri hóp en þau 81.000
manns sem vinna við stálframleiðslu
í Bandaríkjunum.
Þessir notendur munu verða fyrir
„neikvæðri vernd“. Ein afleiðingin
verður sú að innfluttar vörur gerðar
úr stáli og áli verða hlutfallslega
ódýrari. „Lausnin“ verður þá vafa-
laust að leggja tolla á þær vörur
líka.
Önnur ástæða fyrir því hvers
vegna verndaraðgerðirnar munu
breiða úr sér er sú að þeir sem
finna fyrir neikvæðum afleiðingum
þeirra gætu svarað Bandaríkjunum
í sömu mynt á öðrum sviðum. Í
reynd er samt líklegra að þau reyni
að fá málið útkljáð í gegnum kæru-
ferla Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar (WTO). Á meðan myndu þau
leggja svokallaða öryggisvernd á
stál og ál til að koma í veg fyrir að
breytt flæði á mörkuðum verði til
þess að innflutningsvörur streymi
inn á þeirra eigin markað. Á þann
hátt mun verndartollastefnan líka
breiða úr sér.
Öryggisventill misnotaður
Enn önnur ástaða fyrir frekari
útbreiðslu verndartolla er átylla
Bandaríkjanna um þjóðaröryggi í
þessu sambandi. Alþjóðaviðskipta-
stofnunin leyfir aðildarríkjum vissu-
lega að „grípa til hvers kyns að-
gerða sem þau telja að þörf sé á til
að verja mikilvæga öryggishags-
muni … hvort heldur á stríðstímum
eða þegar upp kemur neyðarástand
í milliríkjasamskiptum.“
En líkt og Chrystia Freeland,
utanríkisráðherra Kanada, bendir
á: „Það er algjörlega óviðeigandi að
líta á viðskipti við Kanada í nokkr-
um tilvikum sem ógn við þjóðar-
öryggi Bandaríkjanna.“ En fyrst
þessi glufa í reglunum er notuð á
svona óábyrgan hátt af Bandaríkj-
unum af öllum löndum, hvar verða
mörkin?
Það er mikilvægt að átta sig á því
að verndartollarnir snúast ekki um
Kína, sem framleiðir minna en 1%
af öllu stáli sem Bandaríkin flytja
inn. Fórnarlömbin eru einkum vina-
þjóðir Bandaríkjanna, eins og Bras-
ilía, Kanda, ESB, Japan og Suður-
Kórea. Tollarnir eru ekki heldur
einhvers konar viðbragð við ósann-
gjörnum viðskiptaháttum heldur er
hér á ferð hrein og bein verndar-
tollastefna sem miðar að því að
koma gömlum iðnaði til bjargar.
En jafnvel byggð á þeirri ástæðu
standast rökin ekki, því stál- og ál-
framleiðsla í Bandaríkjunum hefur
staðið í stað svo árum skiptir. Ef
Trump finnst virkilega vera vit í
þessari aðgerð, hvað annað gæti
honum þótt ráðlegt?
Er reiðubúinn í tollastríð
Af öllum framangreindum ástæð-
um þá ættum við að vænta fleiri
verndaraðgerða af hálfu Bandaríkj-
anna, sem og annarra. Og er þá
ónefnd enn veigameiri ástæða til að
ætla að svo fari. Trump virðist vilja
koma af stað verndartollastríði.
Hann virðist þess fullviss að stórt
land með mikinn viðskiptahalla
muni „sigra“. Það sem meira er, þá
trúir hann því að viðskiptahallinn sé
til marks um að önnur lönd hafi
snúið á Bandaríkin. Bæði þessi við-
horf eru alveg galin frá sjónarhorni
hagfræðinnar.
Vissulega gætu Bandaríkin borið
minna tjón en önnur lönd af vernd-
artollastríði. En allir, og Bandaríkin
svo sannarlega meðtalin, myndu
skaðast af því að reisa varnargirð-
ingar í alþjóðahagkerfinu.
Auk þess er það rangt að líta á
jákvæðan viðskiptajöfnuð sem jafn-
gildan því að reka fyrirtæki með
hagnaði, líkt og Trump virðist gera.
Innflutningur er einmitt markmiðið
með alþjóðlegum viðskiptum.
Afgangur af utanríkisviðskiptum er
ekki í sjálfu sér endilega kostur.
En umfram allt er útspil Banda-
ríkjastjórnar réttlætt með þeirri
bjargföstu trú að Bandaríkin séu
fórnarlamb ráðabruggs annarra
þjóða. Eitt atriði sem notað er til að
réttlæta þetta viðhorf er sú hug-
mynd að Bandaríkin séu „minnst
vernduð af öllum stóru hagkerfum
heimsins“.
Enginn gallalaus mælikvarði er
til um umfang tollaverndar. En sú
aðferð sem hefur minnsta galla er
að nota tolla sem byggjast á vegnu
meðaltali. Samkvæmt tölum
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar var
vegið meðaltal tolla í Japan 2,1%
árið 2015, 2,4% í Bandaríkjunum og
3% hjá ESB. Þessi svæði eru því öll
á mjög svipuðu reiki. Í Kína er
hlutfallið 4,4%, og skýrist einkum
af því að landið hefur bara átt aðild
að einum stórum alþjóðaviðskipta-
samningi, þ.e. þegar landið fékk að-
ild að Alþjóðaviðskiptastofnuninni
árið 2001 og var með réttu enn
flokkað sem þróunarland.
Dugar ekki gegn
viðskiptahalla
Sumir bandarískir ráðamenn
vilja frekar miða við „bundna“ tolla.
Ef það er viðmiðið þá mælist vernd
Bandaríkjanna hlutfallslega lítil.
En einfalt meðaltal af bundnum
tollum, sem er það þak land hefur
sett á tolla sína, segir ósköp lítið
um hve mikil verndunin er í raun.
Það sem meira er, þá hafa Banda-
ríkin bundið tolla sína við lágt stig
til að tryggja sér ívilnun annarra
þjóða, og þá ekki síst til að tryggja
verndun bandarískra hugverkarétt-
inda.
Annað umkvörtunarefni er við-
skiptahallinn. En hann er þjóð-
hagfræðilegt fyrirbæri og ekki bein
afleiðing stefnumörkunar í utanrík-
isviðskiptum. Trump staðfesti fyrir
skemmstu ný lög sem munu auka
hallann á rekstri ríkissjóðs töluvert.
Að öllu jöfnu má bóka að það muni
auka á viðskiptahallann.
Það á sérstaklega við ef lægri
skattar stuðla að aukinni fjárfest-
ingu einkaaðila, líkt og ríkisstjórnin
vonast til, samtímis því sem fjár-
lagahallinn fer vaxandi. Veit vinstri
höndin í stefnumótun fyrir Banda-
ríkin hvað hægri höndin er að gera?
Svo virðist ekki vera.
Gagnrýni Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins á áætlun Trumps er rétt-
mæt. Hún mun fela í sér verulegan
kostnað, skaða tengsli á milli þjóða,
og vafalítið leiða til enn frekari og
dýrari verndartolla bæði af hálfu
Bandaríkjanna og annarra landa.
Stefna Bandaríkjastjórnar er af-
leiðing dæmigerðar blöndu af
sjálfsvorkunn – heimurinn er vond-
ur við okkur – og orðagjálfurs – við
getum hæglega knúið aðra til
hlýðni. Útkoman verður vænt-
anlega að þeir fíngerðu þræðir sem
halda alþjóðaviðskiptum gangandi
munu trosna enn frekar. Vel
gert, Trump.
Trump boðar frekari verndarstefnu með tollum
Eftir Martin Wolf
Innleiðing hárra verndar-
tolla á innflutt stál og ál
til Bandaríkjanna kann að
leiða til þess að hið reglu-
stýrða fyrirkomulag
milliríkjaviðskipta, sem
Bandaríkin komu sjálf
á, muni líða undir lok.
AFP
Greinarhöfundur segir mikilvægt að átta sig á því að verndartollar Trumps
snúist ekki um Kína heldur séu fórnarlömbin vinaþjóðir Bandaríkjanna.